جامعه‌پژوهی فرهنگی

1. بررسی شکاف نسلی و عوامل مرتبط با آن مورد مطالعه: دانش‌آموزان دورة متوسطة شهرستان سراب

آرمان احمدی؛ پویان احیایی

دوره 4، شماره 4 ، زمستان 1392، صفحه 1-27

چکیده

شکاف نسلی، اگر چه امروزه بیشتر نمایان است، پدیده‌ای کهن و جزئی از زندگی بشر بوده است. از زمانی که انسان‌ها در تعاملات خود شیوه‌های گوناگونی اتخاذ کردند و ارتباطات اجتماعی به صورت گسترده‌ای برقرار شد، تفاوت در درونی‌کردن ارزش‌ها و هنجارها موجب جامعه‌پذیری ناهمسان شد و شکاف نسلی پدید آمد. پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان شکاف نسلی ... بیشتر شکاف نسلی، اگر چه امروزه بیشتر نمایان است، پدیده‌ای کهن و جزئی از زندگی بشر بوده است. از زمانی که انسان‌ها در تعاملات خود شیوه‌های گوناگونی اتخاذ کردند و ارتباطات اجتماعی به صورت گسترده‌ای برقرار شد، تفاوت در درونی‌کردن ارزش‌ها و هنجارها موجب جامعه‌پذیری ناهمسان شد و شکاف نسلی پدید آمد. پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان شکاف نسلی بین دانش‌آموزان دورة متوسطة شهرستان سراب و عوامل مؤثر در آن با روش پیمایشی انجام گرفته است. در این پژوهش به کمک فرمول نمونه‌گیری کوکران 300 نفر از دانش‌آموزان به شیوة نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند. اعتبار محتوایی پرسش‌نامه را 5 نفر از اساتید بررسی کردند و روایی مورد نیاز هم با روش آلفای کرونباخ محاسبه شد. ضریب روایی برای شکاف نسلی برابر 83/0 است که نشان‌دهندة روایی بالای پرسش‌نامه است. در ضمن، از آزمون‌های T-test، F، هم‌بستگی پیرسون، و تحلیل رگرسیونی برای تجزیه و تحلیل داده‌ها هم استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که رابطة معناداری بین متغیرهای دین‌داری، سرمایة فرهنگی، میزان استفاده از وسایل ارتباط جمعی، سرمایة اقتصادی، میزان تحصیلات پدران، و سن با شکاف نسلی وجود دارد، ولی جنسیت با شکاف نسلی رابطة معناداری را از خود نشان نداد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون چندمتغیرة تحقیق نشان داد حدود 21 درصد از تغییرات متغیر وابسته را متغیرهای مستقل پژوهش تبیین کرده‌اند

2. نحوة بازنمایی روابط بین‌نسلی در سریال‌‌های ایرانی پربیننده

محمدسعید ذکایی؛ محمد فتحی نیا

دوره 4، شماره 4 ، زمستان 1392، صفحه 29-54

چکیده

این مقاله روایت پربیننده‌‌ترین سریال‌‌های ایرانی را، با محوریت مسائل جوانان در فاصلة سال‌های 1383 تا 1393 و روابط بین‌‌نسلی (روابط جوانان و افراد بزرگ‌سال با تأکید بر والدین)، با بهره‌‌گیری از عناصر مدل لابوف بررسی می‌‌کند. یافته‌‌های این بررسی حاکی از آن است که سه الگوی توافق نسلی، تغییر نسلی (تفاوت، تزاحم، و تعامل هم‌زمان)، ... بیشتر این مقاله روایت پربیننده‌‌ترین سریال‌‌های ایرانی را، با محوریت مسائل جوانان در فاصلة سال‌های 1383 تا 1393 و روابط بین‌‌نسلی (روابط جوانان و افراد بزرگ‌سال با تأکید بر والدین)، با بهره‌‌گیری از عناصر مدل لابوف بررسی می‌‌کند. یافته‌‌های این بررسی حاکی از آن است که سه الگوی توافق نسلی، تغییر نسلی (تفاوت، تزاحم، و تعامل هم‌زمان)، و شکاف یا گسست نسلی به صورت پنهان یا آشکار در سریال‌‌های مورد بررسی بازنمایی شده است. در این میان، تنها الگویی که در آن هم نگرش و رفتار جوانان و هم نگرش و رفتار افراد بزرگ‌سال در همة موارد خوب‌‌نمایی شده الگوی توافق نسلی است. علاوه بر این، در سایر الگوها نیز رفتارهای حاکی از احترام جوانان به افراد بزرگ‌سال (به رغم تفاوت ارزش‌‌های بنیادین) و رفتارهای حاکی از خیرخواهی بزرگ‌سالان برای جوانان، که به شیوه‌‌ای مناسب بروز یافته‌‌اند، خوب‌‌نمایی شده است. در موارد بدنمایی‌‌شده نیز مسئله به اشتباهات فردی جوانان یا افراد بزرگ‌سال نسبت داده شده که با نصیحت یا کمک فرد بزرگی فیصله یافته و در غیر این ‌‌صورت عواقب وخیمی داشته است. چنین رویکردی به روابط نسلی حاکی از آن است که صدا و سیما اهمیت این مسئلة اجتماعی را تا سطح مسئله‌ای فردی کاهش داده است. به‌‌نظر می‌‌رسد که این نحوة عمل در سریال‌‌های تلویزیونی تا حدی متأثر از سیاست‌های صدا و سیما در حوزة روابط بین‌‌نسلی باشد. سیاست‌هایی که با تأکید بر ممنوعیت «دسته‌‌بندی یا رودررو قراردادن نسل‌‌ها» و نیز «نمایش دعوا، مشاجرات، و اختلافات حاد خانوادگی (حتی در قالب طنز)» در سریال‌‌های تلویزیونی، بیشتر مایل به مسکوت‌‌گذاشتن این مسئله است تا پرداختن به ابعاد مختلف آن به عنوان یک مسئلة اجتماعی

3. بررسی برخی از عناصرِ سنت‌های ‌‌علمی اسلامی در قرون ‌‌میانه و تداوم و تأثیر آن‌ها تا آغاز رنسانس علمی (قرون ‌‌4 تا 8 ق/ 10 تا 14 م)

سیدابوتراب سیاهپوش

دوره 4، شماره 4 ، زمستان 1392، صفحه 55-77

چکیده

«تداوم و عدم تداومِ» سنت‌های علمی قرون ‌‌میانه، و تأثیر آن‌ها در پیدایش و ظـهور رنسانس علمی، مسئله‌ای نسبتاً پیچیده است و به موضوعِ مناقشه‌ای جدی و دامنه‌دار بین دانشمندان و صاحب‌نظرانِ برجستة تاریخ علم در اوایل قرن بیستم بدل شده است. این مسئله از آن‌جا ناشی شد که برخی دانشمندان غربی به این باور رسیدند که آغاز و پیدایش رنسانس ... بیشتر «تداوم و عدم تداومِ» سنت‌های علمی قرون ‌‌میانه، و تأثیر آن‌ها در پیدایش و ظـهور رنسانس علمی، مسئله‌ای نسبتاً پیچیده است و به موضوعِ مناقشه‌ای جدی و دامنه‌دار بین دانشمندان و صاحب‌نظرانِ برجستة تاریخ علم در اوایل قرن بیستم بدل شده است. این مسئله از آن‌جا ناشی شد که برخی دانشمندان غربی به این باور رسیدند که آغاز و پیدایش رنسانس علمی صرفاً مدیون علم کلاسیک، زنجیره‌ای از کشفیات جدید و تحولات فکری، و دگرگونی در مفاهیم بنیادین است؛ از سوی دیگر بر این امر تأکید ورزیدند که نیرو و توان انقلاب علمی صرفاً از تصور جدیدی از طبیعت یا تصور جدیدی از روش خاص پژوهیدن در اسرار طبیعت برگرفته شده است. بر اساس این نظریه، مقوله‌ای به نام علم قرون ‌‌میانه ـ به طور اخص سنت‌های ‌‌علمی اسلامی ـ و استمرار و تداوم آن‌ها و همچنین نقش و تأثیرشان در پیدایش و شکل‌گیری رنسانس علمی بی‌معنی است. حال این سؤال مطرح می‌شود که «جایگاه علمی قرون ‌‌میانه در عالم علم از چه قرار بوده است؟» یا «در دورانی نسبتاً طولانی از قرون ‌‌میانه، که علم کلاسیک در غرب مسیحی در حال انحطاط به سر می‌برد، این سنت علمی در کجا و در چه نقطه‌ای از جهان، به‌جز پهنة وسیعی از حوزة تمدن اسلامی، پرورش یافت و بالید و سرانجام، با «استمرار و تداوم»، به‌صورت «انباشتی علمی» به غرب مسیحی انتقال یافت؟» مگر در آن‌جا (غرب مسیحی) نبود که دانشمندان غربی با «استادی‌یافتن» بر انبوهی از آثار و منابع علمی اسلامی و یونانی، و نقد و سنجش عالمانه و تحلیلی روش‌مندانه، حیات فکری و عقلانی آن سرزمین را از اساس تغییر دادند؟ بنابراین، علم کلاسیک و کشفیات و تحولات دوران نوزایی همة آن چیزی نیست که اسباب رنسانس علمی را فراهم کرد؛ از این‌رو، تداوم علمی قرون ‌‌میانه و به‌خصوص سنت‌های ‌‌علمی اسلامی، به‌منزلة بخش مهمی از مبانیِ رنسانس علمی، از جایگاه خاصی در این زمینه برخوردار است. تلاش این مقاله بر این است تا به برخی از عناصر سنت‌های ‌‌علمی اسلامی و تداوم و تأثیر آن‌ها ـ به‌منزلة دست‌مایة آغاز رنسانس ـ علمی بپردازد

4. بررسی نقش خانواده، مدرسه، و گروه همالان در بزهکاری دانش‌آموزان

اکبر علیوردی‌نیا؛ سیمین ستاره

دوره 4، شماره 4 ، زمستان 1392، صفحه 79-103

چکیده

هدف اصلی این پژوهش بررسی نقش خانواده، مدرسه، و همالان در بزهکاری دانش‌‌آموزان شهر مشهد بوده است. روش تحقیق پیمایشی و ابزار جمع‌آوری اطلاعات پرسش‌نامه است. جامعة آماری تحقیق حاضر شامل دانش‌آموزان دبیرستانی سال سوم دبیرستان‌های ناحیة 5 شهر مشهد در سال تحصیلی 139۱ -139۲ بوده‌ است که درمجموع 400 نفر از آنان با روش نمونه‌گیری تصادفی ... بیشتر

5. بازنمایی زندگی روزمرة جوانان در سریال فاصله‌ها

سجاد فرجی؛ عبدالله گیویان؛ نعمت‌الله فاضلی

دوره 4، شماره 4 ، زمستان 1392، صفحه 105-138

چکیده

این مقاله با هدف ترسیم کیفیت بازنمایی زندگی روزمرة ‌‌جوانان در تلویزیون ایران، از طریق بررسی بازنمایی زندگی روزمرة ‌‌جوانان در سریال فاصله‌ها و با بهره‌گیری از نظریات بازنمایی و انتقادی زندگی روزمره، انجام شده است. نتایج نشان می‌دهد که در سریال فاصله‌ها، بر اساس فن کلیشه‌سازی، برخوردی گزینشی و متعصبانه با زندگی روزمرة ‌‌جوانان ... بیشتر

6. تحلیل ‌‌جامعه‌‌شناختی ‌‌وضعیت ‌‌شکاف ‌‌دیجیتالی در ‌‌بین ‌‌دانشجویان ‌‌دانشگاه ‌‌اصفهان

وحید ‌‌قاسمی؛ صمد ‌‌عدلی‌‌پور

دوره 4، شماره 4 ، زمستان 1392، صفحه 139-163

چکیده

اگر‌‌چه ‌‌پیشرفت‌‌های ‌‌شگرف ‌‌فناوری ‌‌اطلاعات ‌‌و ‌‌ارتباطات ‌‌و ‌‌مظاهر ‌‌عینی ‌‌آن، ‌‌در ‌‌قالب ‌‌ابزارها ‌‌و ‌‌شیوه‌‌های ‌‌نوین ‌‌ارتباطی، ‌‌تحول ‌‌عمیقی ‌‌در ‌‌سطوح ‌‌مختلف ‌‌زندگی ‌‌اجتماعی ‌‌و ‌‌فعالیت‌‌های ‌‌روزمرة ‌‌افراد ‌‌‌‌ایجاد ‌‌کرده ‌‌است ‌‌و ‌‌به‌‌‌کارگیری ‌‌دستاوردهای ... بیشتر اگر‌‌چه ‌‌پیشرفت‌‌های ‌‌شگرف ‌‌فناوری ‌‌اطلاعات ‌‌و ‌‌ارتباطات ‌‌و ‌‌مظاهر ‌‌عینی ‌‌آن، ‌‌در ‌‌قالب ‌‌ابزارها ‌‌و ‌‌شیوه‌‌های ‌‌نوین ‌‌ارتباطی، ‌‌تحول ‌‌عمیقی ‌‌در ‌‌سطوح ‌‌مختلف ‌‌زندگی ‌‌اجتماعی ‌‌و ‌‌فعالیت‌‌های ‌‌روزمرة ‌‌افراد ‌‌‌‌ایجاد ‌‌کرده ‌‌است ‌‌و ‌‌به‌‌‌کارگیری ‌‌دستاوردهای ‌‌حاصل ‌‌از ‌‌این ‌‌فناور‌‌ی‌ها ‌‌در ‌‌جوامع ‌‌امروز ‌‌امری ‌‌اجتناب‌ناپذیر ‌‌است، ‌‌اما ‌‌آشنایی ‌‌و ‌‌علاقه‌مندی ‌‌آحاد ‌‌و ‌‌اقشار ‌‌مختلف ‌‌جامعه ‌‌به ‌‌این ‌‌پدیده‌‌های ‌‌نوین ‌‌و ‌‌به ‌‌تبع ‌‌آن ‌‌رواج ‌‌استفاده ‌‌از ‌‌آن‌ها ‌‌در ‌‌میان ‌‌گروه‌‌های ‌‌جامعه ‌‌به ‌‌علل ‌‌مختلف ‌‌یکسان ‌‌نخواهد ‌‌بود ‌‌و ‌‌درنتیجه مسئلة‌‌ ‌‌شکاف ‌‌دیجیتالی ‌‌به‌‌وجود ‌‌خواهد ‌‌آمد. ‌‌هدف ‌‌این ‌‌پژوهش ‌‌بررسی ‌‌ابعاد ‌‌مختلف ‌‌شکاف ‌‌دیجیتالی ‌‌و ‌‌عوامل ‌‌مؤثر در ‌‌آن ‌‌در ‌‌بین ‌‌دانشجویان ‌‌دانشگاه ‌‌اصفهان ‌‌است.‌‌ پژوهش ‌‌حاضر ‌‌به ‌‌صورت ‌‌پیمایشی ‌‌و ‌‌با ‌‌استفاده ‌‌از ‌‌پرسش‌‌نامة ‌‌محقق‌ساخته ‌‌صورت ‌‌گرفته ‌‌است. ‌‌نمونة‌‌ ‌‌آماری ‌‌این ‌‌پژوهش ۳۷۴ نفر است که با روش ‌‌‌‌نمونه‌گیری ‌‌سهمیه‌‌ای و استفاده ‌‌از ‌‌فرمول ‌‌کوکران ‌‌برای ‌‌14507 ‌‌دانشجوی ‌‌دانشگاه ‌‌اصفهان ‌‌به‌دست ‌‌آمد. ‌‌یافته‌های ‌‌پژوهش ‌‌حاکی ‌‌از ‌‌آن ‌‌است ‌‌که ‌‌جنس ‌‌و ‌‌درآمد از عوامل ‌‌تأثیرگذار در ‌‌شکاف ‌‌دیجیتالی ‌‌در ‌‌بین ‌‌دانشجویان به‌حساب نمی‌آیند. ‌‌افزایش ‌‌میزان ‌‌استفاده ‌‌از ‌‌کامپیوتر ‌‌و ‌‌اینترنت ‌‌به کاهش ‌‌شکاف ‌‌دیجیتالی ‌منجر می‌شود. ‌‌این ‌‌موضوع ‌‌دربارة ‌‌مشارکت ‌‌آنلاین ‌‌نیز ‌‌صادق ‌‌است. ‌‌در‌‌واقع، ‌‌هرچه ‌‌میزان ‌‌مشارکت ‌‌آنلاین ‌‌افراد ‌‌از ‌‌طریق ‌‌شبکه‌‌های ‌‌اجتماعی ‌‌مجازی، ‌‌ایمیل، ‌‌چت، ‌‌و ‌‌وبلاگ ‌‌بیشتر ‌‌می‌شود؛ ‌‌شکاف ‌‌دیجیتالی ‌‌کاهش ‌‌پیدا ‌‌می‌کند. ‌‌همچنین ‌‌یافته‌‌های ‌‌پژوهش حاکی از ‌‌تأثیر ‌‌اضطراب ‌‌ناشی ‌‌از ‌‌استفاده از کامپیوتر در ‌‌افزایش ‌‌شکاف ‌‌دیجیتالی است. ‌‌علاوه ‌‌بر ‌‌این، ‌‌میزان ‌‌اضطراب ‌‌ناشی ‌‌از ‌‌کار با کامپیوتر ‌‌در ‌‌بین ‌‌زنان ‌‌بیشتر ‌‌از ‌‌مردان ‌‌است

7. حریم خصوصی بین همسران: عرصۀ ‌‌تعاملات و تعارضات

فرشته میرخشتی

دوره 4، شماره 4 ، زمستان 1392، صفحه 165-184

چکیده

مقالة حاضر به بررسی حریم خصوصی بین همسران ایرانی اختصاص دارد. با توجه به این‌که موضوع حریم خصوصی در میان زوجین در ایران تاحدی ناشناخته مانده و نظرهای ابرازشده در این مورد به‌صراحت بیان نشده است، لذا تحقیق در این‌باره ضروری به‌نظر می‌رسد. به‌‌ویژه آن‌که این تحقیق بر آن است تا تأثیر حریم خصوصی در رابطة همسران را مشخص کند. تحقیق ... بیشتر مقالة حاضر به بررسی حریم خصوصی بین همسران ایرانی اختصاص دارد. با توجه به این‌که موضوع حریم خصوصی در میان زوجین در ایران تاحدی ناشناخته مانده و نظرهای ابرازشده در این مورد به‌صراحت بیان نشده است، لذا تحقیق در این‌باره ضروری به‌نظر می‌رسد. به‌‌ویژه آن‌که این تحقیق بر آن است تا تأثیر حریم خصوصی در رابطة همسران را مشخص کند. تحقیق حاضر پیرامون جایگاه و کارکرد‌های حریم خصوصی شکل گرفته است. چهارچوب نظری بر مبنای نظریة تعامل‌گرایی، به عنوان گرایشی نظری در جامعه‌شناسی، مبتنی شده است و بر کنش و واکنش میان افراد و گروه‌ها تأکید دارد. در این پژوهش، از روش تحقیق کیفی ‌‌(نظریة مبنایی) استفاده شده و روش گردآوری اطلاعات بر اساس مصاحبة عمیق و مشاهده (50 مورد) بوده است. یافته‌ها حاکی از آن است که همة افراد حریم دارند. گسترة این حریم وسیع است و تلفن همراه، میزکار، مسائل مالی، خانواده ،گذشته، ارزش‌ها، باورها، خاطرات فرد، و ... را دربر ‌می‌گیرد. حریم امری نسبی است. حریم ریشه در باورهای فرد دارد. مهم‌تر این‌که حریم خصوصی عرصۀ تعاملات و تعارضات ‌‌بین همسران است و چگونگی آن به دو عامل بستگی دارد: میزان نفوذ‌پذیری و یا نفوذناپذیری ‌‌حریم خصوصی که پیامد نهایی ‌‌آن به یکی از دو الگوی ‌‌ابراز صمیمیت، اعتماد، و امنیت از یک‌سو و عدم صمیمیت، بی‌اعتمادی، و احساس ناامنی از سوی دیگر ‌‌در رابطه می‌انجامد. در این صورت است که رابطه‌ها به سمت آرامش و تداوم یا تشنج و تخریب پیش خواهند رفت

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 12 (1400)

دوره 11 (1399)

دوره 10 (1398)

دوره 9 (1397)

دوره 8 (1396)

دوره 7 (1395)

دوره 6 (1394)

دوره 5 (1393)

دوره 4 (1392)

دوره 3 (1391)

دوره 2 (1390)

دوره 1 (1389)

دوره و شماره: دوره 4، شماره 4، زمستان 1392، صفحه 1-184

1. بررسی شکاف نسلی و عوامل مرتبط با آن مورد مطالعه: دانش‌آموزان دورة متوسطة شهرستان سراب

چکیده

2. نحوة بازنمایی روابط بین‌نسلی در سریال‌‌های ایرانی پربیننده

چکیده

3. بررسی برخی از عناصرِ سنت‌های ‌‌علمی اسلامی در قرون ‌‌میانه و تداوم و تأثیر آن‌ها تا آغاز رنسانس علمی (قرون ‌‌4 تا 8 ق/ 10 تا 14 م)

چکیده

4. بررسی نقش خانواده، مدرسه، و گروه همالان در بزهکاری دانش‌آموزان

چکیده

5. بازنمایی زندگی روزمرة جوانان در سریال فاصله‌ها

چکیده

6. تحلیل ‌‌جامعه‌‌شناختی ‌‌وضعیت ‌‌شکاف ‌‌دیجیتالی در ‌‌بین ‌‌دانشجویان ‌‌دانشگاه ‌‌اصفهان

چکیده

7. حریم خصوصی بین همسران: عرصۀ ‌‌تعاملات و تعارضات

چکیده