نظام وظیفه نخستین‌بار در چهارچوب ارتشهای پادشاهی و دولتهای مستقل از کلیسا در اروپای غربی تأسیس شد و توانست واسطهای بین دولت و ملت در ابتدای مدرنیته و وسیلهای برای بسط نظامیگری حاکمان و سلاطین باشد. تقسیم کار اجتماعی، پیشرفت تکنیکی، و صنعتی‌شدن در کنار هم سبب شد تا ارتشهای مدرن شکل بگیرند که از اولین ...
بیشتر
نظام وظیفه نخستین‌بار در چهارچوب ارتشهای پادشاهی و دولتهای مستقل از کلیسا در اروپای غربی تأسیس شد و توانست واسطهای بین دولت و ملت در ابتدای مدرنیته و وسیلهای برای بسط نظامیگری حاکمان و سلاطین باشد. تقسیم کار اجتماعی، پیشرفت تکنیکی، و صنعتی‌شدن در کنار هم سبب شد تا ارتشهای مدرن شکل بگیرند که از اولین نهادهای بوروکراتیک نیز به شمار میآمدند. اما این پدیده که در غرب پس از مجموعۀ تحولات اندیشهای و اجتماعی پدید آمده بود، در ایران دورۀ پهلوی اول به‌منزلة بخشی از پروژة مدرنسازی و تثبیت حکومت استبدادی رضاخان شکل گرفت. بسط عناصر هویتِ ملیگرایانه و مطیع‌کردن نیروهای سنتی جامعة ایران در برابر استبداد مطلقة حکومت، از طریق آموزشها و هنجارسازی عمومی و فراگیر، یکی دیگر از کارکردها و کارویژههای ارتش و نظام خدمت اجباری در کنار تأثیرات و خدمات سیاسی و نظامی دیگرش در تأسیس و ابقای حکومت پهلوی بود. نظام وظیفه، در کنار خلع سلاح عمومی، به حکومت پهلوی اول این امکان را میداد که با گسترش اقتدار نظامی پایههای حکومت خود را مستقر کند. تشکیل ارتش یکپارچه و خدمت اجباری عمومی را باید یکی از اولین تلاشهای سامان‌مند و همه‌جانبه برای خلق شهروندان نظام جدید مبتنی بر ایدة دولت ـ ملت در تاریخ ایران دانست.
