نظریۀ «پنجرۀ شکسته» و بازخوانیِ برخی حکایت ها و ضرب المثل ها در ادبیات فارسی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار رشته ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان قزوین

چکیده

امروزه در پرتو مطالعات میان­رشته­ای می­توان به درک و خوانش متفاوتی از متون ادبی دست یافت و از آنها لذتی دوچندان برد. مقالۀ حاضر با بهره­گیری از چنین رویکردی، با استفاده از نظریۀ جُرم­شناسانۀ «پنجرۀ شکسته»، برخی حکایت­ها و ضرب­المثل­های ادبیات فارسی را بازخوانی کرده است. این نظریه می­گوید: اگر جلوی ناهنجاری­ها و جرم­های کوچک گرفته نشود، جرم­های بزرگ به وقوع خواهد پیوست. در مقدمه نحوۀ شکل­گیری این نظریه و محتوای آن بیان شده، سپس نمونه­های قابل انطباق با این نظریه از برخی متون مهم ادب فارسی، شامل ضرب­المثل­ها و حکایت­ها ذکر گردیده است. پرهیزدادن افراد از انجام خطاها یا جرم­های کوچک، به خاطر ترس از عادی­شدن آنها بر اثر تکرار است، زیرا تکرار، اکثر امور را نزد انسان، عادی و طبیعی جلوه می­دهد. از این رو نه تنها در آثار تعلیمی و اجتماعی، بلکه در اغلب متون، از جمله متون عرفانی و رساله­های مذهبی نیز می­توان چنین سخت­گیری­هایی را، در برابر خطاهای کوچک مشاهده کرد. این مقاله با استفاده از روش پژوهش اسنادی و کیفی نوشته شده است: ابتدا نظریۀ پنجرۀ شکسته معرفی شده، سپس برخی متون تعلیمی فارسی مانند گلستان و بوستان سعدی به عنوان «نمونه» آماری جهت بررسی و تحلیل انتخاب شده­اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Broken Window Theory and re-reading some of the tales and the sayings of Persian literature

نویسنده [English]

  • hosein Hasanrezaee
چکیده [English]

These days in the light of interdisciplinary studies it has become possible to read and understand literary texts in a different way and enjoy twice as much. The current article re-reads some of the tales and the sayings of Persian literature with the use of this approach as well as the use of criminological theory of “broken window”.This theory says: If the abnormalities and petty crimes do not stop, Great masses will happen.The introduction of this article discusses the way that this theory and its content have been formed. Then, some literary examples, applicable to this approach like Saadi’s Boostan, have been discussed. People are usually warned from committing small crimes or low level wrong doings  because of the fear of naturalization of these deeds as a result of repetition of these deeds. Repetition makes many affairs seem natural for human beings. From this point of view, we can see such hard warnings not only in the social and educational texts but also in the mystical and religious texts. This article is written by the use of documentary  and qualitative method . First, the broken window theory is presented. Then, for Sample statistics,  some persian literature didactive texts  such as Saadi's Gulistan and Bostan are selected for analysis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Broken window theory
  • Persian literature
  • small mistakes
  • big punishment
آصف، محمد هاشم(1352). رستم التواریخ، به اهتمام محمد مشیری،  چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
الیاس بن یوسف، نظامی گنجه­ای(1389). خسرو و شیرین، به تصحیح حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، چاپ یازدهم، تهران: قطره.
جورج ال، کلینگ و جیمز کی، ویلسون(1382). «پنجره­های شکسته، پلیس و امنیت محلی»، ترجمۀ محمد صادری توحیدخانه،  مجلۀ حقوقی دادگستری، تابستان 1382، شماره 43، صص 179-204.
دهخدا، علی اکبر( 1383). امثال و حکم،  ج 1 و 2، چاپ دوازدهم، تهران: امیرکبیر.
سعدی، مصلح بن عبدالله(1363). کلیات سعدی. به اهتمام محمد علی فروغی، چاپ چهارم، تهران: امیرکبیر.
صانعی، یوسف{= آیت الله شیخ یوسف صانعی}(بهار 1380). رسالۀ توضیح المسائل، چاپ بیست و نهم .قم: انتشارات میثم تمار.
عبید زاکانی، نظام‌الدین(1999). کلیات عبید زاکانی، به اهتمام محمد جعفر محجوب، زیر نظر احسان یار شاطر، نیویورک(ایالات متحدۀ آمریکا): Bibliotheca Persica Press.
عطار نیشابوری، فریدالدین(1388). تذکرةالاولیا، به تصحیح رینولد ا. نیکلسون، چاپ اول، تهران: هرمس.
کمبل، جوزف(1393). قدرت اسطوره، ترجمۀ عباس مخبر، چاپ نهم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ویکی پدیای فارسی.(تاریخ دسترسی: ‏۲۳ اوت ۲۰۱۶ ساعت ‏۰۰:۰۷). «پنجرۀ شکسته»  ، https://fa.wikipedia.org/wiki.