محمدرضا جوادی یگانه؛ آرمین امیر
دوره 5، شماره 4 ، زمستان 1393، ، صفحه 1-18
چکیده
سیدمحمدعلی جمالزاده یکی از سه بنیان‌‌گذار اصلی ادبیات داستانی معاصر فارسی به شمار می‌رود. با این حال، وی بخشی از شهرت خود را مدیون کتابی است به نام خلقیات ما ایرانیان که در سال 1345 به چاپ رسیده است.[i] در این کتاب، جمالزاده به مثابۀ طبیب در پی شناخت درد جامعۀ ایران است؛ دردی که مانع ترقی و علت‌‌العلل عقب‌‌ماندگی ما بوده است. ...
بیشتر
سیدمحمدعلی جمالزاده یکی از سه بنیان‌‌گذار اصلی ادبیات داستانی معاصر فارسی به شمار می‌رود. با این حال، وی بخشی از شهرت خود را مدیون کتابی است به نام خلقیات ما ایرانیان که در سال 1345 به چاپ رسیده است.[i] در این کتاب، جمالزاده به مثابۀ طبیب در پی شناخت درد جامعۀ ایران است؛ دردی که مانع ترقی و علت‌‌العلل عقب‌‌ماندگی ما بوده است. درد یا همان عامل بیماری فسادی است در خلقیات ما ایرانیان؛ بدین معنی که ما به سبب برخی خلقیات و روحیاتمان پیش‌رفت نمی‌‌کنیم؛ بنابراین اولین قدم در راه ترقی و سعادت تغییر خلق و خویمان است.
چه چیز به جمالزاده اجازه می‌‌دهد که خلقیاتی غالباً منفی و گاهی به‌شدت تحقیرکننده را چنین بی‌‌پروا به ایرانیان نسبت دهد یا از قول دیگران نقل کند. ادوارد سعید این امر را «خودشرقشناسی» یا «خودشرقی کردن» می‌‌نامد. سعید بر این باور است که شرق‌‌شناسی نه فقط رشته‌ای علمی، بلکه گفتمانی زمینه‌‌ساز و تسهیل‌‌گر استعمار شرق و همچنین ایجادکنندۀ مفهوم شرق است. خودشرقشناسی یا خودشرقی کردن نیز عبارت است از هم‌کاری اندیشمندان شرقی در پروژۀ شرق‌‌شناسی. بنابراین، هدف این مقاله محک زدن کتاب خلقیات ما ایرانیان با مشخصه‌‌های شرق‌‌شناسی و خودشرقشناسی است.
[i]. جمالزاده این متن را ابتدا به صورت مقاله‌‌ای برای مجلۀ مسائل ایران ارسال می‌‌کند و مسئولان این مجله تصمیم می‌‌گیرند که آن را به صورت کتابی مجزا نیز چاپ کنند. انتشارات نوید این کتاب را سال 1345 در آلمان به چاپ رسانده است.
محمدرضا جوادی یگانه؛ فاطمه قنبریان
دوره 3، شماره 2 ، زمستان 1391، ، صفحه 27-53
چکیده
جنگ از مهم‌ترین وقفه‌های تاریخی هویت‌‌ساز در حیات هر ملت است که جوامع، پس از پایان‌‌یافتنش، درصدد حفظ یاد و خاطرات آن برمی‌آیند. تنوع و تکثر راویان جنگ و دیدگاه‌های متفاوت آن‌ها روایات متعددی را رقم می‌زند که فقط در صورت کنار هم قراردادن آن‌ها می‌توان به تصویری واقعی از جنگِ رخ‌‌داده نزدیک ...
بیشتر
جنگ از مهم‌ترین وقفه‌های تاریخی هویت‌‌ساز در حیات هر ملت است که جوامع، پس از پایان‌‌یافتنش، درصدد حفظ یاد و خاطرات آن برمی‌آیند. تنوع و تکثر راویان جنگ و دیدگاه‌های متفاوت آن‌ها روایات متعددی را رقم می‌زند که فقط در صورت کنار هم قراردادن آن‌ها می‌توان به تصویری واقعی از جنگِ رخ‌‌داده نزدیک شد؛ با این حال روایت رسمی دولتی، با استفاده از امکاناتی که دراختیار دارد، در پی ارائة تصویری یک‌دست و همگون از جنگ است و بازتاب‌های اجتماعی روایات عاملی محدودکننده می‌شوند، به طوری که دولت دیگر قادر به ترسیم چهرة واقعی جنگ نخواهد بود. از این‌رو پویایی روایات خُرد مردمی در بیان خاطرات جنگ، برای تعدیل روایت رسمی، از اهمیت زیادی برخوردار است؛ اگرچه آن‌چه در ایران در زمینة خاطرات جنگ مشاهده می‌شود بیشتر رکود و انفعال است.
پژوهش حاضر از نظریات هالبواکس استفاده کرده است، به‌ویژه در زمینة «بازگوکردن» خاطرات شخصی که اولین حلقة ارتباط میان خاطرة شخصی و خاطرة جمعی است و «تبادل خاطرات» که برای شکل‌‌دادن به حافظة تاریخی افرادی که در جنگ حضور نداشته‌اند، الزامی می‌نماید. این پژوهش همچنین از آرای ریکور در خصوص ضرورت ارتباط بین نسلی برای پیوند خاطرة فردی و جمعی و آسیب‌های خاطره در محافل غیر رسمی، که بعضاً باعث کمبود خاطره در این محافل می‌شود، بهره گرفته است؛ با این حال، با نظر به مختصات بومی جنگ ایران و عراق و زمینه‌های اجتماعی خاص جامعة ایرانی، توضیح پیچیدگی این مسئله صرفاً با استفاده از این نظریه‌ها ممکن نیست؛ از این رو برای کشف علل اختصاصی کمبود تبادل خاطرات در محافل غیر رسمی روش کیفی و مصاحبه‌های عمیق به کار گرفته شده و فقط در مرحلة تحلیل یافته‌ها از پیشینة نظری موجود جهت، چهارچوب ارجاعی مورد استناد، استفاده شده است.
یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که عواملی چون امتیازهای داده‌شده به رزمندگان، فرافکنی مشکلات فضای سیاسی موجود به رزمندگان، ایجاد هالة قدسی پیرامون جنگ، پرهیز از ریا، بی‌‌انگیزگی مخاطبان نسبت به موضوع جنگ، دردناکی صحبت از جنگ، و درنهایت کمبود گفت‌وگو در محافل غیر رسمی از اصلی‌ترین علل کمبود تبادل خاطره در این محافل است
محمدرضا جوادی یگانه؛ محمدرضا جعفرآقایی؛ رضا مختاری اصفهانی
دوره 2، شماره 2 ، زمستان 1390، ، صفحه 77-99
چکیده
مقالة حاضر به بررسی اخلاق اجتماعی و آداب و رسوم لوطیان در دورة قاجار میپردازد. لوطی‌گری بخشی از زنجیره‌ای است که، در نظر، با فتوت آغاز می‌شود و در اصناف بازار و عیاری نمود می‌یابد. هر‌چند این نمود خارجی نیز در دورههایی تحول و توسعه می‌یابد اما، در سراشیبی زوال، تبدیل به لوطیان می‌شود و در سدة حاضر با ارجاع به متون ...
بیشتر
مقالة حاضر به بررسی اخلاق اجتماعی و آداب و رسوم لوطیان در دورة قاجار میپردازد. لوطی‌گری بخشی از زنجیره‌ای است که، در نظر، با فتوت آغاز می‌شود و در اصناف بازار و عیاری نمود می‌یابد. هر‌چند این نمود خارجی نیز در دورههایی تحول و توسعه می‌یابد اما، در سراشیبی زوال، تبدیل به لوطیان می‌شود و در سدة حاضر با ارجاع به متون مارکسیستی به لمپنها تغییر شکل می‌‌دهد. برداشتهای متفاوت و گاه معارض از اصطلاح لوتیان/ لوطیان وجود دارد: از لوت بهمعنای «پابرهنه» تا لوط بهمعنای «منحرف». لوتی بهمعنای «داشمشتی» نیز برای ارجاع به بینیازی لوطیان بهکار می‌رود. در این مقاله، ضمن توضیح این برداشتها، به اخلاق لوطیان پرداخته می‌شود و تمایز آنان با پِِِنطیها ذکر می‌شود و بهطور مشخص پوشش و اجزای لباس لوطیان، آداب لوطی‌گری، لهجه و زبان لوطیان، بازیها و سرگرمیهای آنان، و نامهای لوطیان بررسی می‌شود. در پایان مقاله، از مراسم مذهبی لوطیان بحث می‌شود و روایتی از همچشمیهای لوطیانه در مراسم عزاداری محرم و زدوخوردهای آنان ارائه می‌شود.
