پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جامعهپژوهی فرهنگی
2383-0468
2383-0476
5
4
2015
03
11
نگاهی به خودشرقشناسی در ایران مدرن بررسی کتاب خلقیات ما ایرانیان اثر سیدمحمدعلی جمالزاده
1
18
FA
محمدرضا
جوادی یگانه
دانشیار جامعهشناسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
myeganeh@ut.ac.ir
آرمین
امیر
دانشجوی دکتری جامعهشناسی نظری و فرهنگی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران
amir.sociologist@yahoo.com
سیدمحمدعلی جمالزاده یکی از سه بنیانگذار اصلی ادبیات داستانی معاصر فارسی به شمار میرود. با این حال، وی بخشی از شهرت خود را مدیون کتابی است به نام <em>خلقیات ما ایرانیان</em> که در سال 1345 به چاپ رسیده است.<sup><sup>[i]</sup></sup> در این کتاب، جمالزاده به مثابۀ طبیب در پی شناخت درد جامعۀ ایران است؛ دردی که مانع ترقی و علتالعلل عقبماندگی ما بوده است. درد یا همان عامل بیماری فسادی است در خلقیات ما ایرانیان؛ بدین معنی که ما به سبب برخی خلقیات و روحیاتمان پیشرفت نمیکنیم؛ بنابراین اولین قدم در راه ترقی و سعادت تغییر خلق و خویمان است.
چه چیز به جمالزاده اجازه میدهد که خلقیاتی غالباً منفی و گاهی بهشدت تحقیرکننده را چنین بیپروا به ایرانیان نسبت دهد یا از قول دیگران نقل کند. ادوارد سعید این امر را «خودشرقشناسی» یا «خودشرقی کردن» مینامد. سعید بر این باور است که شرقشناسی نه فقط رشتهای علمی، بلکه گفتمانی زمینهساز و تسهیلگر استعمار شرق و همچنین ایجادکنندۀ مفهوم شرق است. خودشرقشناسی یا خودشرقی کردن نیز عبارت است از همکاری اندیشمندان شرقی در پروژۀ شرقشناسی. بنابراین، هدف این مقاله محک زدن کتاب <em>خلقیات ما ایرانیان</em> با مشخصههای شرقشناسی و خودشرقشناسی است.
<br clear="all" />
[i]. جمالزاده این متن را ابتدا به صورت مقالهای برای مجلۀ <em>مسائل ایران</em> ارسال میکند و مسئولان این مجله تصمیم میگیرند که آن را به صورت کتابی مجزا نیز چاپ کنند. انتشارات نوید این کتاب را سال 1345 در آلمان به چاپ رسانده است.
خلقیات,منش ملی,شرقشناسی,خودشرقشناسی,خودشرقی کردن
https://socialstudy.ihcs.ac.ir/article_1720.html
https://socialstudy.ihcs.ac.ir/article_1720_e13f548f0b1706e679fc3cedf494428e.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جامعهپژوهی فرهنگی
2383-0468
2383-0476
5
4
2015
03
11
رابطة سبک زندگی و مسئولیتپذیری فردی و اجتماعی مطالعة موردی: نوجوانان دبیرستانی شیراز
19
36
FA
بیژن
خواجهنوری
دانشیار جامعهشناسی، دانشگاه شیراز
bkhaje@rose.shirazu.ac.ir
سیدابراهیم
مساوات
دانشجوی دکتری جامعهشناسی، دانشگاه یاسوج
s.ebrahimmosavat@gmail.com
زهرا
ریاحی
کارشناس ارشد جامعهشناسی، دانشگاه شیراز
zahra.reyahi@gmail.com
دوران نوجوانی زمان ارزشمندی برای یادگیری مسئولیتپذیری اجتماعی است، زیرا در این دوران است که فرد دوست دارد استقلال بیشتری داشته باشد و همچنین باید تصمیماتی دربارة برخی از ارزشها و روشهای رفتاری خود بگیرد. یکی از فاکتورهای اصلی که میتواند به انتخابهای نوجوانان پختگی ببخشد میزان مسئولیت آنها در کارهای شخصی و اجتماعی است. در این راستا، این پژوهش به بررسی رابطة بین سبک زندگی و مسئولیتپذیری فردی و اجتماعی در بین دانشآموزان شیرازی پرداخته است. تکنیک استفادهشده در این تحقیق پیمایش است و دادهها از طریق پرسشنامة خودگزارشی جمعآوری شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که مسئولیتپذیری در مدرسه و مسئولیتپذیری فردی در میان دختران بیشتر از پسران بوده است و مسئولیتپذیری اجتماعی پسران بیشتر از دختران است. به علاوه، مسئولیتپذیری اجتماعی و فردی و مسئولیتپذیری در مدرسه رابطة معنیداری با ابعاد سبک زندگی دارد.
سبک زندگی,مسئولیتپذیری اجتماعی,مسئولیتپذیری فردی,مسئولیتپذیری در مدرسه,نوجوانان دبیرستانی شیراز
https://socialstudy.ihcs.ac.ir/article_1721.html
https://socialstudy.ihcs.ac.ir/article_1721_81af6c9ee841610f660a34dd2d03057a.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جامعهپژوهی فرهنگی
2383-0468
2383-0476
5
4
2015
03
11
هلنیسم و نقش آن در فرهنگ ایران پیش از اسلام
37
58
FA
سیدابوتراب
سیاهپوش
مربی پژوهشکدة مطالعات اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
socialstudies@ihcs.ac.ir
در آغاز قرن پنجم پیش از میلاد، در بخش جغرافیایی کوچکی از سرزمین کهن یونان، شیوۀ زندگی متمدنی در قالب سازمان برجستۀ پولیس شکل گرفته بود. در این سرزمین باستانی و کرانههای ساحلی آن اقوام گوناگونی سکونت داشتند؛ یکی از آنان قوم «آخایی» نامیده میشد. قبیلهای از این قوم در منطقۀ «هلاس» سکنی گزید و از این مقطع به بعد یونانیان خود را «هلنی» نامیدند. هلنیهای اصیل با پشت سر گذاردن دنیای کهن و «عصر ظلمت»، از قرن پنجم پیش از میلاد، تمدن درخشانی بنیان نهادند. یکی از عناصر برجستۀ فرهنگ هلنی سازماندهی منظم و مدونی بود که شالودۀ تعلیم و تربیتِ یونانی شد. پس از فتوحات اسکندر آمیزهای از فرهنگ و دانش ملل مغلوب در پیوند با تمدن هلنی تمدن نوینی را شکل داد که به آن صفت هلنیمآبی در برابر هلنی محض داده شد. یکی از عناصر ارزشمند در عصر هلنیمآبی فلسفۀ طبیعی بود؛ فلسفهای که در افکار و اندیشههای دانشمندان و مردم فرهیخته و دانشآموخته در سراسر قلمروی امپراتوری یونان رایج شد و تا چند قرن پس از میلاد دنیای شرق و غرب را در ابعاد گوناگون تحت تأثیر خود قرار داد. سرانجام واکنش علیه آن در خاورمیانه آغاز شد و مایۀ ریزش افکار واپسگرا به کانون خرد هلنیسم شد.
هلنی,هلنیسم,یونان,ایران,فرهنگ,اخلاق,دین و تمدن
https://socialstudy.ihcs.ac.ir/article_1722.html
https://socialstudy.ihcs.ac.ir/article_1722_66c2491bed7754ebc203fa54862b80f9.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جامعهپژوهی فرهنگی
2383-0468
2383-0476
5
4
2015
03
11
برساخت گفتمانی هویت در کتابهای فارسی دورة ابتدایی
59
88
FA
علی اشرف
صادقی
کارشناس ارشد جامعهشناسی، دانشگاه رازی کرمانشاه
sadky378aliashraf@yahoo.com
همایون
مرادخانی
دکترای جامعهشناسی، استادیار دانشگاه رازی کرمانشاه
ho.moradkhani@gmail.com
هدف پژوهش حاضر مطالعة نحوة برساخت گفتمانی هویت در کتابهای فارسی دورة ابتدایی است. در این مطالعه با اتکا به نظریة لاکلائو و موفه متون مورد نظر را بررسی و تحلیل میکنیم. نتایج حاکی از آن است که اگر دال اعظم در این متون دین است، اما منابع و عناصر هویتی دیگری نیز در این متون به چشم میخورد که هر یک به شیوهای خاص درون گفتمان دینی مفصلبندی شدهاند.
هویت,مفصلبندی,کتابهای فارسی ابتدایی,حاشیهرانی و برجستهسازی
https://socialstudy.ihcs.ac.ir/article_1723.html
https://socialstudy.ihcs.ac.ir/article_1723_04cedced369ec667a443c32885543972.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جامعهپژوهی فرهنگی
2383-0468
2383-0476
5
4
2015
03
11
تأملی بر جایگاه زن در اندیشة مولوی از منظر جامعهشناسی ادبیات
89
106
FA
روحانگیز
کراچی
دانشیار پژوهشکدة ادبیات، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
r_karachi@yahoo.com
موضوع این مقاله حضور زنان در حکایتهای <em>مثنوی</em> است که از منظر جامعهشناسی ادبیات و در دو بخش بررسی شده است. نخست، بازتاب مسائل اجتماعی ـ فرهنگی در <em>مثنوی</em> و دوم، تأثیر <em>مثنوی</em> و تفکر مولوی در جایگاه زن. در تبیین این مسئله سه عامل تأثیرگذارِ شامل ساختار اجتماعی، سنت ِفرهنگی جامعه، و شخصیت خالق اثر در شکلگیری حکایتهای <em>مثنوی</em> بررسی شد تا به دو پرسش پاسخ داده شود: ۱. آیا زن در <em>مثنوی</em> شخصیتی نمادین است یا محصول فرهنگ و اندیشۀ مردبرتر؟ ۲. آیا زن در <em>مثنوی</em>، به قصد آموزشِ اخلاق، محور حکایت قرار گرفته است؟
در این بررسی، با استفاده از منابع تاریخی و نوشتههای مولوی و مریدانش، به وجوه جامعهشناختی و زمینههای سیاسی ـ اجتماعی بستر آفرینش اثر، تعامل شاعر با طبقات مختلف اجتماعی، و پارادوکس ذهنیت و عمل شاعر پرداخته شد. نتایج بررسی نشان داد که تناقضنمای موجود در توصیف زن حاصلِ عوامل ذیلاند: الف) تأثیر فضای فکری و ساختارهای اجتماعی آن دوران و نگاه مرسوم به زن و جایگاه او، ب) باورها و اعتقادات فرهنگی و ایدئولوژیکی مولانا در دو دورۀ متفاوت زندگی و ج) برایند چالش خودآگاه و ناخودآگاه شاعری عارف و واعظی معلم که به قصد تعلیم مریدان شکلی تمثیلی و رمزی گرفته است.
زن,جایگاه اجتماعی,مثنوی مولوی,شعر عرفانی
https://socialstudy.ihcs.ac.ir/article_1724.html
https://socialstudy.ihcs.ac.ir/article_1724_3dc8f2a3c8d4297f64f5b9afb2611464.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جامعهپژوهی فرهنگی
2383-0468
2383-0476
5
4
2015
03
11
تأمین رفاه و انتخاب نیاز (بر اساس دو متغیر میزان تحصیلات و شغل)
107
128
FA
ثریا
مکنون
دکترای تعلیم و تربیت، دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
s_maknoon@yahoo.com
«رفاه اجتماعی» یکی از متغیرهای مورد استناد برای شناسایی نیاز اقشار مختلف در حوزة برنامهریزیهای کلان دولتهاست و راههای دستیابی به آن در مورد هر قشر به مختصات و شرایط جغرافیایی، فرهنگی، و تاریخی منطقه بستگی دارد. هدف این مقاله ارائة گزارش بخشی از پژوهش نیازسنجی اجتماعی ـ فرهنگی کلانشهر تهران (مصوب شورای پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی) در خصوصِ ارتباط میزان تحصیل و شغل با انتخاب سه دسته از نیازها: مادی، عرفی ـ اخلاقی، و معنوی است.
توسعة مادی و معنوی هر جامعه با توجه به مقدورات و اهداف همان جامعه و با برنامهای هماهنگ تحقق مییابد و بر آن اساس، جوامع پیشرفته برنامههای کلان چنددهساله و کشورهای در حال توسعه برنامههای کوتاهمدتتری (پنجساله) را طراحی، اجرا، و بهینه میکنند. شناسایی، جمعآوری، و بررسی آماری نیازها بین طیفهای مختلف تحصیلی و طبقات شغلی و تجزیه و تحلیل آن مقدمهای بر شناخت خصوصیات اجتماعی و فردی جامعۀ در حال تغییر است. یافتههای استنباطی و آماری اینگونه پژوهشها به بازنمایی خلأها کمک میکند و ضرورت طراحی یک الگوی جامع رفاهی را در سطح ملی فراهم میآورد. بر اساس تحلیلهای آماری تحقیق حاضر، رابطة معناداری بین گروههای شغلی و تحصیلی وجود دارد و متغیر شغل، در مقایسه با متغیر میزان تحصیلات، تأثیر بیشتری در انتخاب نیازهای اجتماعی دارد.
نیاز اجتماعی,الگوی رفاهی,نیاز مادی و معنوی
https://socialstudy.ihcs.ac.ir/article_1725.html
https://socialstudy.ihcs.ac.ir/article_1725_57491a9ff00220b9311662fec6acfbb7.pdf