گونه‌شناسی بازدیدکنندگان مناطق جنگی ایران و نقش آن در انتقال فرهنگ پایداری دفاع مقدس

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی و استادیار دانشگاه علامه طباطبایی، مدیر گروه مدیریت جهانگردی

2 کارشناس ارشد مدیریت جهانگردی ـ گرایش بازاریابی، دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

جمهوری اسلامی ایران، پس از تجاوز رژیم بعثی عراق، در سال 1359 درگیر جنگی طولانی شد. این دفاع مقدس، علاوه بر آثار و برکات بیرونی، دستاوردهایی نیز درون نظام اسلامی بر جای گذاشته است. تبیین دستاوردهای فرهنگی این دفاع مقدس از ضروریاتی است که می‌تواند بن‏مایة تعیین‌کنندة استراتژی حرکت و روند آتی انقلاب تلقی شود. یکی از اثربخش‏ترین روش‏های آشناسازی جوانان نسل سوم انقلاب با دستاوردهای جنگ تحمیلی و ترویج فرهنگ پایداری دفاع مقدس، حضور آنان در مناطق عملیاتی هشت سال دفاع مقدس، مشاهدة آثار به‌جای‌مانده از آن دوران از نزدیک، و درک فضای معنوی این مناطق است. به استناد ارقام موجود، اشتیاق جوانان به چنین سفرهایی، که در کشور ما «راهیان نور» و در ادبیات علمی «گردش‌گری مناطق جنگی» خوانده می‏شوند، در سال‏های اخیر بیش از پیش افزایش یافته است. این مقاله، با هدف بررسی انگیزة گردش‌گران از سفر به مناطق جنگی و طبقه‌بندی آنان، به منظور کمک به انتقال فرهنگ پایداری تهیه شده است. اطلاعات لازم از منابع کتاب‌خانه‌ای، مصاحبه با کارشناسان، و پرسش‌نامة تکمیل‌شدة بازدیدکنندگان به دست آمده است. جامعة آماری پژوهش شامل همة ایرانیانی است که از مناطق جنگی کشور بازدید کرده‌اند و به کمک روش نمونه‌گیری گلوله‌برفی 152 نفر از آنان به‌منزلة نمونه پرسش شدند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که مهم‌ترین گروه بازدیدکنندگان مناطق جنگی ایران را گردش‌گران زیارتی ـ یادبودی و گردش‌گران فرهنگی ـ میراثی تشکیل می‌دهند. عمدة این گردش‌گران با انگیزه‌های ملی و مذهبی به بازدید مناطق جنگی می‌روند و علاقة وافری به شنیدن رشادت‏های جنگاوران و ناشنیده‏ها دربارة آن دارند. نتایج این تحقیق می‌تواند در مدیریت گردش‌گران و برنامه‌ریزی برای ارتقای دستاوردهای فرهنگی و اجتماعی گردش‌گری جنگ، کاربرد داشته باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Typology of Iranian Battlefields' Visitors and its Role in Transmission of Persistence Culture in the Imposed War

نویسندگان [English]

  • Hamid Zargham Boroujeni 1
  • Mahdieh Sohrabi 2
چکیده [English]

The Islamic Republic of Iran got into a long war after the invasion of Iraq in 1981. In addition to the external blessings, this war has left benefits within the Iranian Islamic system. Explaining the cultural achievements of this war is a necessity which can be interpreted as defining the future strategy of the Iranian Islamic revolution. One of the most effective ways to introduce the achievements of the imposed war to young generation and promote persistence culture, is their presence in the operational areas of eight-year war and watching the remains of that time, and so understanding the spiritual atmosphere of these areas. According to the available statistics, the enthusiasm of young people to such tours, which called ‘Rahiyan e Noor’ (Light goers), in our country, and ‘Battlefield Tourism’ in tourism scientific literature, has increased in recent years more than ever. This study is heading to examine the motivations of tourists visiting battlefields and their classification, to promote persistence culture. Data have been gathered from library resources, interviews with experts, and filled questionnaires by visitors. The study population consisted of all Iranians who had visited the country's battlefields and 152 of them were inquired by snowball sampling. The results indicate that the main groups of the visitors are Pilgrimage-memorial and cultural-heritage tourists. Most of them are motivated by national and religious aims and are interested in learning about the courage of the warriors. The results can be used in war tourism management and planning to promote its cultural and social benefits.

بهداروند، محمدمهدی (1390). دستاوردهای فرهنگی دفاع مقدس و آفت‏های تهدیدکنندة آن، قم: کتاب فردا.
پیرس، فیلیپ ل. (1389). رفتار گردش‌گر، بن‏مایه‏ها و طرح‏های مفهومی، ترجمة حمید ضرغام بروجنی، تهران: مهکامه.
جانقربان، محمد (1386). «بررسی فرهنگ ایثار و شهادت در مطبوعات اصلاح‌طلب»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد رشتة علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا.
دلاور، علی (1388). روش تحقیق در روان‌شناسی و علوم تربیتی، تهران: ویرایش.
سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردش‌گری (1387). طرح جامع گردش‌گری جنگ، شرکت‌های مهندسین مشاور ایده‌پردازان توسعه و رویان.
سلیمانی، مرضیه و پری‏ناز شرفی (1385). «بررسی ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و تأثیرگذاری آن در خودباوری فرهنگی در بین جوانان»، پایان‌نامة کارشناسی رشتة علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور زنجان.
صحرایی رستمی، جواد (1390). جنگ؛ ترجمان آشتی و صلح، تهران: فاتحان.
نعمتی، سیده فاطمه (1390). «مطالعة عوامل اجتماعی مؤثر در تقاضای گردش‌گری جنگ در ایران از نگاه بازدیدکنندگان»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
نوروزی، مجتبی (1383). «فرهنگ شهادت از دیدگاه قرآن و سنت»، پایان‌نامة مقطع کارشناسی ارشد، رشتة علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکدة علوم انسانی.
وثوقی، لیلا (1388). «گردش‌گری تلخ، با تأکید بر گردش‌گری جنگ»، فصل‌نامة مطالعات جهانگردی، ش 10، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
 
Best, M. (2007). ‘Norfolk Island: Thanatourism, History and Visitor Emotions’, Shima: The International Journal of Research into Island Cultures, 1(2).
Kang, E. J. et al. (2011). Benefits of Visiting a ‘Dark Tourism’ site: The Case of the Jeju April 3rd Peace Park, Korea: Tourism Management, <doi:10.1016/j.tourman.2011.03.004>.
Lennon, John and Malcolm Foley (2000). Dark Tourism: The Attraction of Death and Disaster, London and New York: Continuum.
Ryan, C. (2007). The Battlefield Tourism: History, Place and Interpretation, UK: Elsevier.
Sharpley, R. (2008). Tourism, Tourists and Society, Huntingdon: Elm Publication.
Smith, V. L. (1998). ‘War and Tourism: An American Ethnography’, Annals of Tourism Research, 25(1).
Stone, P. )2006(. ‘A Dark Tourism Spectrum: Towards a Typology of Death and Macabrerelated Tourist Sites, Attractions and Exhibitions’, An Interdisciplinary International Journal, Vol. 54, No. 2.
Tarlow, P. (2005). ‘Dark Tourism’, M. Novelli (ed.), Niche Tourism: Contemporary Issues, Trends and Cases, Oxford: Elsevier Buterworth-Heinemann.
Yuill, S. M. (2003). Dark Tourism: Understanding Visitor Motivation at Sites of Death and Disaster, Texas: A & M University.