شناسایی و تبیین مؤلفه‌های ارزیابی کیفیت خدمات آموزشی در دانشگاه‌ها

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت آموزش عالی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران،

2 استادیار گروه علوم تربیتی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استاد گروه مدیریت و برنامه‌ریزی فرهنگی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران،

چکیده

کیفیت در آموزش عالی، نه رسیدن به نقطه­ای ثابت و ایستا، بلکه حرکت و جریانی پویاست. هدف از پژوهش حاضر بررسی و تبیین مؤلفه­های مؤثر در ارزیابی کیفیت آموزش در دانشگاه‌هاست. روش تحقیق به لحاظ ماهیت کاربردی و از نظر روش­شناسی، توصیفی پیمایشی است. ابزار گردآوری داده‌های بخش کیفی تحلیل محتوا با استفاده از نرم افزار اطلس‏تی و استخراج نشانگرها و استفاده از روش دلفی بوده است. جامعه آماری بخش دلفی 18 نفراعضای هیأت علمی با روش غیراحتمالی (گلوله برفی) و اشباع نظری و در بخش کمی 92 نفر هیأت علمی و 357 نفر دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی با روش نمونه‌گیری تصادفی ساده و استفاده از جدول مورگان، گردآوری داده‌ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. و از آمار توصیفی و استنباطی و نرم‌افزار SPSS 26  در تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده شد. عوامل ساختار سازمانی، هیأت علمی، دانشجویان، دوره‌های آموزشی، راهبردهای یاددهی – یادگیری و تجهیزات و امکانات 71 نشانگر و 29 ملاک که در این بین اعضای هیأت علمی دارای اولویت بیشتری می‌باشد. نتایج حاصل نشان‌دهنده وضعیت نسبتاً مطلوب کیفیت آموزش در دانشگاه آزاد اسلامی بوده و تا رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله کمی وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Identifying and explaining the components of evaluating the quality of educational services in universities

نویسندگان [English]

  • Azam Samadipour 1
  • Nazanin Baniasadi 2
  • Esmaeil Kavousy 3
1 Ph.D. student of Higher Education Management, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Educational Sciences, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Professor of Cultural Planning and Management Department, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Quality in higher education is not about reaching a static point but rather a dynamic movement and flow. The current research aims to investigate and explain the effective components in evaluating the quality of education in universities. The research method is applied in nature and descriptive-survey in methodology. The data collection tool for the qualitative part was content analysis using Atlas.ti software, extraction of indicators, and the Delphi method. The statistical population for the Delphi part included 18 faculty members selected through a non-probability (snowball) and theoretical saturation method, and for the quantitative part, 92 faculty members and 357 students from the Islamic Azad University were selected using simple random sampling and Morgan’s table. Data were collected using a researcher-made questionnaire. Descriptive and inferential statistics and SPSS 26 software were used in data analysis. Organizational structure, faculty, students, educational courses, teaching-learning strategies, and equipment and facilities comprised 71 indicators and 29 criteria, among which faculty members had the highest priority. The results indicated a relatively desirable quality of education at the Islamic Azad University, with only a small gap remaining to reach an optimal state. 
Keywords: Evaluation, Quality, Educational Quality, Islamic Azad University, Delphi Method.
Introduction: The main goal is to identify and explain the components for evaluating the quality of educational services at the Islamic Azad University and to offer suggestions for improving the quality of educational services at the university and educational institution level. The following questions were raised based on this objective:

What are the factors, criteria, and indicators for evaluating the quality of educational services?
What is the current state of the quality of educational services at the Islamic Azad University based on the determined factors, criteria, and indicators, and what suggestions can be made to improve the quality of educational services at the university?

Materials and Methods: The current research method is applied in terms of purpose and mixed with an exploratory approach in terms of research method. The research method was qualitative and quantitative, where initially, for the implementation of the quality evaluation of educational services at the university, all data, information, theoretical foundations, regulations, instructions, and executive circulars of the Islamic Azad University regarding educational and research activities, as well as the research background in Iran and other countries, were collected and reviewed using the library study method. Subsequently, the components were presented to experts and faculty members using the Delphi method, and after two rounds of the Delphi stage, questionnaires were developed and made available to faculty members and students to depict the current situation. After data collection and analysis, findings were obtained, and then a comparison was made between the current and desired states of the university’s educational activities, and necessary suggestions were provided for improving the quality of education at the university to achieve the requirements for judging the desired state.
In the qualitative section, 18 members of the academic staff from both public and private universities in Tehran (experts specialized in higher education) were selected using a non-probabilistic snowball sampling method. Data collection tools (indicators) included document review and theoretical frameworks through content analysis and the use of Atlas.ti software. After extracting indicators, some were merged (open and axial coding) and validated through the Delphi method.
 To maintain and ensure this section’s reliability, two rounds of the Delphi method and the Kappa coefficient were used. A Kappa coefficient of 0.743 percent was obtained by comparing the responses of two experts in the Delphi section, indicating a good level of credibility.
For the quantitative section, according to Morgan’s table, 92 full-time faculty members employed at Islamic Azad University with contractual, probationary, and permanent employment statuses, and 357 students from Islamic Azad University were selected using simple random sampling based on Cochran’s method. A researcher-developed questionnaire was used for data collection. The questionnaires’ validity was ensured through theoretical saturation by higher education expert professors, and reliability was estimated using Cronbach’s alpha coefficient (faculty members’ questionnaire 0.93 percent and students’ questionnaire 0.82 percent).
Discussion and Results: The results indicated that accountability, defined goals and missions, teaching patterns and methods of the academic staff, services and facilities provided to instructors and students, the teaching-learning process, organizational structure, regulations and rules, budget, and equipment are important components in assessing the quality of university services at Islamic Azad University. Based on the findings, the current quality of education at Islamic Azad University is close to desirable, with only a small gap remaining to reach the optimal state.
Conclusion: Regarding question (1): In the first phase, factors, criteria, and indicators were extracted through library studies and note-taking methods, followed by expert opinions gathered via a questionnaire in two rounds using the Delphi technique. Ultimately, in the second Delphi iteration, 71 indicators were identified under 29 criteria and 6 factors. Question (2): Considering the necessity of evaluating the quality of educational services at Islamic Azad University, the results based on the determined factors, criteria, and indicators show that the current state in the faculties is relatively satisfactory in 3 factors (organizational structure factors (organization and management), faculty, and students) and satisfactory in 3 factors (educational courses, curricula, teaching-learning strategies, and educational and research facilities and equipment). The most important issue in identifying and explaining the components of educational service quality evaluation at the university is to examine the current situation, articulate issues and problems, and identify strengths in addressing existing deficiencies and enhancing strengths. Given the results obtained, the evaluated factors differ from the desired state and the mission and objectives of the university, which has been more significant in some criteria. Therefore, educational groups should aim to improve quality and achieve a desirable and ideal future in line with the set goals and missions, with the assistance and cooperation of all university members, to ultimately enhance the quality of educational services at the university and reduce the gap between the current and desired states

کلیدواژه‌ها [English]

  • Evaluation
  • Quality
  • Educational Quality
  • Islamic Azad University
  • Delphi Method
آقایی، میرحسین، روشن‌زاده، مصطفی و تاج‌آبادی، علی (1397) مقایسه نظام آموزشی و برنامه درسی دوره کارشناسی ارشد پرستاری کودکان در ایران و کانادا، پژوهش در آموزش علوم پزشکی، (4) 10، ص 69-61.
اسکندری، احمدرضا؛ ایران‌نژاد، پریسا؛ محمدی، رضا؛ سلیمی، مهتاب؛ جهانیان، رمضان (1400) "طراحی و ارائه الگوی اعتبارسنجی در سطح گروه آموزشی (مورد مطالعه: گروه‌های آموزشی مدیریت آموزش­عالی و مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی" مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی. دوره 11، شماره 33. ­ص 46-68.
بنی­اسدی، نازنین؛ اسحاقی، فاخته و محمدی، رضا (1394) ارزیابی درونی کیفیت در گروه آموزشی مدیریت بازرگانی دانشگاه آزاد اسلامی، فصلنامه: مطالعات رفتاری در مدیریت، 6 (11)، ص 13-33.
پری‌پور؛ اعظم، سرمدی؛ محمدرضا، ناطقی؛ فائزه و محمدی‌نایینی؛ مژگان (1399) ارائه الگوی ارزشیابی کیفیت آموزش ترکیبی در آموزش عالی مبتنی بر رویکرد ارزشیابی سیپ، فصلنامه پژوهش در نظام‌های آموزشی، 14(51)، ص 7-22.
دادرس؛ محمد، خوران؛ زهرا، یوسفی افراشته؛ مجید، فرجی ده سرخی؛ حاتم (1396)، ارزیابی کیفیت خدمات دانشگاهی از منظر دانشجویان مقایسه دانشکده‌های فنی مهندسی یک دانشگاه جامع و یک دانشگاه صنعتی در تهران. فصلنامه آموزشی مهندسی ایران، سال نوزدهم، شماره 7. ص 149-129.
رودگرنژاد، کیاکجوری و طاهری (1398) نقش دانشگاه آزاد اسلامی در امور آموزشی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی زنان. فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، 3(9)، ص 33-44.
زمانی، اصغر (1396) شناسایی، تحلیل و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر کیفیت آموزشی در آموزش عالی، فصلنامه نوآوری و ارزش آفرینی، (11) 6، ص 35-23.
زمانیان، سحر؛ کلانتری‌دهقی، هانیه؛ خاکپور، عباس و محمدی، رضا (1399)، کاربرد ارزیابی درونی برای بهبود کیفیت گروه‌های آموزشی (مورد مطالعه: گروه آموزشی علوم تربیتی دانشگاه ملایر)، نامه آموزش عالی، 13 (52)، ص 35-69.
سیف، علی‌اکبر (1397) روا‌‌نشناسی پرورشی نوین. تهران: انتشارات دوران. 11 (7).
خادم‌محترم، خلیل و سلیمی، مهتاب (1398) ارزشیابی و تضمین کیفیت در نظام آموزش عالی، دو ماهنامه علمی – پژوهشی مطالعات کاربردی در علوم مدیریت و توسعه، 4(1)، ص 47-62.
صفایی، مریم (1399) ارائه مدلی برای ارتقا ارزیابی آموزش پرستاری در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی، رساله دکتری، دانشگاه علوم پزشکی ایران.
طالبی، فهیمه؛ حسینعلی، جاهد و ساری‌خانی، ناهید (1400) مؤلفه‌ها و شاخص‌های ارتقا کیفیت پژوهش در نظام آموزش عالی ایران، فصلنامه خط‌مشی گذای عمومی در مدیریت، 41، ص 163-148.
لطفی‌پورسبزی، پیمان؛ قورچیان، نادرقلی؛ آراسته، حمیدرضا و سیاری، حبیب‌اله (1398)، ارائه مدلی برای ارزیابی دانشگاه علوم دریایی امام خمینی(ره)، نشریه آموزش علوم دریایی، 6 (1)، ص 12-31.
علی‌بیگی، امیرحسین؛ بارانی، شهرزاد و کرمی‌دهکردی، مهدی (1398) طراحی و تدوین الگوی جامع ارزشیابی کیفیت تدریس اساتید: مطالعة موردی دانشگاه رازی، فصلنامه پژوهش در برنامه‌ریزی درسی (دانش و پژوهش در علوم تربیتی- برنامه‌ریزی درسی)، 16(36)، ص 21-34.
غلام‌زاده، حجت؛ شاهی، سکینه؛ فرهادی‌راد، حمید و رضوی، سیدعباس (1398) ارائه مدلی برای ارزیابی درونی گروه‌های آموزشی دانشگاه‌های دولتی ایرانی با رویکرد فراارزیابی، فصلنامه علمی – آموزشی علوم دریایی، 19، ص 52-67.
محمدی؛ رضا، امیین بیدختی، علی‌اکبر. رحیمی، محسن (1397) طراحی الگوی تضمین کیفیت دانشگاه کارآفرین در نظام دانشگاهی ایران. فصلنامه مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی، دوره 8، شماره 22.
محمدی، رضا و اسحاقی، فاخته (1398)، تأکید بر ارزیابی و اعتبارسنجی کیفیت در نظام آموزش عالی ایران در راستای اسناد بالادستی (اقدامات، چالش‌ها و راهبردها)، مجله رهیافت، 79، 27-13.
محمدی، رضا، فتح‌آبادی، جلیل و یادگارزاده، غلامرضا (1395)، ارزشیابی کیفیت در آموزش عالی (مفاهیم، اصول، روش‌ها و معیارها)، تهران، سازمان سنجش آموزش کشور.
معظمی، مجتبی؛ محمدخانی، کامران؛ دلاور، علی و محمدداودی، امیرحسین (1397)، شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های ارتقای کیفیت آموزشی در آموزشکده‌های سما دانشگاه آزاد اسلامی و تعیین سهم هر یک از آنها، فصلنامه علمی - پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 9 (1)، ص 105-125.
نصیریان‌ثمرین، کریم؛ ثمری، عیسی؛ نامور، یوسف؛ سلیمانی، توران (1398)، طراحی الگوی ارزشیابی کیفیت آموزشی در دانشگاه فنی و حرفه‌ای به روش آمیخته. فصلنامه علمی اندیشه‌های نوین تربیتی. 15(3)، ص 229-199.
همتی؛ زینب، ایرج‌پور؛ علیرضا، اله‌بخشیان؛ مریم، ورزش‌نژاد؛ مریم و عبدی‌شهشهان؛ مهشید (1397) ارزشیابی دوره کارشناسی ارشد پرستاری مراقبت‌های ویژه نوزادان براساس الگوی CIPP در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 8 (36)، 332-324.
Alzafari, K., & Ursin, J. (2019). Implementation of quality assurance standards in European higher education: does context matter?. Quality in Higher Education25(1), 58-75.
Anikin, I. Y., Lapteva, S. V., & Kozlov, A. V. (2021). Methods For Evaluation Of The Education Quality In Higher Education Institutions. Journal of Contemporary Issues in Business and Government, 27(1), 1333-1343.
Kayyali, M. (2023). An Overview of Quality Assurance in Higher Education: Concepts and Frameworks. International Journal of Management, Sciences, Innovation, and Technology IJMSIT  Review Paper.  Vol.4, Issue.2, pp.01-04.
Dicker,R., Garcia, M., Kelly, A., & Mulrooney, H.(2018). What does ‘quality’ in higher education mean? Perceptions of staff, students and employers. Studies in Higher Education, 3(12), 144-154.
Dwaikat, N. Y. (2021). A comprehensive model for assessing the quality in higher education institutions. The TQM Journal, 33(4), 841-855.
Kalimullin, A. M., Khodyreva, E., & Koinova-Zoellner, J. (2016). Development of internal system of education quality assessment at a University. International Journal of Environmental and Science Education, 11(13), 6002-6013.
Khattab, F. (2018). Developing a service quality model for private higher education institutions in Lebanon. J. Mgt. Mkt. Review, 3(1), 24-33.
Kim, M. J., Lee, H., Kim, H. K., Ahn, Y. H., Kim, E., Yun, S. N., & Lee, K. J. (2010). Quality of faculty, students, curriculum and resources for nursing doctoral education in Korea: a focus group study. International Journal of Nursing Studies, 47(3), 295-306.
Kusumastuti, D., & Idrus, N. (2017). Nurturing quality of higher education through national ranking: a potential empowerment model for developing countries. Quality in Higher Education, 23(3), 230-248.
Pandey, S. R. (2023). Passion and Quest for Quality in Education. Journal of Social Work and Science Education, 4(3), 705-716.
Sarrico, C. S. (2022). Quality management, performance measurement and indicators in higher education institutions: between burden, inspiration and innovation. Quality in Higher Education, 28(1), 11-28.
Shalihin, R. R. (2023). Enhancing the Islamic education in Kurikulum Merdeka through international benchmarking: A transdisciplinary study. Tarbawi. Jurnal Keilmuan Manajemen Pendidikan, 9 (10), 1-16.
Vykydal, D., Folta, M., & Nenadál, J. (2020). A study of quality assessment in higher education within the context of sustainable development: A case study from Czech Republic. Sustainability, 12(11), 4769.