رویکرد تلفیقی به فرهنگ ایران: بازخوانی اندیشه های سروش، شریعتی و رجایی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه تهران، استادیار دانشگاه امام صادق (ع

2 دکترای فلسفه تعلیم و تربیت، استاد دانشگاه تهران

3 دکترای انسان شناسی، دانشیار، رئیس پژوهشگده مطالعات اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

در این مقاله با در نظر گرفتن ماهیت سه گانه فرهنگ ایران (فرهنگ ایرانی، اسلامی و غرب)  با روش توصیفی تحلیلی به بررسی و بازخوانی آرای سروش، شریعتی و رجایی که به این سه وجه قائل هستند، پرداخته می شود تا در ارائه رویکرد تلفیقی متوازن به فرهنگ ایران، مورد استفاده قرار گیرند. دیدگاه شریعتی تأکید بر شناخت آگاهی بخش از اسلام و همراهی آن با عشق و عمل، بهره وری آگاهانه از غرب و نه تقلید کورکورانه، شناخت سنت با دیدی تاریخی و نقد و تحلیل آن و تدوین ایدئولوژی اسلامی تأسیسی و استقراری به پشتوانه اجتهاد و امر به معروف و نهی از منکر، دیدگاه سروش در زمینه اسلام تحقیقی به جای اسلام تقلیدی، بهره وری از فقه پویا و دیدگاه رجایی در زمینه چگونگی تلفیق این عناصر و پرهیز از فروکاستن آنها به دیگری در شکل گیری رویکرد تلفیقی متوازن نقش اساسی ایفا می نماید. این رویکرد که در برابر رویکرد تلفیق افتراقی و نامتقارن قرار داد؛ به نسبتی متوازن و مکمل بین جنبه ایرانی، اسلامی و غربی فرهنگ ایران اشاره دارد و طی مراحل واکاوی(تجسسی تاریخی در ابعاد مختلف فرهنگ ایران) ، سنجش (شناخت نقاط قوت و ضعف) و بازسازی شکل می گیرد. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

رویکرد تلفیقی به فرهنگ ایران: بازخوانی اندیشه های سروش، شریعتی و رجایی

نویسندگان [English]

  • samaneh khalili 1
  • khosro baqeri 2
  • nematollah fazali 3
1
2
3
چکیده [English]

In this article, regarding threefold nature of Iranian culture (Iranian, Islamic, western) and using descriptive- analytic method, it is investigated about ideas of  Shariati, Soroush amd Rajai on Iranian culture to use in Fusional approach. Shariati emphasized on recognizing awareness of Islam with passion and action, the efficiency conscious from west instead of Blind imitation, knowing tradition with historical view, Review and Analysis, Codification of established Islamic ideology with assistance of  Ijtihad, promotion virtue and prevention of vice, Soroush’s view about  researched Islam instead of imitative, Using  dynamic Figh and Rajai’s view about the mixture of these elements regarding of all aspects, have essential role in equal fusionl  approach. This approach is opposite of unbalanced approach and takes care of Iranian, Islamic and western dimensions of culture of Iran through investigation (historical research of culture of Iran), evaluation (knowing strengthens and weakness) and reconstruction.        

کلیدواژه‌ها [English]

  • Culture
  • culture of Iran
  • Islamic culture
  • western culture
  • fusional approach
فهرست منابع
فارسی
اسلامی ندوشن، محمد علی (1376). ایران و تنهائیش، تهران، شرکت سهامی انتشار.
اسلامی ندوشن، محمدعلی (1379). ایران چه حرفی برای گفتن دارد، تهران، شرکت سهامی انتشار.
آجودانی، ماشاءالله (1371). هدایت و ناسیونالیسم، نشریه علوم انسانی، ایران نامه، شماره 39، صص 437 تا 504).
تامپسون، جان (1378). ایدئولوژی و فرهنگ مدرن، ترجمه مسعود اوحدی، تهران: موسسه فرهنگی آینده پویان.
پورزکی، گیتی (1379). "مدرنیته و میرزافتحلعی خان آخوندزاده" ، نامه پژوهش فرهنگی، پاییز و زمستان 1379، شماره 18 و 19، صص 49 تا 76.
تامپسون، جان (1378). ایدئولوژی و فرهنگ مدرن، ترجمه مسعود اوحدی، تهران: موسسه فرهنگی آینده پویان.
ثلاثی، محسن (1379). جهان ایرانی و ایران جهان، تهران: نشر مرکز.
جهانبگلو، رامین (1381)، موج چهارم، تهران، نی .
رجایی، فرهنگ (1391). مشکله هویت ایرانیان امروز،  ایفای نقش در عصر یک تمدن و چند فرهنگ، تهران: نشر نی.
سرمد، زهره، بازرگان، عباس و حجازی، الهه (1385). روش های تحقیق در علوم رفتاری، تهران: انتشارات آگاه.
 سروش، عبدالکریم (1370). «سه فرهنگ»، در: رازدانی و روشنفکری و دینداری. تهران: صراط.
سروش، عبدالکریم (1384الف). فربه تر از ایدئولوژی، چاپ هشتم، تهران: صراط.
سروش، عبدالکریم (1384ب). از شریعتی، تهران: صراط.
داوری اردکانی، رضا (1379). در بارة غرب. تهران: هرمس.
سریع القلم، محمود (1382)."دگر گشت شخصیت ایرانی: سنگ بنای توسعه کشور"، نشریه اطلاعات سیاسی-اقتصادی، مرداد و شهریور 1382، شماره 191 و 192.
شایگان، داریوش (1370). افسون زدگی جدید، هویت چهل تکه و تفکر سیار. ترجمة فاطمه ولیانی. تهران: فرزان روز .
شریعتی، علی(؟) . انسان و اسلام، گردآوری سعید یسایی، نسخه الکترونیک در سایت ketabnak.com
شریعتی، علی (؟). بازگشت به خویشتن، نسخه الکترونیک در سایت ketabnak.com
عسکری خانقاه، اصغر و آزاد ارمکی، تقی (1380). وضعیت پیوستاری تغییرات فرهنگی در ایران، نامه علوم اجتماعی، شماره 18، پاییز و زمستان 1380، صص 250 تا 233
فاضلی، نعمت الله (1391). مردم نگاری تجدد: تجدد بومی و بومی شدن تجدد در ایران، تهران: انتشارات هرمس.
قراملکی، احد فرامرز (1383). اصول و فنون پژوهش در گستره دین پژوهی، قم: انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه.
قرخلو، مهدی (1382). "تحکیم همبستگی ملی با تأکید بر عناصر جغرافیای فرهنگی در ایران"،  پژوهشهای جغرافیایی، شماره 46، زمستان 1382، صص ( 75-86).
مجتهدی، کریم (1356). "میرزا فتحعلی آخوندزاده و فلسفه غرب"، نشریه ادبیات و زبانها، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، بهار و تابستان 1356، شماره 97 و 98.
منوچهر، دانش پژوه (1381). "فرهنگ ایرانی و تأثیر آن در فرهنگ جهان"، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، زمستان 1381.
موسوی زاده، علیرضا و جاودانی مقدم، مهدی (1387). :نقش فرهنگ ملی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران"، دانش سیاسی، سال چهارم، شماره دوم، پاییز و زمستان 1387،  صص 187تا 225.
میرزایی، حسین و رحمانی، جبار (1387). "فرهنگ و شخصیت ایرانیان در سفرنامه های خارجی"، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، سال اول، شماره 3، پاییز 1387، صص 77-55.
   نادری، عزت الله و سیف نراقی، مریم (1385). روش های تحقیق در علوم انسانی، تهران: انتشارات بدر.
 نصیری، علی اکبر (1384). تاریخ آموزش و پرورش ایران (از هخامنشیان تا قاجاریان)، تهران:  انتشارات آوای نور.
   نقیب زاده، میرعبدالحسین (1381). نگاهی به فلسفه آموزش و پرورش، تهران: انتشارات طهوری.
 
منابع انگلیسی
 
Arrnold, Maattew (1950). Culture and Anarchy, Cambridge: Cambridge University press
Giroux, H. A. (1990). Curriculum discourse as postmodern critical practice, Deakin University Press Geelong, Victoria, Australia.
      Lyotard, J. F. (1984). The Postmodern Condition On Knowledge,  University Press.
 
Taylor, E. B. (1871). Definition of Culture, Cited in http://en.wikipedia.org/wiki/culture