مطالعه‌ی تطبیقی مسئولیت مدنی پزشک در نظام حقوقی ایران و مصر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزشی حقوق خصوصی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

مسئولیت پزشکی به‌عنوان یکی از انواع مهم مسئولیت، بیانگر تعهد پزشک در قبال جبران خسارت‌هایی است که در اثر اقدامات و تصمیمات پزشکی به بیماران وارد می‌شود. مسئولیت پزشکی را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: مسئولیت قراردادی که ناشی از توافق بین پزشک و بیمار است و مسئولیت خارج از قرارداد یا قانونی که بر اساس قوانین و مقررات عمومی تعیین می‌شود. عناصر تشکیل‌دهنده مسئولیت پزشکی در حقوق ایران و مصر عمدتاً مشابه هستند و شامل خطای پزشکی، وجود خسارت و رابطه سببیت بین خطا و ضرر می‌باشند. بااین‌حال، در حقوق مصر، علاوه بر این موارد، شرط «عامل نامشروع» نیز به‌عنوان یکی از مبانی مسئولیت مدنی پزشک در نظر گرفته می‌شود. مقایسه تطبیقی مسئولیت مدنی پزشک در نظام حقوقی ایران و مصر نشان می‌دهد که آثار مسئولیت قراردادی پزشک در هر دو کشور از نوع تعهد به‌وسیله است. همچنین، مسئولیت پزشک در هیچ‌یک از این دو نظام حقوقی، یک مسئولیت محض نیست. بااین‌حال، ارکان تحقق مسئولیت مدنی پزشک در برخی موارد بین حقوق ایران و مصر تفاوت‌هایی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A comparative study of the civil responsibility of the doctor in the legal system of Iran and Egypt

نویسندگان [English]

  • Abolhasan Mujtahid Soleimani 1
  • Mahmoud Hakim 2
  • Seyedali Khazaei 1
1 Assistant Professor, Department of Private Law, Khwarazmi University, Tehran, Iran
2 PHD student of private law, Kharazmi University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Medical liability encompasses a physician's obligation to compensate for damages incurred by patients as a result of medical actions and decisions. This liability can be categorized into two types: contractual liability arising from the agreement between the physician and patient, and extra-contractual or statutory liability based on general laws and regulations. The elements constituting medical liability in Iranian and Egyptian law are largely similar, encompassing medical error, the occurrence of harm, and a causal relationship between the error and the harm. However, Egyptian law additionally considers the element of "unlawful act" as a foundation for a physician's civil liability. A comparative analysis of medical civil liability in the Iranian and Egyptian legal systems reveals that the effects of a physician's contractual liability in both countries are of the nature of an obligation to perform. Moreover, the physician's liability in neither of these legal systems is strict liability. Nevertheless, the elements for establishing a physician's civil liability differ in some instances between Iranian and Egyptian law.
Keywords: Medical Liability, Doctor, Treatment,  Obligation,  Iran,  Egypt
 
Introduction: Medical liability, a critical aspect of healthcare law, varies significantly across legal systems. This comparative study delves into the civil responsibility of doctors in Iran and Egypt, examining the sources of liability, elements required to establish it, types of liability, and available defenses. By analyzing legal frameworks, principles, and practical applications in both countries, this research aims to provide a comprehensive understanding of medical liability, contributing to the broader discourse on medical law and comparative legal studies, and benefiting legal practitioners, healthcare professionals, and policymakers alike.
Methods and  Materials: This comparative study employs a legal research methodology, utilizing relevant laws, regulations, judicial decisions, and scholarly literature from Iran and Egypt to analyze and compare medical liability provisions, judicial interpretations, and scholarly opinions in these jurisdictions.
Discussion: This discussion will explore the complexities  of medical civil liability in Iran and Egypt, focusing on several key aspects. It will begin by examining the legal bases for medical liability in both countries, including contractual and extra-contractual liability, and the influence of specific laws such as the Iranian Civil Code and the Egyptian Civil Code. Next, it will compare the elements required to establish a physician's civil liability, analyzing concepts like medical error, harm, causation, and the additional element of "unlawful act" in Egyptian law. The nature of a physician's liability will then be investigated, considering whether it is strict or fault-based, and highlighting the distinctions between contractual and extra-contractual liability. The discussion will also compare the consequences of a physician's civil liability, including the obligation to compensate for damages, the types of recoverable damages, and the calculation of compensation. Lastly, it will examine the available defenses for physicians facing medical liability claims, discussing informed consent, the standard of care, and the burden of proof in both legal systems.
Result : The study aims to provide a comprehensive understanding of the similarities and differences in the civil responsibility of doctors in Iran and Egypt. It will highlight the legal nuances, practical implications, and potential challenges associated with medical liability in these jurisdictions. The findings will be valuable for legal practitioners, healthcare professionals, policymakers, and researchers interested in medical law and comparative legal studies.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Medical Liability
  • Doctor
  • Treatment
  • Obligation
  • Iran
  • Egypt
  1. اسماعیل‌آبادی، علیرضا (1383)، بررسی مسئولیت یا عدم مسئولیت پزشک. مجله مطالعات اسلامی، شماره 64.
  2. آذین، سید محمد. (1399). تحول در مسئولیت مدنی پزشک: بازگشت افراطی به نظریۀ تقصیر. حقوق فناوری‌های نوین، 1(2)، 57-80.
  3. آل شیخ مبارک، قیس بن محمد. (1388). حقوق و مسئولیت پزشکی در آیین اسلام. ترجمه محمود عباسی، چاپ 2، تهران: انتشارات حقوقی.
  4. بابایی، ایرج. (1399). مفهوم مسئولیت مدنی، فصلنامه تحقیق و توسعه در حقوق تطبیقی. 3(6)، 11-29
  5. توسلی‌نائینی منوچهر، توسلی‌نائینی پارسا (1399). خطای پزشکی و رسیدگی به آن در حقوق فرانسه. مجله پزشکی قانونی ایران. ۲۶ (۱): ۱۱۳-۱۲۰
  6. دریاباری، محمد. (1381). انواع مسئولیت پزشکان، مسئولیت پزشک. فصلنامه اندیشه صادق، شماره 6 و 7.
  7. رستمی، ولی بهادری جهرمی، علی. (1388). مسؤولیت مدنی دولت. پژوهش‌نامه حقوق اسلامی. 10(1)، 69-105
  8. سعیدی، یاسمن. (1401). بررسی قاعده احسان در سقوط مسئولیت مدنی و کیفری در فقه و حقوق با رویکردی بر اندیشه امام خمینی (ره). پژوهشنامه متین، 24(95)، 81-99.
  9. سلمانی، محمد، تقی زاده، ابراهیم و محمدهادی ساعی (1398). جایگاه تقصیر در مسئولیت مدنی پزشکان و مقایسه آن با قاعده عام مسئولیت مدنی در فقه و حقوق ایران. فصلنامه حقوق پزشکی، سال سیزدهم، شماره چهل و هشتم، ص 207- 185.
  10. شجاع پوریان، سیاوش. (1373). مسئولیت مدنی ناشی از خطای شغلی پزشک. تهران، انتشارات فردوسی.
  11. قاسم‌زاده، سید مرتضی (1390). مسئولیت مدنی. چاپ نهم. تهران: میزان.
  12. کاتوزیان، ناصر. (1402). حقوق مدنی: الزام‌های خارج از قرارداد (ضمان قهری). (جلد 1)، تهران: گنج دانش.
  13. محسنی، فرید، انصاری، رضا. (1398). تأثیر متقابل مسئولیت کیفری و مسئولیت مدنی. فصلنامه تحقیقات حقوقی، 22(86)، 353-381
  14. محمدی، سیده لونا، کرم زاده، پریا. (1400). مسئولیت مدنی و کیفری پزشک در مقابل بیمار در حقوق ایران و فرانسه. فصلنامه تحقیقات حقوقی آزاد، دوره سیزدهم، شماره 49، 369-385.
  15. نیک‌فرجام، زهره. (1392). جبران خسارت معنوی در فقه و حقوق. مبانی فقهی حقوق اسلامی، ش 11، 105-127
  16. وحدتی شبیری، سید حسن. (1385). مبانی مسئولیت مدنی قراردادی (مطالعه تطبیقی در حقوق و فقه). تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی،
  17. هوشمند فیروزآبادی، حسین. (1398). ارزیابی مبانی فقهی مسئولیت مدنی. آموزه‌های فقه مدنی، 11(19)، 297-328.

منابع عربی

  1. بن تیشة، ع. ق. (2011). الخطأ الشخصی للطبیب فی المستشفى العام. دار الجامعة الجدیدة، مصر.
  2. سنهوری، ع. ا. (1998). الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید (جلد 2، چاپ 2). منشورات الحلبی الحقوقیه، بیروت - لبنان.
  3. عبد الستار ع، م،محمد. (2022). تأملات فی المسؤولیة المدنیة للمحکم فی القانون المصری والنظام السعودی. مجلة کلیة الشریعة و القانون بطنطا، 37(2)، 1192-1267.
  4. عبدالباسط، ر. م. (2022). المسئولیة الطبیة للطبیب. مجلة الدراسات القانونیة والاقتصادیة، 8(0)، 1-33.
  5. الغامدی، س. س. ع. (2017). المسئولیة التقصیریة والعقدیة فی الخطأ الطبی. المجلة القانونیة، 2(2)، 331-374.
  6. فاضل، ب. م؛ و دبوس، م. س. (2019). مسئولیة الطبیب مدنیًا وإداریًا عن التزاماته «فی ضوء مستجدات مهنة الطب». دار علام للإصدارات القانونیة ورؤیة للإصدارات القانونیة، القاهرة.
  7. مکارم شیرازی، ناصر. (1411 ق) ضمان الطبیب لما یتلف بطبابته. کتاب قراءات الفقهیة معاصرة فی معطیات الطب الحدیث، بیروت، مرکز الغدیر للدراسات الأسلامیة

قوانین

  1. الجمهوریة العربیة المصریة، (2000). قانون المدنی. مطبعة بولاق الدار.
  2. قوانین
  3. قانون مجازات اسلامی مصوب 1392
  4. قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) مصوب 1375
  5. قانون مدنی مصوب 20/1/1314
  6. قانون مسئولیت مدنی مصوب 7/2/1339
  7. قانون سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران مصوب 16/8/1383
  8. قانون مروبط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و اشامیدنی مصوب 29/3/1334
  9. قانون مجازات خودداری از کمک به مصدومین و رفع مخاطرات جانی مصوب 5/3/1354
  10. قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی مجمع تشخیص مصلحت نظام مصوب 23/12/1367
  11. قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و اشامیدنی مصوب 29/3/1334