محمدرضا جوادی یگانه؛ آرمین امیر
دوره 5، شماره 4 ، زمستان 1393، ، صفحه 1-18
چکیده
سیدمحمدعلی جمالزاده یکی از سه بنیان‌‌گذار اصلی ادبیات داستانی معاصر فارسی به شمار می‌رود. با این حال، وی بخشی از شهرت خود را مدیون کتابی است به نام خلقیات ما ایرانیان که در سال 1345 به چاپ رسیده است.[i] در این کتاب، جمالزاده به مثابۀ طبیب در پی شناخت درد جامعۀ ایران است؛ دردی که مانع ترقی و علت‌‌العلل عقب‌‌ماندگی ما بوده است. ...
بیشتر
سیدمحمدعلی جمالزاده یکی از سه بنیان‌‌گذار اصلی ادبیات داستانی معاصر فارسی به شمار می‌رود. با این حال، وی بخشی از شهرت خود را مدیون کتابی است به نام خلقیات ما ایرانیان که در سال 1345 به چاپ رسیده است.[i] در این کتاب، جمالزاده به مثابۀ طبیب در پی شناخت درد جامعۀ ایران است؛ دردی که مانع ترقی و علت‌‌العلل عقب‌‌ماندگی ما بوده است. درد یا همان عامل بیماری فسادی است در خلقیات ما ایرانیان؛ بدین معنی که ما به سبب برخی خلقیات و روحیاتمان پیش‌رفت نمی‌‌کنیم؛ بنابراین اولین قدم در راه ترقی و سعادت تغییر خلق و خویمان است.
چه چیز به جمالزاده اجازه می‌‌دهد که خلقیاتی غالباً منفی و گاهی به‌شدت تحقیرکننده را چنین بی‌‌پروا به ایرانیان نسبت دهد یا از قول دیگران نقل کند. ادوارد سعید این امر را «خودشرقشناسی» یا «خودشرقی کردن» می‌‌نامد. سعید بر این باور است که شرق‌‌شناسی نه فقط رشته‌ای علمی، بلکه گفتمانی زمینه‌‌ساز و تسهیل‌‌گر استعمار شرق و هم‌چنین ایجادکنندۀ مفهوم شرق است. خودشرقشناسی یا خودشرقی کردن نیز عبارت است از هم‌کاری اندیشمندان شرقی در پروژۀ شرق‌‌شناسی. بنابراین، هدف این مقاله محک زدن کتاب خلقیات ما ایرانیان با مشخصه‌‌های شرق‌‌شناسی و خودشرقشناسی است.
[i]. جمالزاده این متن را ابتدا به صورت مقاله‌‌ای برای مجلۀ مسائل ایران ارسال می‌‌کند و مسئولان این مجله تصمیم می‌‌گیرند که آن را به صورت کتابی مجزا نیز چاپ کنند. انتشارات نوید این کتاب را سال 1345 در آلمان به چاپ رسانده است.
