بررسی برخی از عناصرِ سنت‌های ‌‌علمی اسلامی در قرون ‌‌میانه و تداوم و تأثیر آن‌ها تا آغاز رنسانس علمی (قرون ‌‌4 تا 8 ق/ 10 تا 14 م)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

«تداوم و عدم تداومِ» سنت‌های علمی قرون ‌‌میانه، و تأثیر آن‌ها در پیدایش و ظـهور رنسانس علمی، مسئله‌ای نسبتاً پیچیده است و به موضوعِ مناقشه‌ای جدی و دامنه‌دار بین دانشمندان و صاحب‌نظرانِ برجستة تاریخ علم در اوایل قرن بیستم بدل شده است. این مسئله از آن‌جا ناشی شد که برخی دانشمندان غربی به این باور رسیدند که آغاز و پیدایش رنسانس علمی صرفاً مدیون علم کلاسیک، زنجیره‌ای از کشفیات جدید و تحولات فکری، و دگرگونی در مفاهیم بنیادین است؛ از سوی دیگر بر این امر تأکید ورزیدند که نیرو و توان انقلاب علمی صرفاً از تصور جدیدی از طبیعت یا تصور جدیدی از روش خاص پژوهیدن در اسرار طبیعت برگرفته شده است. بر اساس این نظریه، مقوله‌ای به نام علم قرون ‌‌میانه ـ به طور اخص سنت‌های ‌‌علمی اسلامی ـ و استمرار و تداوم آن‌ها و همچنین نقش و تأثیرشان در پیدایش و شکل‌گیری رنسانس علمی بی‌معنی است. حال این سؤال مطرح می‌شود که «جایگاه علمی قرون ‌‌میانه در عالم علم از چه قرار بوده است؟» یا «در دورانی نسبتاً طولانی از قرون ‌‌میانه، که علم کلاسیک در غرب مسیحی در حال انحطاط به سر می‌برد، این سنت علمی در کجا و در چه نقطه‌ای از جهان، به‌جز پهنة وسیعی از حوزة تمدن اسلامی، پرورش یافت و بالید و سرانجام، با «استمرار و تداوم»، به‌صورت «انباشتی علمی» به غرب مسیحی انتقال یافت؟» مگر در آن‌جا (غرب مسیحی) نبود که دانشمندان غربی با «استادی‌یافتن» بر انبوهی از آثار و منابع علمی اسلامی و یونانی، و نقد و سنجش عالمانه و تحلیلی روش‌مندانه، حیات فکری و عقلانی آن سرزمین را از اساس تغییر دادند؟ بنابراین، علم کلاسیک و کشفیات و تحولات دوران نوزایی همة آن چیزی نیست که اسباب رنسانس علمی را فراهم کرد؛ از این‌رو، تداوم علمی قرون ‌‌میانه و به‌خصوص سنت‌های ‌‌علمی اسلامی، به‌منزلة بخش مهمی از مبانیِ رنسانس علمی، از جایگاه خاصی در این زمینه برخوردار است. تلاش این مقاله بر این است تا به برخی از عناصر سنت‌های ‌‌علمی اسلامی و تداوم و تأثیر آن‌ها ـ به‌منزلة دست‌مایة آغاز رنسانس ـ علمی بپردازد

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Some Elements of Scientific and Islamic Tradition in the middle Ages and their Continuity and Influence until the Beginning of Scientific Renaissance (the 10th to 14th Centuries AD); a study

نویسنده [English]

  • Abootorab Siahpoosh
چکیده [English]

A relatively complex issue titled continuity and discontinuity of scientific traditions of middle ages and their influence in the rise of the scientific Renaissance, has been a broad subject for serious dispute among scholars and leading experts of the history of science in the early twentieth century. The problem is that some west scientists believed that the scientific renaissance owes its beginning and birth only to classical science and a chain of modern discoveries and intellectual development and changes in the basic concepts. On the other hand, it emphasized that scientific revolution takes its force and power only from a new concept of nature or new concept of research special method on the secrets of nature. According to this theory ‘the science of the middle Ages’ and in particular ‘the Islamic scientific traditions and continuity and discontinuity and also its role in and impact on the formation of a scientific renaissance’ are absurd. Now the question is that what was scientific place of the middle Ages in the science? Or, in the relatively long period of the middle Ages, that the classical science in the Christian west is in decline, where and at what point of the world, except vast areas of Islamic civilization, this scientific tradition was growing, and finally transferred as the cumulative knowledge to the Christian west? Weren’t western scientists in the Christian west who mastered all the piles of Islamic and Greek scientific works and recourses through scientific and analytical criticism and assessment, and have changed intellectual life of the land?
So, the classical science and discoveries and developments of the Renaissance are not the only causes of the scientific renaissance; the scientific continuation of the middle Ages and specially Islamic scientific traditions as an important parts of the fundamentals of scientific renaissance has a special place in this area. I have tried to refer to some elements of Islamic scientific traditions and their continuity in and influence on scientific renaissance

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Sciences
  • the Middle Ages
  • Continuity and Discontinuity
  • Influence and Impact of Sciences
  • Latin West and Scientific Renaissance