بررسیِ زمینه های جامعه شناختیِ نومیدی و بدبینی در اشعارِ دهۀ سیِ اخوانِ ثالث

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

گروه ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، نوشهر، ایران

چکیده

ساحت وجودیِ هنرمندان و شاعران، کانون تناقض­ بین نومیدی و خوش­بینی و سایرِ متغیّرهای روحی است. به لحاظ جامعه­شناختی و پدیداری، نومیدی و بدبینی التهابی است روحی و روانی ناشی از بحران­ها و شکست­هایی که عمدتاً از جانب محیط و اجتماع بر ذهن و ضمیرِ انسان عارض می­شود. از منظر جامعه­شناسیِ ادبیات، در کانسِپت شعر معاصر فارسی، آثار و اشعار اخوان ثالث (م.امید) بیش از اشعار دیگر اقرانش دارای درون­مایه­های غم، نومیدی و بدبینی است. زمینه­های جامعه­شناختیِ این بدبینی و یأس را علاوه بر شرایط شخصیِ شاعر، باید در تحوّلاتِ اجتماعیِ دهۀ سیِ جامعۀ ایران، جستجو کرد. آثار این دهۀ از  فعالیّت هنریِ اخوان، علاوه بر بازتاب مشکلات شخصیِ او، مصائب و شکست­های سیاسی، اجتماعی و فرهنگیِ جامعۀ ایران را آینگی می­کند. اخوان در فاصلۀ سال­های پیش و پس از کودتای 28 مُرداد و در سه دفتر نخست اشعارش؛ مانندِ پاندول میان یأس و امید در نوسان است و تا واپسین روزهای زندگی هرگز از چنبرۀ این سندرُم رهایی نیافت. این گفتار می­کوشد زمینه­های جامعه­شناختیِ یأس و امید و نوسانِ آن را در سپهرِ شعر اخوان بر پایۀ اوضاعِ فرهنگی و سیاسیِ جامعه و با تمرکز بر سه دفترِ «ارغنون»، «زمستان» و «آخر شاهنامه» بررسی نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

On the notion of sociological study of despair and pessimism on Akhavan-e- saleth’s Poems in1330 s

نویسنده [English]

  • ali bali
Persian Literature Department, Islamic Azad University, Noshahr, Iran
چکیده [English]

The inner nature of both artists and poets is located in the center of contradictions and spiritual fluctuations. Hope and optimism in contrast to despair and pessimism are one of the most common innate contradictions of most poets. Despair and pessimism which are considered to be as both spiritual and mental agitation are rooted from crisis and failures; they are caused mainly by the environment and society and will affect human’s mind. In Persian contemporary poems and especially in Akavan-e-Saleth's poems, there are more themes of despair, sadness and pessimism than those of other poets, so that Akhavan could be considered as the symbol of failure and despair in the center of contemporary poems. His artistic works of the first decade reflects not only the poet's personal problems but also social, political and cultural failures of Iran, too. Within the time period of before and after the 28th Mordad coup, Akhavan published his first three volumes as his initial artistic works. The pendulum between despair and hope in his poems has been swinging against him so that he could never detach himself from for the rest of his life. This study attempts to investigate the origins of hope and despair and their fluctuations on Akhavan's poem regarding his three volumes: 'Arghanon','Zemestan', and 'Akhar-e-Shahnameh'.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Akhavan-e-Saleth
  • Akhar-e-Shahnameh'
  • 'Arghanon'
  • 'Zemestan'
  • Pessimism
  • Despair
آبراهامیان، یِرواند و همکاران (1391)، جستارهایی دربارۀ تئوریِ توطئه در ایران، چ هفتم، تهران، نشر نی.
آشوری، داریوش (1387)، شعر و اندیشه، چ پنجم، تهران، نشر مرکز.
ابتهاج، هوشنگ (1389)، سیاه­مشق، چ بیست­و پنجم، تهران، نشر کارنامه.
اخوان­ثالث، مهدی «م. امید» (1338)، آخر شاهنامه، تهران، بی­نا.
---------------- (1371)، زمستان، چ دوازدهم، تهران، نشر مروارید.
---------------- (1381)، آن­گاه پس از تُندر (منتخب هشت دفتر شعر)، چ دوم، تهران، نشر سخن.
---------------- (1384)، حریم سایه­های سبز، زیر نظر مرتضی کاخی، چ سوم، تهران، نشر مروارید و زمستان.
---------------- (1388)، ارغنون، چ شانزدهم، تهران، نشر زمستان.
افشاری، مهران (1377)، «شعر و شاعری از دیدگاه اخوان»، شهریار شهر سنگستان، شهریار شاهین­دژی، تهران، نشر سخن، صص346-333.
 الهی، اصغر (1370)، «اندیشناک لحظه­های سبز هستی»، باغ بی­برگی، مرتضی کاخی، تهران، نشر ناشران، صص 102-93.
براهنی، رضا (1371)، طلا در مس، 3 جلد، تهران، ناشر نویسنده.
بروجردی، مهرزاد (1393)، روشنفکران ایرانی و غرب، چ ششم، تهران، فرزان­روز.
بهبهانی، سیمین (1370)، «شبی که آینه تب کرد»، باغ بی­برگی، مرتضی کاخی، تهران، نشر ناشران، صص 178-152.
پارسا، هـ (1370)، «آخر شاهنامه»، ناگه غروب کدامین ستاره، به­کوشش سحر دریایی و همکاران، تهران، نشر بزرگمهر، صص 304-291.
تیلیش، پل (1366)، شجاعتِ بودن، ترجمۀ مراد فرهادپور، تهران، نشر علمی و فرهنگی.
حقوقی، محمد (1371)، شعر زمان ما (مهدی اخوان ثالث)، چ دوم، تهران، نشر نگاه.
دریابندری، نجف (1370)، «اخوان شاعر شکست»، باغِ بی­برگی، مرتضی کاخی، تهران، نشر ناشران، صص 250-241.
زرقانی، مهدی (1387)، چشم اندازِ شعرِ معاصر ایران، چ سوم، تهران، نشر ثالث.
زرین­کوب، حمید (1358)، چشم انداز شعر نو فارسی، تهران، نشر توس.
زرین­کوب، عبدالحسین(1371)، یاداشت­ها و اندیشه­ها، تهران، نشر اساطیر.
شفیعی­کدکنی، محمدرضا (1380)، ادوار شعر فارسی (از مشروطه تا سقوط سلطنت) تهران، نشر سخن.
-----­­­­­­­­­­­­--­------ (1391)، حالات و مقاماتِ م. امید، چ دوم، تهران، نشر سخن.
------------- (1390)، با چراغ و آینه (در جستجوی ریشه­های تحوّل شعر معاصر ایران)، چ سوم، تهران، نشر سخن.
صنعتی، محمد (1389)، تحلیل­های روان­شناختی در هنر و ادبیات، چ پنجم، تهران، نشر مرکز.
طیّه، عاطفه؛ عظیمی، میلاد (1391)، پیر پرنیان اندیش(در صحبت سایه)، تهران، نشر سخن.
فتوحی، محمود (1386)، بلاغت تصویر، تهران، نشر سخن.
فرانکن، رابرت (1388)، انگیزش و هیجان، ترجمۀ حسن شمسِ­اسفندآبادو همکاران، چ دوم، تهران، نشر نی.
فروم، اریک (1385)، انقلابِ امید، ترجمۀ مجید روشنگر، چ چهارم، تهران، نشر مروارید.
کاخی، مرتضی(1370) باغِ بی­برگی(یادنامۀ مهدی اخوان ثالث) تهران، نشر ناشران.
---------- (1371)، صدای حیرتِ بیدار (گفت­وگوهای مهدی اخوان­ثالث، م.امید)، تهران، نشر زمستان.
کریدرز، مایکل (1388)، بودا، ترجمۀ علی­محمد حق­شناس، چ پنجم، تهران، نشر طرح نو.
محمدی آملی، محمدرضا (1377)، آواز چگور (زندگی و شعر مهدی اخوانِ­ثالث)، تهران، نشر ثالث.
مختاری، محمد (1371)، انسان در شعر معاصر، تهران، نشر توس.
 معتمدی، غلام­حسین (1387)، انسان و مرگ، تهران، نشر مرکز.
نیچه، فردریش (1386)، ارادۀ قدرت، ترجمۀ مجید شریف، چ چهارم، تهران، نشر جامی.
---------- (1389)، چنین گفت زرتشت، ترجمۀ داریوش آشوری، چ سی­و یکم، تهران، نشر آگه.
یوسفی، غلام­حسین (1373)، چشمۀ روشن (دیداری با شاعران)، چ پنجم، تهران، نشر علمی.1