بررسی برخی عوامل و روند های سیاسی موثر بر ساخت یابی هویت اسلامی- ایرانی‌ (در دوران معاصر)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته‌ی دکترای جامعه شناسی ومدرس دانشگاه فرهنگیان مازندران

چکیده

بر نهاد اصلی این مقاله بررسی زمینه ها و عوامل  سیاسی موثر بر ساخت یابی هویت ایرانی - اسلامی  به روش کیفی و توصیفی است. پیدایش واحدهای سیاسی جدید تحت عنوان «دولت - ملت»، موجب شکل­گیری مفهوم جدیدی از هویت جمعی، تحت عنوان هویت ملی شد. هویت ملی ایران نیز یک برساخته اجتماعی و محصول مهندسی سیاسی -اجتماعی است، اما این مهندسی نه محصول دوره کنونی بلکه پیامد جریانات سیاسی- اجتماعی و فرهنگی دوره­های تاریخی پیش و پس از ورود اسلام است.  این مقاله به زمینه­های  شکل گیری و تاثیر گذاری چهار جنبش (تنباکو، مشروطه، ملی شدن نفت و پانزده خرداد) ونهادهای مدنی  بر هویت ایرانی – اسلامی پرداخته است. این جریانات که از ویژگی های قیام شیعی  و رهبری فرهمندی برخودار بوده با اعلام فتوا وحکم جهاد چه در دوران نهفتگی جنبش و نهادهای مدنی چه در دوره­ی آشکارِ فعالیت به بسیج توده­ای پرداختند. در نتیجه این جریان ها   باعث خودآگاهی،استقلال و مبارزه علیه استبداد داخلی و استعمار خارجی شده  و با شعار بازگشت به خویشتن و تاکید بر حفظ میراث و فرهنگ خودی ضمن احیای تفکر و اندیشه اسلامی در سال(1357) با پیروزی انقلاب اسلامی، هویت اسلامی­­- ایرانی را به جهانیان اثبات نموده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigate the factors and political processes affecting the construction of Islamic-Iranian identity (contemporary periods)

نویسنده [English]

  • amin daeezadeh
چکیده [English]

The main subject of this paper is to examine the issues and factors affecting the formation of Iranian identity- a method of qualitative and descriptive. The emergence of new political units called "nation - state" leads to the formation of a new concept of collective identity as national identity. National identity is a social construction, social and political engineering of the product, but this is not the product of engineering current socio-political and cultural consequences of historical events before and after the arrival of Islam. This article surveys about   the formation and influence of four movements (tobacco, constitutional, the nationalization of oil and khordad fifteenth) and civil institutions on  Iranian- Islamic identity . These events having the characteristics of the Shi'ite movement and charismatic leadership engaged in activities to mobilize the masses both  in  the incubation period and in the period of apparent movement and civil society organizations declaring  fatawa and jihad. The common feature of these movements and civil society is the high strength and empowerment of spiritual leaders in forming  and stimulating these events. As a result these events lead to self-awareness, independence and the conflict against domestic tyranny and foreign occupation and has proven the Iranian Islamic identity through the victory of Islamic Revolution to the world by advocating the return to self and emphasis on maintaining their own cultural heritage . Thus, theoretically, national identity and its roots can be studied  on the base of Iranian history and after the arrival of Islam, Islamism and the spread of phenomenon of globalization .

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social movements
  • Iranian movement
  • civil institutions
  • National Identity
  • Iranian- Islamic identity
1- احمدی، حمید.(1378). بنیاد های نظری هویت ملی. تهران، نشرپژوهشکده­ی مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
2- احمدی، حمید.(1388). هویت، ملیت، قومیت. تهران، ناشر، موسسه تحقیقات و توسعه ی علوم انسانی،چاپ دوم، 552ص.
3-احمدی،حمید. (1383). هویت ملی ایرانی؛ ویژگی ها و عوامل پویایی آن. به کوشش داود میر محمدی، تهران، موسسه مطالعات ملی.
4- اشرف، احمد. (1373) . هویت ایرانی در ایرانیان خارج از کشور. تهران، ناشر معاونت امور بین الملل وزارت ارشاد اسلامی، یک جلد.
5- اسلامی ندوشن، محمدعلی. (1386).  ایران و تنها ئیش. تهران، نشر شرکت سهامی انتشار، 223ص .
6- اسمیت، دی، آنتونی.(1383). ناسیونالیسم، نظریه، ایدئولوژی، تاریخ. مترجم منصور انصاری، تهران، نشر تمدن ایرانی، چاپ نخست، یک جلد.
7- اوزکریملی، اوموت.(1383). نظریه‌های ناسیونالیسم. مترجم محمد علی قاسمی، تهران، نشر تمدن ایرانی، چاپ نخست.
 8- بروجردی، مهرداد. (1379). فرهنگ و هویت ایرانی در فراسوی مرز. تهران: فصلنامه مطالعات ملی. شماره پنج، سال دوم، پائیز.
9ـ بشیریه، حسین.(1386).جامعه مدنی، قدرت، ایدئولوژی، (تحقق جامعه مدنی در انقلاب اسلامی) مجموعه مقالات، مرکز اسناد فرهنگی انقلاب اسلامی.
10- بنی‌هاشمی، میرقاسم.(1383). فرایند ملت‌سازی در خاورمیانه، در کتاب خاورمیانه. تهران: نشر ابرار معاصر.
11-بیگدلی، علی.(1383). سیر تحول و تکوین هویت ملی در ایران. به کوشش داود میر محمدی،تهران:انتشارات  موسسه مطالعات ملی.
12- حقانی، موسی(1389). تحولات تاریخی و هویتی ایران. تهران: نشر زمان نو.
13-دلاپورتا،دوناتلا و دیانی، ماریو.(1383). مقدمه ای برجنبش های اجتماعی.مترجم محمد تقی دلفروز.تهران: نشر کویر.
14-رجایی، فرهنگ. (1386). مشکله هویت ایرانیان امروز.تهران، ناشر، نشر نی. یک جلد، چاپ چهارم.
15-رواسانی، شاپور. (1380). زمینه های اجتماعی هویت ملی. تهران: نشرمرکز بازشناسی اسلام و ایران، چاپ نخست.
16-رواسانی، شاپور.(1383). تعامل فرهنگ و هویت ملی، هویت ملی ایران. به اهتمام داود میر محمدی، تهران: نشر تمدن ایرانی.
17-رنجبر، مقصود.(1385). نهادهای مدنی و هویت در ایران قبل و بعد از انقلاب اسلامی. درنهادهای مدنی و هویت در ایران به اهتمام داود غرایاق زندی، تهران: نشر تمدن ایرانی.
18-شریعتی، علی.(1374). بازشناسی هویت ایرانی- اسلامی.مجموعه‌ی آثار 27، تهران: ناشر اهام، چاپ چهارم.
19-شعبانی،رضا.(1386). ایرانیان و هویت ملی. تهران: نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی، چاپ دوم.
20- شیخاوندی، داور.(1380). تکوین و تنفیذ هویت ایرانی تهران: ناشرمرکز بازشناسی اسلام و ایران، چاپ دوم.
21- صنیع اجلال ،مریم.(1384). در آمدی بر فرهنگ و هویت ایرانی.تهران: نشر تمدن ایرانی.
22-قیصری، نوراله.(1383). هویت ملی.مولفه ها،چگونگی پیدایش و تکوین آن. به کوشش داود میر محمدی،تهران: ناشر موسسه­ی مطالعات ملی.
23- کریمی، علی.(1385). جنبش­های جدید اجتماعی و هویت با تاکید بر ایران.در نهاد های مدنی و هویت ایران، به اهتمام داوود غریاق زند .تهران: نشر تمدن ایرانی.
24-کدی، نیکی. (1383). ایران دوران قاجار و برآمدن رضاخان. تهران: ققنوس.
25-گلنر،ارنست.(1388). ناسیونالیسم.مترجم سید محمدعلی تقوی،تهران: نشر مرکز، چاپ نخست.
26- گیدنز،آنتونی.(1373). جامعه شناسی. مترجم منوچهر صبوری، تهران: نشر نی، چاپ نخست.
27- مصلی نژاد، عباس.(1387). فرهنگ سیاسی ایران. تهران: نشر فرهنگ صبا،چاپ دوم.
28- منصور نژاد،محمد.(1385). هویت دینی و نهضت های چهارگانه؛درتاریخ معاصر ایران. به اهتمام محمد منصور نژاد، تهران: نشر تمدن ایرانی.
29- میر محمدی ،داود.(1383). گفتار هایی در باره ی هویت ملی ایران: تهران: ناشر تمدن ایرانی.
30- نجاتی، غلامرضا.(1368). جنبش ملی شدن نفت ایران و کودتای 28 مرداد1332.تهران: نشر انتشار،چاپ نخست.
31- نیکبخت، رحیم.(1385). انقلاب مشروطه،آذربایجان و هویت. به اهتمام حسین گودرزی.تهران: نشر تمدن ایرانی.
32- هابسباوم، ای، جی.(1381). ملت و ملی­گرایی پس از 1780.مشهد: نشر نیکا .
مجلات:
33- توسلی، غلامعباس. (1371)« ملیت، مذهب و آینده ی تمدن ایرانی . تهران: ایران فردا، سال اول،شماره­ی 5.
کتاب انگلیسی
-34Bargen, Paul(2007) bvcx vbnm«The Birth of Tajikistan National Identity of the Republic» published in I.B.TAURIS & col td. page.
-35wood ward, kath (2000) «Questioning Identity   ؛Gender, class, Nation, London: Rultledg»
-36Adam Kuper and Jessica Kuper,(1996) The Social Science Encyclopedia, 2nd Edition (London and New york: Routledge.
-                      -37Eric Hobsbawm,(1983) The Invention of Tradition (Cambridge: Cambridge university press.