تحلیل گفتمان تصانیف عارف قزوینی در دوران مشروطیت، بر اساس روش شناسی فوکو

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 گروه فلسفه، دانشکده الهیات و فلسفه، دانشگاه ازاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران

2 استادیار گروه فلسفه،دانشکده الهیات و فلسفه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران

3 استادیار گروه فلسفه،دانشکده فلسفه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شمال، تهران

چکیده

دوره مشروطه، آغاز پیدایش و گسترش جریان خردگرایی مدرن در ایران است. با ورود مضامین سیاسی و اجتماعی در حوزه شعر و موسیقی، گفتمان سیاسی دوره مشروطه در بستر موسیقی و ادبیات شکل گرفت. تصانیف میهنی از ابزارهای قدرتمند برای گسترش پیام مشروطیت بود چنانچه تحولات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی در این دوره  بر چیستی تولید موسیقی موثر بود. این مطالعه با کاربرد روش شناسی فوکو در تحلیل تصانیف میهنی عارف قزوینی کوشیده است به این پرسش پاسخ دهد که تحولات دوره مشروطه چه صورت بندی را در گفتمان تصانیف عارف قزوینی پدید آورده است؟ موسیقی ایران با تصانیف انقلابی موسیقیدانهایی نظیرعارف قزوینی متحول شد. این تصانیف به ترتیب فراوانی مقوم گفتمان ناسیونالیسم، لیبرالیسم، پارلمانتیسم، دموکراتیسم، سوسیالیسم و سکولاریسم هستند. گفتمان ناسیونالیسم محور  همه تصانیف را سامان بخشیده است. تغییر جایگاه شعر و موسیقی، صورتبندی نو در تصانیف و اشعار؛ نقد قدرت و شکل گیری موسیقی مبتنی بر موسیقی غربی، از ویژگیهای این دوره است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

iscourse Analysis of Aref Ghazvini’s Music (Tasanif) in constitutional Period: based on Foucault’s Methodology

نویسندگان [English]

  • Maryam Dolati Fard 1
  • shahla eslami 2
  • shamsolmolook mostafavi 3
1 Department of Philosophy, Faculty of Divinity and Philosophy - The Islamic Azad University, Science and Research Branch
2 - Assistant Professor, Philosophy Department, Faculty of Divinity and Philosophy - The Islamic Azad University, Science and Research Branch ,Tehran.
3 Assistant Professor, Philosophy Department, Faculty of Divinity and Philosophy - The Islamic Azad University, North Branch,Tehran.
چکیده [English]

The constitutional period is the beginning of the emergence and expansion of cultural modernism and modern rationalism in Iran. As political and social themes found their ways in to the lyrics and music, the political discourse of the constitutional period was developed in the context of music and literature. The national songs were a powerful tool for expanding the message of Constitutionalism. According to Foucault's methodology, the order of discourse or "power" has been able to generate different discourses in the field of music. The main question of this study is what musical discourses have been developed in this period? Iranian music discourse altered by the influence of revolutionary lyrics and poems of musicians such as Aref Qazvini in the Constitutional revolt. Results show that the songs respectively reinforce the discourse of nationalism, liberalism, parlementism, democratism, socialism and secularism. The discourse of nationalism has centered on all the songs. Changing the place of music, new arrangement in poems and lyrics based on the freedom, power criticism and creating the modern and scientific form of music are the major features of this period.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Constitutional period
  • Music
  • Aref Ghazvini
  • Discourse
  • Foucault
آبراهامیان، یرواند، (1389). ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی و محمد ابراهیم فتاحی ولیلایی، چاپ شانزدهم، تهران: نشر نی
اتحادیه، منصوره،(1361). مرامنامه ها و نظامنامه های احزاب سیاسی در ایران در دومین دوره مجلس شورای ملی، چاپ اول، تهران: نشر تاریخ ایران
آجودانی، لطف الله:(1396). روشنفکران ایران در عصر مشروطیت، چاپ سوم نشر اختران.
آجودانی، ماشالله:(1396). مشروطه ایرانی، چاپ دهم، تهران: نشر اختران
اختیاری، زهرا و مرادعلی واعظی،(1387). نقش مخاطب در تحول شعر مشروطه،مجلة دانشکدة ادبیات وعلوم انسانی مشهد،شماره 160، صص 48-27
آدمیت، فریدون: (1345). اندیشه های میرزا فتحعلی آخوند زاده، چاپ اول، تهران: انتشارات خوارزمی
آدمیت، فریدون،(1354). امیر کبیر و ایران، تهران: انتشارات خوارزمی
آدمیت، فریدون،(1364). ایدئولوژی نهضت مشروطه، جلد اول، کانون کتاب ایران، چاپ اول، سوئد: کانون کتاب ایران
آدوی یل، م.ویکتور(1390). مجموعه مقالات موسیقی ایرانی، موسیقی ایرانی موسیقی نزد ایرانیان( در 1885میلادی) ترجمه حسینعلی ملاح،280-248
آرین پور، امیر اشرف، (1393). موسیقی ایران از انقلاب مشروطیت تا انقلاب جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، تهران: انتشارات متن
اسلامی ندوشن، محمد علی، (1356). جام جهان بین، چاپ اول، تهران: نشر ایران مهر
آشوری، داریوش، (1394). دانشنامه سیاسی، چاپ بیست و چهارم، تهران: انتشارات مروارید
آشوری، داریوش، (1392). باز اندیشی زبان فارسی، چاپ ششم، تهران: نشرمرکز
اکلشال، رابرت و ریچارد جی و دیگران،(1385).  مقدمه ای بر ایدئولوژیهای سیاسی، ترجمه محمد قائد، تهران: نشر مرکز
امانت، عباس، (1382). انقلاب مشروطیت ( از سری مقالات دانشنامه ایرانیکا)، ترجمه پیمان متین، تهران: نشر امیر کبیر
امینی، علی اکبر، (1390). گفتمان ادبیات سیاسی ایران در آستانه دو انقلاب،چاپ اول، تهران: انتشارات اطلاعات،
بدیعی، نادره،(1354). تاریخچه ای بر ادبیات آهنگین ایران، تهران: انتشارات روشنفکر
بشیریه، حسین،(1381). دیباچه ای بر جامعه شناسی ایران، تهران: نشر نگاه معاصر
به خیال، مهدی، (1396). نامه های عارف قزوینی، چاپ اول، تهران: انتشارات هرمس          
بینش، تقی، (1380). تاریخ مختصرموسیقی ایران، چاپ هفتم، تهران: نشر هوای تازه
بهار، ملک الشعرا،(1375). سبک شناسی، جلد سوم، چاپ هشتم، تهران: امیر کبیر
پایور، فرامرز، (1378). ردیف آوازی و تصنیف های قدیمی به روایت استاد عبدالله دوامی، چاپ اول، تهران: موسسه فرهنگی هنری ماهور
پور عظیمی، سعید،(1394). دلایل انزوای عارف قزوینی بر اساس مناسبات او با معاصرانش، فصلنامه تخصصی نقد ادبی، سال هشتم، شماره 29، ص 117-141
جعفری، مسعود،( 1386). سیر رومانتیسم در ایران: از مشروطه تا نیما، چاپ دوم، تهران: نشر مرکز
حاج سید جوادی، حسن، ( 1382). بررسی و تحقیق در ادبیات معاصر ایران، چاپ اول، تهران: انتشارات گروه پژوهشگران ایران
حجاریان، محسن،(1392). موسیقی و شعر: تفاوت و طبقه بندی، چاپ اول، تهران: انتشارات رشد آموزش
خاتمی، احمد و کاظم دزفولیان (1394). بررسی ناسیونالیسم ایرانی و عربی و بازتاب آن در شعر مشروطه ایران و نهضت عرب، سال پنجم، شماره 17، کاوشنامه ادبیات تطبیقی دانشگاه رازی، صص29-50
خالقی، روح الله،(1362). سرگذشت موسیقی ایران، چاپ دوم، تهران: انتشارات صفی علی شاه
خالقی، روح الله، ( 1385). نظری به موسیقی ایرانی، چاپ اول، تهران: انتشارات رهروان پویش
خسروی، رکن الدین،(1366). آواز گمشده، مجله چیستا، شماره 3
درویشی، محمدرضا، ( 1394). نگاه به غرب؛ بحثی در تاثیر موسیقی غرب بر موسیقی ایران، چاپ دوم، تهران: انتشارات ماهور
 ذاکر حسین، عبدالرحیم، ( 1377). ادبیات سیاسی ایران در عصر مشروطیت، از استقرار مشروطیت تا خلع قاجار 1304-1285، جلد اول، چاپ اول، تهران: نشر علم
عارف قزوینی، ابولقاسم، ( 1395). دیوان اشعار، تدوین محمدعلی سپانلو و مهدی اخوت، چاپ چهارم، تهران: نشر نگاه
رامین، علی، (1393). مبانی جامعه شناسی هنر، چاپ دوم، تهران:نشرنی
راوندی، مرتضی، (1374). تاریخ اجتماعی ایران، جلد هشتم، چاپ دوم، تهران: انتشارات نگاه
راهگانی، روح انگیز(1377). تاریخ موسیقی ایران، تهران: انتشاران پیشرو
رحیمی، مصطفی،(1389).قانون اساسی مشروطه ایران و اصول دموکراسی، تهران: انتشارات نیلوفر
زیبا کلام، صادق، ( 1393). سنت و مدرنیته؛ ریشه یابی علل ناکامی اصلاحات و نوسازی سیاسی در ایران عصر قاجار، چاپ هشتم، تهران: انتشارات روزنه
غفاری، امید و محمود کتابی و دیگران( 1396) بررسی تطبیقی توسعة سیاسی درعصرمشروطیت ونخستین دهةانقلاب اسلامی(67-57)باتأکید برتوزیع قدرت،جامعه پژوهی فرهنگی،پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی، سال هشتم، شمارةاول، صص 91-119
سپنتا، ساسان،( 1377).  تاریخ تحول ضبط موسیقی در ایران، چاپ اول، تهران: انتشارات ماهور
شایگان،داریوش،(1380).بتهای ذهنی وخاطرة ازلی ،تهران: امیرکبیر
شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1359). ادوار شعر فارسی، چاپ اول، تهران: نشر توس
ضیمران، محمد،( 1390). میشل فوکو: دانش و قدرت، چاپ ششم، تهران: انتشارات هرمس
طباطبایی، سید جواد،(1387). جدال قدیم و جدید از نو زایش تا انقلاب فرانسه، چاپ اول، تهران: انتشارات ثالث
فراگنر،برتگ، (1377)خاطرات نویسیایرانیان،ترجمة مجیدجلیلوندرضائی،تهران: علمی وفرهنگی.
فوکو، میشل، (1383). اراده به دانستن، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، چاپ چهارم، تهران: نشرنی
کاتم، ریچارد،( 1378). ناسیونالیسم در ایران، ترجمه احمد تدین، جاپ دوم، تهران: انتشاران کویر
کاتوزیان، محمدعلی،(1372). دموکراسی، دیکتاتوری و مسولیت ملت، مجله اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شماره 67، ص4
کاظمی، سید علی اصغر،( 1376). بحران نوگرایی و فرهنگ سیاسی در ایران معاصر، تهران: نشر ققنوس
کرمانی، ناظم الاسلام،(1371). تاریخ بیداری ایرانیان، چاپ چهارم، تهران: نشر امیر کبیر
کریمی حکاک، احمد،(1384). طلیعه تجدد در شعر فارسی، ترجمه مسعود جعفری، تهران: انتشارات مروارید
کسروی، احمد،(1363).تاریخ مشروطه ایران، چاپ شانزدهم، تهران: انتشارات خوارزمی
کوهستانی نژاد، مسعود،( 1384). موسیقی در عصر مشروطه؛ پژوهشی در هنر عصر مشروطیت، چاپ اول، تهران: نشر مهر نامک
کیخا، عصمت،(1388). مناسبات قدرت و قانون در ایران معاصر،چاپ اول، تهران : پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
گامبن،گ.گ،(1357). عارف شاعر مردم، ترجمه غلامحسین متین، تهران: انتشارات آبان
ملائی توانی، علیرضا(1391). تبیین ریشه های اجتماعی اقتصادی انقلاب مشروطه، تحقیقات تاریخ اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی ،سال دوم، شمارةدوم، صص 159-135
ملک پور، جمشید،(1363). ادبیات نمایشی در ایران( نخستین کوشش تا دوره قاجار)، جلد اول، تهران: نشر طوس
منیب،الرحمن،(1378)شعردوره مشروطیت،ترجمه یعقوب آژند، تهران: نشرروزگار
مومنی، باقر،(1352). ادبیات مشروطه، چاپ اول، تهران: نشر گلشایی
میثمی، حسین، (1394). «شکل گیری کنسرت در دوره قاجار»، نامه هنرهای نمایشی و موسیقی، 1394 ،شماره 10، ص 109-95.

میلر، پیتر،( 1393). سوژه ، استیلا و قدرت در نگاه هورکهایمر ، مارکوزه ، هابرماس و فوکو، ترجمه افشین جهاندیده و نیکو سرخوش،چاپ هفتم، تهران: نشر نی

ورهام، غلامرضا،(1369). تاریخ سیاسی و سازمانهای اجتماعی ایران در عصر قاجار، چاپ دوم، تهران: انتشارات معین
هدایت، مخبر السلطنه،(1383).خاطرات و خطرات، چاپ چهارم، تهران: انتشاران زوار
هودیه، آندره، (1389). فرمهای موسیقی، ترجمه محسن الهامیان، چاپ اول، تهران: نشر دنیای نو
یورگنسن، ماریان،(1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی، چاپ اول، تهران: نشر نی
Bannister, Matthew, (2010).“I’m Set Free . . . ”: The VelvetUnderground, 1960s Counterculture,and Michel Foucault, Popular Music and Society, Vol. 33, No. 2, , pp. 163–178,  ISSN 0300-7766 (print)/ISSN 1740-1712 (online) q 2010 Taylor & Francis DOI: 10.1080/03007760903142889
Bertens, Hans,(2005). literary Theory The Basics, Routledge, USA.
Fatemi, Sassan, (2005). Music, Festivity, and Gender in Iran from the Qajar to the Early Pahlavi Period, ISSN 0021-0862, Iranian Studies, volume 38, number 3, The International Society for Iranian Studies, DOI 10.1080=00210860500300796
 
Foucault, M, (1972). The Archaeology of Knowledge, A.M. Sheridan Smith, trans. (New York, Pantheon Books).
 
Graham. J Linda,(2011). The Product of Text and ‘Other’ Statements: Discourse analysis and the critical use of Foucault_, Educational Philosophy and Theory, Vol. 43, No. 6, DOI: 10.1111/j.1469-5812.2010.00698.x
Jahanbegloo, Ramin,(2013). Democracy in Iran, palgrave macmilan, UK.
 
Joanna K Fadyland David A Nichollas,(2013). Foucault, the subject and the research interview: a critique of methods, aPerson Centred Research Centre, Health and Rehabilitation Research Institute,Nursing Inquiry; 20(1): 23–29, DOI: 10.1111/nin.12011
 
Rosenthal, Irena,(2016). Ontology and political, theory: A critical encounter, between Rawls and Foucault, European Journal of Political Theory, pp. 1–21, Reprints and permissions:sagepub.co.uk/journalsPermissions.nav
DOI: 10.1177/1474885116659633
 
Torfeh, Massumeh, (2005). Political thought and Political history, edited by Moushe Gammer, Tailor&Francis e-library,pp118-149