2024-03-29T11:38:34Z
https://socialstudy.ihcs.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=998
جامعهپژوهی فرهنگی
جامعه پژوهی
2383-0468
2383-0468
1399
11
2
نظام ارتباطی و هنجاری اجتماع علمی در علوم انسانی ایران
مهدی
امیدی
معصومه
قاراخانی
هدف این مقاله شناسایی فضای اجتماع علمی در علوم انسانی ایران است. یافتههای پژوهش، با کاربست رویکرد کیفی، بر پایة دو رکن اصلی معرفِ اجتماع علمی، یعنی نظام ارتباطی و نظام هنجاری افراز شده است. مفاهیمی از جمله «نامنسجم و ناپایدار»، «ضعف کنشگران»، «غلبه میدان سیاست بر میدان علم» و «رابطه ویژه قدرت - مشروعیت» برای توصیف نظام ارتباطی اجتماع علمی و مفاهیم «نقد پذیری اندک»، «جامعهپذیری ناقص»، «تخصیص نامتناسب منابع» و «مسئولیت گریزی از نقشهای حرفهای» نیز برای توصیف نظام هنجاری اجتماع علمی در علوم انسانی ایران احصا شدهاند. خصلتهایی که در ترکیب یا تعامل با یکدیگر ظرفیت اجتماع علمی در علوم انسانی ایران را هم در توسعة دانش روزآمد و کاربردی و هم در تأثیرگذاری بر جامعه به محاق برده است.
اجتماع علمی
نظام ارتباطی
نظام هنجاری
ارتباطات علمی و هنجارهای علم
2020
08
22
1
30
https://socialstudy.ihcs.ac.ir/article_5583_76055b3277d229700ae191e9b9bd2e53.pdf
جامعهپژوهی فرهنگی
جامعه پژوهی
2383-0468
2383-0468
1399
11
2
بازشناسی عوامل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی موثر بر نظام دیوانسالاری تاریخی ایران در دوره باستان
حمید
تنکابنی
نظام دیوانسالاری ایران، با قدمتی دست کم دو هزار و پانصد ساله، وارث عناصر و خصوصیاتی است که بهرغم آنکه در طول تاریخ خود دچار دگردیسی و تغییرات فراوانی شده و بسیاری از این عناصر جامة نو بر خود کردهاند، بهطور معناداری تحتتأثیر عوامل، رخدادها و تحولات و فرآیندهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی زمانة خود (در هر دورة تاریخی) بودهاند. مقالۀ حاضر با هدف شناسایی ویژگیها و تغییرات و تحولات نظام دیوانسالاری ایران، از بدو پیدایش تا پایان عهد باستان (فاز نخست پژوهش)، با بهرهگیری از روش کیفی ساختارگرا، به وارسی و تبیین عوامل موجد و بازدارندۀ نهاد دیوان سالاری در ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی پرداخته است. نخستین ساختار اداری سازمان یافته که می توان برای تبیین آن از مفهوم دیوان سالاری بهره برد، ریشه در سلسلۀ هخامنشی و به ویژه دورۀ شاهنشاهیِ داریوش اول دارد. پس از آن، در دورۀ سلوکیان و اشکانیان نیز، همان روش در ادارۀ امور کشور تداوم می یابد. دیوانسالاری در دورۀ ساسانیان، اندازه و ابعاد گسترده تری را حاصل می کند و به نظامی مسلط در کنترل و اداره قلمرو شاهنشاهی مبدل می گردد و صورت بندی منسجم و هنجارمندی پیدا می کند. نظام پاتریمونیال، در ابتدای دوره ماد، نقش ویژه ای بر شکل گیری آغازینِ نهاد دیوان سالاری در ایران داشته است؛ اما به تدریج، این نهاد، نظم و سازمان منسجمی پیدا کرده و تحت تأثیر عوامل متعدد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دگردیسی می یابد. در دوره هخامنشیان و ساسانیان، بسط ساختاری و قدرت نهادیِ دیوان سالاری ایرانی به حدی افزایش می یابد که به الگویی جهانی در آن روزگار مبدل می شود.
دیوان سالاری
نهاد
ساختار
نظام پاتریمونیال
دوره باستان
2020
08
22
31
54
https://socialstudy.ihcs.ac.ir/article_5536_544a1014046d28578e8534f6092b235d.pdf
جامعهپژوهی فرهنگی
جامعه پژوهی
2383-0468
2383-0468
1399
11
2
بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با مصرف آب (مطالعه موردی: زنان شهر اصفهان)
مسعود
حاجی زاده میمندی
مریم
بهارلوئی
امروزه در ایران مشکلات زیست-محیطی یکی از ابر چالشها است و کمبود آب به یک بحران تبدیل شده است. این مطالعه با هدف بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با مصرف آب در بین زنان شهر اصفهان انجام شده است. مطالعه به لحاظ زمانی مقطعی و به لحاظ روشی از نوع پیمایشی میباشد. تکنیک جمعآوری دادهها پرسشنامهی محقق ساخته میباشد و اعتبار آن از طریق محتوایی و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ سنجیده شده است. جامعهی آماری زنان 64-19 سالهی ساکن در شهر اصفهان و روش نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای میباشد. 385 پرسشنامه به صورت تصادفی توزیع شد و دادههای به دست آمده با استفاده از نرم افزار spss تجزیه و تحلیل گردید. بر اساس آزمونهای انجام گرفته میزان مصرف آب زنان با انواع سبک زندگی(سبک زندگی اجتماعی، سبک زندگی سلامت محور، سبک زندگی مثبت اندیش، سبک زندگی هدفمند و معناگرا، سبک زندگی طبیعت دوست)، سرمایه فرهنگی، وسایل ارتباط جمعی، دینداری و نگرش به مصرف آب رابطهی معنیداری داشته است. بر اساس نتایج به دست آمده از رگرسیون، استفاده از وسایل ارتباط جمعی 30 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین میکند، در مرحله دوم متغیر نگرش عاطفی به مصرف آب میزان تبیین را به 40 درصد افزایش میدهد و در آخر میزان تبیین متغیر وابسته با ورود متغیر سبک زندگی طبیعت دوست به 43 درصد میرسد. در نتیجه تنها سه متغیر اصلی تبیین کنندهی متغیر وابسته هستند.
مصرف آب
سبک زندگی
وسایل ارتباط جمعی
زنان
اصفهان
2020
08
22
55
85
https://socialstudy.ihcs.ac.ir/article_5537_4b50db226690ae662b0274bf1bd8e08d.pdf
جامعهپژوهی فرهنگی
جامعه پژوهی
2383-0468
2383-0468
1399
11
2
مدرسه آینده در ایران: روش نظریه زمینهای
ناهید
شریفی
بدری
شاه طالبی
اکبر
اعتباریان
مدارس آینده از دغدغههای مهم نظام آموزشی است که نشان از وضعیت ناپایدار مدارس کنونی دارد. علیرغم انتقادات به نظام فعلی، بهویژه فرهنگ مدرسه، تصویری از مدرسه آینده پیش رو قرار نگرفته است. این پژوهش با همین هدف به روش نظریه زمینهای به دنبال تدوین مدل مدرسه آینده است. روش پژوهش کیفی-استقرایی است و از روش نظریه زمینهای استراوس-کوربین استفاده شده است. ابزار گردآوری اطلاعات مصاحبه نیمه ساختمند که به سه روش کدگذاری باز محوری و انتخابی، تجزیهوتحلیل شد. مشارکتکنندگان متخصصان موضوعی در زمینه تعلیم و تربیت واجد شرایط ورود به مصاحبه بودند که از طریق نمونهگیری نظری تا 14 نفر به سطح اشباع دادهها رسید. نتایج با 22 مقوله کلی در قالب مدل پارادایمی شامل شرایط علی (توسعه و پذیرش فناوری، سیاستهای مشارکتی، توسعه سرمایهای، تاکتیکهای نهادی تفکر آیندهنگرانه) پدیده محوری (ایجاد مدرسه آینده)، شرایط زمینهساز (سیاستهای یادگیری، سرمایههای اجتماعی، حساسیت فرهنگی هنری)، شرایط مداخلهگر (گفتمان نمایشی، تنازع نهادهای قدرت، مدیریت تفاوتها، وابستگی منابع) راهبردها (توسعه گفتمان خلاقیت، احیای رسالت مدرسهای، پذیرش چند فرهنگ گرایی، بازآرایی محیطی، بازاندیشی آموزشی) و پیامدها (شفافیت عملکرد، شوق یادگیری، برونیابی، توسعه دانایی محوری) قرار گرفت. نتایج این پژوهش برای بازشناسی ضعف مدارس فعلی و زمینهسازی برای مدارس آینده مفید خواهد بود.
مدرسه آینده
روش نظریه زمینهای
الگوی پارادایمی
2020
08
22
87
115
https://socialstudy.ihcs.ac.ir/article_5538_49e87b492d06b0317b8774702d03b6c1.pdf
جامعهپژوهی فرهنگی
جامعه پژوهی
2383-0468
2383-0468
1399
11
2
سیمای جامعۀ ایرانی در آیینۀ دیوان حافظ
ایرج
شهبازی
برای آنکه بتوانیم ایرانی آباد، آزاد و شاد بسازیم، لازم است که درک کاملاً درست و واقعبینانهای از گذشتۀ خود داشته باشیم. برای این منظور لازم است در کنار استفاده از منابعی که مورخان و جامعهشناسان فراهم میآورند، از منابعی دیگر، مانند متون ادبی و هنری نیز بهره بگیریم. به نظر میرسد که این قبیل متون از بهترین و قابل اعتمادترین منابع برای شناختن جامعۀ ایرانی هستند؛ زیراکه این منابع غالباً فرمایشی و سفارشی نیستند. افزون بر این، شاهکارهای ادبی و هنری نوعاً در حالتی از ناهوشیاری پدید میآیند و در این حالت شاعر یا نویسنده از سلطۀ نقابها و نفاقها رهایی مییابد و سخنگوی ناخودآگاهِ خود و قوم خود میشود؛ به همین سبب به نظر میرسد متون هنری و ادبی دارای دلالتهای جامعهشناختیِ ارزشمندی هستند و میتوانند یافتههای مورخان و جامعهشناسان را اصلاح یا تکمیل کنند. بیگمان دیوان حافظ، از جمله متونی است که در قلۀ میراثِ ادبیِ کشور ما قرار دارند. دیوان حافظ گذشته از اشارات مستقیمی که به عناصر فرهنگی و اجتماعی ما دارد، از حیث ساختاری نیز به شکلی حیرتآور آینۀ ایران است. در این مقاله با بررسی سه موضوع مهم، یعنی 1) ساختار شعر حافظ، 2) زبانِ حافظ و 3) انشقاق فرهنگی معلوم میشود که دیوان حافظ آیینهای زلال است که میتوان سیمای ایران و ایرانی را در آن به روشنی دید و باور پیدا کرد که مطالعۀ حافظ درواقع یعنی مطالعۀ ایران.
حافظ
دیوان حافظ
ادبیات فارسی
جامعهشناسی ادبیات
2020
08
22
117
142
https://socialstudy.ihcs.ac.ir/article_5539_e5c7555d6322fbf72db9ab8e01e7e909.pdf
جامعهپژوهی فرهنگی
جامعه پژوهی
2383-0468
2383-0468
1399
11
2
نشانهشناسی اجتماعی مدرنیزاسیون ایرانی در رمان مدیر مدرسه
مهدی
کرمانی
زهرا
برادران کاشانی
مجید
فولادیان
جلال آل احمد به عنوان یک رمان نویس واقعگرا در آثار خود، به دنبال انعکاس وقایع و مسائل اجتماعی و فرهنگی در جامعه ایرانی بودهاست. رمان مدیر مدرسه نیز مانند سایر آثار وی، بازتابی از ناکامی تجربه مدرنیت در ایران است. به تعبیری داستان روایت شده از مدرسه توسط جلال، نمایی از جامعه ایرانی است، که حضور هم زمان ارزشها و باورهای سنتی و رهاوردهای مدرن را در تقابل با یکدیگر تجربه کردهاست. مطالعه حاضر در صدد بررسی و کشف نمودهای مدرنیزاسیون در رمان مدیر مدرسه اثر جلال آلاحمد با رویکرد نشانهشناسی اجتماعی برآمدهاست. نتایج تحقیق که بر اساس گامهای دوازده گانه رویکرد نشانهشناختی اجتماعی تئوون لیوون انجام شدهاست، نشان داد که جامعه ایرانی دوران نویسنده بیتوجه به باورها و ارزشهای سنتی، به نوسازی و ورود عناصر مدرن در عرصه آموزش و سایر عرصههای زندگی اجتماعی اقدام کرده و علیرغم هزینههای مادی و انسانی قابل توجه، در عمل فرایند مدرنیزاسیون ایرانی ابتر ماندهاست. هر چند نویسنده برای این وضعیت جایگزین خاصی عرضه نمیدارد، اما تحول در این ارتباط را ناشدنی نیز نمیپندارد.
مدرنیزاسیون
مدیر مدرسه
ون لیوون
نشانه شناسی اجتماعی
جلال آلاحمد
2020
08
22
143
165
https://socialstudy.ihcs.ac.ir/article_5541_d0b38cbea3afb6d5e95636300870a50f.pdf
جامعهپژوهی فرهنگی
جامعه پژوهی
2383-0468
2383-0468
1399
11
2
خودمردم نگاری رؤیای سخنرانی، زبان، مهاجرت
امیلیا
نرسیسیانس
ابوعلی
ودادهیر
پروین
قاسمی
در مقالۀ پیش رو بناست تا با تمرکز بر تاریخ زندگی شخصی (دهۀ اول زندگی)­ و مسیری که نسل­های پیش از من از سر گذرانده­اند، به پرسش «چرا سخنور خوبی نشده­ام؟» پرداخته شود. «مهارت و توانمندی سخن گفتن در جمع» توأمان در دو حوزۀ شخصی و فراشخصی؛ تاریخی و تحولات اجتماعی روان­شناختی فرهنگی و سیاسی شکل می­گیرد.با استفاده از روش خودمردم­نگاری در این پژوهش، تاریخچۀ شخصی و ارتباط آن با مهارت سخنرانی­، بررسی شده است.مهارت سخنرانی در فرد، در بطن دو تاریخ شکل می­گیرد؛ تاریخ کلی که از ازل تا ابد ادامه دارد که همانا تاریخ فراشخصی است و دیگری تاریخچۀ زندگی شخصی فرد است. تاریخچة شخصی، بر تاریخ زندگی و حضور فرد در این دنیا دلالت دارد که سخن­گو در حافظۀ شخصی خود دارد. تاریخ فراشخصی و تاریخچة شخصی در رابطه با چرایی وضعیت سخنرانی من در جمع، بدون یکدیگر نمی­توانند تحلیل­گر وضعیتِ حاضر باشد. ترکیبی از این دو و همچنین وضعیتی که هر یک به نوعی بر فرد تحمیل می­کند در چگونگی پرورش قوۀ سخنوری فرد، مؤثر است.
سخنوری
تاریخ شخصی
تاریخ فراشخصی
زنانگی
رؤیا
خودمردمنگاری
مهاجرت
نهاد خانواده
2020
08
22
167
191
https://socialstudy.ihcs.ac.ir/article_5540_4f3ff979a4e9abd7c6634beacf96de7b.pdf