تحلیل اندیشه های شریعتی در ارتباط با تفکر غیر تئولوژیک-غیر سکولار

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای جامعه شناسی- جامعه شناسی فرهنگی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد گروه جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

چکیده

مقاله حاضر ضمن تحلیل اندیشه­های شریعتی و جستجوی امکانات تفکر وی در گذر از تفکر تئولوژیک و سرنسپردن به سکولاریسم،  بر عناصر و وجوهی از تفکر معنوی در آرای شریعتی، تأکید می کند. شریعتی ضمن به رسمیت شناختن عالَم و زیست جهان مدرن، خواهان هویت­بخشی به جامعه­ی ایرانی/مسلمان بر اساس سنت تاریخی و فرهنگی خویش است. او تلاش می کند از طریق نقد توامان مدرنیته و سنت، راه سومی را بگشاید. همین تلاش سترگ او یعنی برقراری دیالوگ و دیالکتیکی میان عقلانیت سنتی و عقلانیت جدید، اصیل ترین وصف شریعتی است این مقاله نشان داده است که ویژگی اساسی اندیشه شریعتی، ارتباط آن با تفکر غیر تئولوژیک-غیر سکولار است. آرای پژوهندگان آثار شریعتی هم بر این ارتباط صحه می گذارد. پژوهش حاضر به نظام­سازی ایده­ی تفکرغیر تئولوژیک-غیر سکولار در آثار شریعتی می­پردازد و نشان می دهد که خودآگاهی به عنوان مفهوم کانونی مستتر در اندیشه ی شریعتی، یک نوع خوآگاهی غیر تئولوژیک-غیر سکولار می باشد که در تعریف اکثر مفاهیم موجود در اندیشه اش از قبیل تعریف انسان، مذهب، بازگشت به خویشتن، روشنفکر و...مستتر می باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Shariati's thoughts with Respect to Non-Theological Non-Secular Thought

نویسندگان [English]

  • mohammadhassan alaei 1
  • Mansoor vosooghi 2
1 Ph.D. in Sociology-Cultural Sociology, Science and Research Unit, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Professor of Sociology, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
چکیده [English]

Shari'ati unlike traditionalists never claimed traditionality and traditional rationality predominate modern world, modernity and new rationality or like many modernists was not going to show modernity and modern rational dominate tradition. He tries to introduce a third way by critisizing modernity and traditionality at the same time. This huge effort of Him that is making dialog and dialectic between traditional rationality and modern rationality is the most noble description of Shari'ati. This dialectic standpoint of Shari'ati is exactly where the main challenging point of him and his criticizers occurs and at the same time it is the place where nobility and importance of Shari'ati arises. Quantitative content analysis of Shariati's work confirm the relation of it with non-theological non-secular thought. This essay shows that major specificity of Shariati's thoughts is non-secular and non- theological which can be seen in all parts of his work. Viewpoints of researchers of Shariati's work also affirm this relation. But in some of Shariati's work some aspects of theological thought could be seen. Self-conscious can be considered as focal concept in Shariati's thoughts. The self-conscious which Shariati is considering is kind of non-theological and non-secular self-conscious. Which in definition of most of the concepts in Shariati's thought like the definition of human, religion, return to oneself, intellectual and etc are concealed

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shariati "
  • "Quantitative content analysis "
  • "Non-Theological Non-Secular Thought "
  • "modernity "
  • "tradition "

مراجع

رحمانی، تقی(1384). شریعتی، نقاد سنت، قدرت و مدرنیته. تهران: نشر صمدیه.
شریعتی، علی(1385). مجموعه آثار1: با مخاطب های آشنا (چاپ چهارم). تهران: انتشارات چاپخش و بنیاد فرهنگی دکتر علی شریعتی.
شریعتی، علی(1370). مجموعه آثار2: خودسازی انقلابی (چاپ چهارم). تهران: انتشارات الهام.
شریعتی، علی(1373). مجموعه آثار3: ابوذر (چاپ پنجم). تهران: انتشارات الهام.
شریعتی، علی(1379). مجموعه آثار4: بازگشت(چاپ هفتم). تهران: انتشارات الهام.
شریعتی، علی(1378). مجموعه آثار5: ما و اقبال (چاپ هفتم). تهران: انتشارات الهام.
شریعتی، علی(1374). مجموعه آثار6: حج (چاپ هفتم). تهران: انتشارات الهام.
شریعتی، علی(1358). مجموعه آثار7: شیعه (چاپ نهم). تهران: انتشارات چاپخش.
شریعتی، علی(1375). مجموعه آثار8: نیایش (چاپ ششم). تهران: انتشارات الهام.
شریعتی، علی(1387). مجموعه آثار9: تشیع علوی، تشیع صفوی (چاپ نهم). تهران: انتشارات چاپخش.
شریعتی، علی(1359). مجموعه آثار10: جهت گیری طبقاتی اسلام. تهران: شرکت انتشارات قلم.
شریعتی، علی(1370). مجموعه آثار11: تاریخ تمدن1 (چاپ دوم). تهران: شرکت انتشارات قلم.
شریعتی، علی(1370). مجموعه آثار12: تاریخ تمدن2 (چاپ دوم). تهران: شرکت انتشارات قلم.
شریعتی، علی(1383). مجموعه آثار13: هبوط در کویر (چاپ بیستم). تهران: انتشارات چاپخش و بنیاد فرهنگی دکتر علی شریعتی.
شریعتی، علی(1370). مجموعه آثار14: تاریخ و شناخت ادیان1 (چاپ چهارم). تهران: شرکت سهامی انتشار.
شریعتی، علی(1376). مجموعه آثار15: تاریخ و شناخت ادیان2 (چاپ ششم). تهران: شرکت سهامی انتشار.
شریعتی، علی(1388). مجموعه آثار16: اسلام شناسی1 (چاپ هفتم). تهران: انتشارات قلم و بنیاد فرهنگی دکتر علی شریعتی.
شریعتی، علی(1388). مجموعه آثار17: اسلام شناسی2 (چاپ نهم).  تهران: انتشارات قلم و بنیاد فرهنگی دکتر علی شریعتی.
شریعتی، علی(1370). مجموعه آثار18: اسلام شناسی3 (چاپ چهارم). تهران، انتشارات الهام.
شریعتی، علی(1380). مجموعه آثار19:  حسین وارث آدم (چاپ نهم). تهران:  شرکت انتشارات قلم.
شریعتی، علی(1360). مجموعه آثار20: چه باید کرد؟ (چاپ اول). تهران: دفتر تدوین و تنظیم مجموعه آثار معلم شهید دکتر علی شریعتی.
شریعتی، علی(1377). مجموعه آثار21: زن (چاپ دهم). تهران: انتشارات چاپخش.
شریعتی، علی(1388). مجموعه آثار22: مذهب علیه مذهب (چاپ هشتم). تهران: انتشارات چاپخش و بنیاد فرهنگی دکتر علی شریعتی.
شریعتی، علی(1374). مجموعه آثار23: جهان بینی و ایدئولوژی (چاپ سوم). تهران: شرکت سهامی انتشار.
شریعتی، علی(1362). مجموعه آثار24: انسان (چاپ دوم). تهران: انتشارات الهام.
شریعتی، علی(1372). مجموعه آثار25: انسان بی خود (چاپ دوم). تهران:  شرکت انتشارات قلم.
شریعتی، علی(1362). مجموعه آثار26: علی (چاپ دوم). تهران: انتشارات نیلوفر.
شریعتی، علی (1374). مجموعه آثار27: بازشناسی هویت ایرانی-اسلامی(چاپ چهارم). تهران: انتشارات الهام.
شریعتی، علی(1370). مجموعه آثار28: روش شناخت اسلام (چاپ دوم). تهران: انتشارات.
شریعتی، علی(1370). مجموعه آثار29: میعاد با ابراهیم (چاپ دوم). تهران: انتشارات آگاه.
شریعتی، علی(1361). مجموعه آثار30: اسلام شناسی (چاپ چهارم). تهران: انتشارات.
شریعتی، علی(1361). مجموعه آثار31: ویژگی های قرون جدید (چاپ اول).  تهران: انتشارات چاپخش.
شریعتی، علی(1369). مجموعه آثار32: هنر (چاپ چهارم). تهران: انتشارات چاپخش.
شریعتی، علی(1387). مجموعه آثار33: گفتگوهای تنهایی بخش اول (چاپ دوازدهم).  تهران: انتشارات آگاه.
شریعتی، علی(1370). مجموعه آثار33: گفتگوهای تنهایی بخش دوم (چاپ دوم). تهران: انتشارات آگاه.
شریعتی، علی(1386). مجموعه آثار34: نامه ها (چاپ نهم). تهران: انتشارات قلم.
شریعتی، علی(1384). مجموعه آثار35: آثار گوناگون بخش اول (چاپ پنجم).  تهران: انتشارات آگاه و بنیاد فرهنگی دکتر علی شریعتی.
شریعتی، علی(1372). مجموعه آثار35: آثار گوناگون بخش دوم (چاپ دوم). تهران: انتشارات نقش جهان.
شریعتی، علی(1385). مجموعه آثار36: آثار جوانی (چاپ اول). تهران: انتشارات چاپخش.
شریعتی، علی(1392). درباره روحانیت (چاپ اول). تهران: انتشارات سپیده باوران.
عادل مهربان، مرضیه(1394)، مروری بر تحلیل محتوای کیفی و کاربرد آن در پژوهش. اصفهان: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان اصفهان.
عبدالکریمی، بیژن(1394). شریعتی و تفکر آینده (چاپ اول). تهران: نشر نقد فرهنگ.
عبدالکریمی، بیژن(1395). پایان تئولوژی- جلد دوم: تئولوژی و تاریخ (چاپ اول). تهران: نشر نقد فرهنگ.
علیجانی، رضا(1381). شریعتی: راه یا بی راهه؟. تهران: نشر قلم.
محدثی، حسن(1383). زیر سقف اعتقاد: بنیان های ماقبل انتقادی اندیشه شریعتی فرهنگ و اندیشه.
محدثی، حسن(1382). دین و حیات اجتماعی، دیالکتیک تغییرات (چاپ اول). تهران: نشر فرهنگ و اندیشه.
منوچهری، عباس(1383). شریعتی هرمنوتیک رهایی و عرفان مدنی. مترجم: حسین خندق آبادی. تهران: نشر موسسه تحقیقات وتوسعه علوم انسانی.
منوچهری، عباس(1396). شریعتی: ملاقاتی این بار متفاوت. مترجم: علی خالندی. تهران: نشر نگارستان اندیشه.
مومنی راد، اکبر (1392). تحلیل محتوای کیفی در آیین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار نتایج. فصلنامه اندازه گیری تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی تهران. دوره 4، شماره 14.
 میری، سید جواد(1395)، شریعتی و هایدگر. تهران: نشر نقد فرهنگ.
میری، سید جواد(1396)، آزادی و تاریخ: تأملی بر نگاه انسان شناسانه شریعتی. تهران: نشر نقد فرهنگ.
هاشمی، محمدمنصور(1393). دین‌اندیشان متجدد: روشنفکری دینی از شریعتی تا ملکیان. تهران: نشر کویر.
یوسفی اشکوری،‌ حسن(1379). شریعتی و نقد سنت‌. تهران‌: نشر یادآوران‌.
یوسفی اشکوری،‌ حسن و دیگران(1396)، شریعتی، امروز و آینده ما (نگاهی به میراث فکری او پس از چهل سال)، نشر اچ اند اس، 1396.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار