قابلیت شکل گیری و ثبت حافظه جمعی در روند پاکسازی نقاشی های دیواری

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مرمت آثار فرهنگی و تاریخی دانشگاه هنر تهران

2 دانشیار دانشکده حفاظت و مرمت، گروه آموزشی مرمت اشیا فرهنگی تاریخی، دانشگاه هنر تهران

3 دانشیار دانشگده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی دانشگاه شیراز

چکیده

حافظه جمعی شامل چهار مرحله شکل گیری، ثبت، تداعی و انتقال است. نقش نقاشی­های دیواری­ به عنوان دلالت هویتی بسیاری از بناهای تاریخی، در دو مرحله اول از اهمیت بیشتری برخوردار است. تحقیق حاضر با هدف بررسی دو مرحله قابلیت شکل گیری و ثبت حافظه جمعی در بنای تاریخی ارگ کریم خان در شیراز انجام شد. سؤال اصلی پژوهش این است که تاثیرات متقابل پاکسازی نقاشی­های دیواری تاریخی و قابلیت شکل­گیری و ثبت حافظه جمعی چگونه است؟ روش پژوهش ترکیبی (کیفی-کمی) است و جمع­آوری اطلاعات در دو مرحله مطالعات کتابخانه­ای و مطالعات میدانی صورت پذیرفته است. داده­ﻫﺎ از طریق آزمون تحلیل واریانس چند متغیری مانوا(Manova)، ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻗﺮار گرفتند. نتایج تجزیه و تحلیل داده­ها نشان می­دهند که توجه به ابعاد مختلف پاکسازی در قالب توجه به هماهنگی و یکپارچگی نقاشی­ها، ارزش­های تاریخی، الحاقات و لایه برداری­ها، قدمت و اصالت نقاشی­ها، ارزش­های زیبایی­شناختی، نمادها و نشانه­های تاریخی، زنگار یا پاتین، دوره­های تاریخی مختلف نقاشی­های دیواری، میزان اتصلات قوی باگذشته و میزان حفظ هویت و اصالت نقاشی دیواری و ایجاد بستری مناسب جهت استمرار در بازدید از نقاشی­های دیواری و عکس برداری از نقاشی­های دیواری، قابلیت شکل­گیری و ثبت حافظه جمعی نسبت به یک نقاشی دیواری را تقویت می­کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ability to form and record collective memory in the process of clearing wall paintings

نویسندگان [English]

  • Zahra Abbasi 1
  • Kouros Samanian 2
  • Seyed Saeed Zahed Zahedani 3
1 PHD student of Conservation of Historical & Cultural Objects at the University of Arts
2 Associate Professor of Faculty of Conservation and Restoration, Department of Restoration of Historical Cultural Objects, Tehran Art University
3 Associate Professor of Economics, Management and Social Sciences of Shiraz University
چکیده [English]

Collective memory consists of four stages of formation, registration, association and transfer. The role of wall paintings as a sign of the identity of many monuments is more important in the first two phases. The purpose of this study was to investigate the two stages of formation and recording of collective memory in the Karim Khan citadel in Shiraz. The main question of the research is that the mutual effects of clearing of historical wall paintings and the ability to formulate and record collective memory? The research method is (quantitative-qualitative) and data collection is done in two stages of library studies and field studies. Data were analyzed by Manova multivariate analysis. The results of data analysis show that attention to different dimensions of cleaning in the form of attention to the harmony and integrity of the paintings, historical values, extensions and peeling, the age and originality of the paintings, the values Aesthetics, Historical Symbols and Symbols, Patagonia, Different Historical Periods of Wall Paintings, Strong Strengths Over the Past, and the Level of Preservation of the Identity and the Truth of the Wall Paintings, and the Creation of an Appropriate Course for Continuing to Visit Wall Paintings And the imaging of wall paintings strengthens the ability to formulate and record collective memory over a wall paintings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • collective memory
  • wall painting
  • clearing
  • restoration and protection
  • Karim Khan citadel

مراجع

  1. آریان پور، امیرحسین(1388). جامعه شناسی هنر. تهران: انتشارات گسترده.
  2. آزاد، زهرا. پرتوی، پروین(1392). بررسی تطبیقی جایگاه میادین تهران در حفظ و ارتقای خاطره جمعی شهروندان(نمونه موردی: میدان تجریش و میدان بهارستان). فصلنامه مطالعات شهری: شماره4.
  3. اسفندیاری‌پور، هوشنگ(1389). «هنرنگارگریدورهزندیه: یافته‌هاییازمرمتارگ»،زندیه (مجموعهمقالات)، ج2، به کوشش محدعلی رنجبر و علی اکبر صفى پور، شیراز: بنیاد فارس شناسی.
  4. ﺑﺮاﻧﺪی، ﭼﺰاره(1388). ﺗﺌﻮری ﻣﺮﻣﺖ. ﺗﺮﺟﻤﻪ: ﭘﺮوﻳﺰ  ﺣﻨﺎﭼﻲ، تهران: اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان
  5. بنتلی، ای ین.(1384). محیطهایپاسخ ده، ترجمه: مصطفی بهزادفر. تهران : مرکز انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
  6. پاکزاد، جهانشاه(1385). مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری. تهران : انتشارات شهیدی.
  7. پاکزاد، جهانشاه(1383). راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران. تهران : انتشارات پیام سیما.
  8. تقوایی حسین­زاده، فاطمه (1390). طراحی خیابان شهری مبتنی بر قابلیت شکل گیری و ثبت حافظه جمعی، نمونه موردی خیابان امام­خمینی­شهر یزد. رساله کارشناسی ارشد. دانشکده هنر و معماری. دانشگاه یزد.
  9. توکلیان فردوسیه، مریم. اسمعیل پور، نجما. نقصان محمدی، محمدرضا(1395). بازطراحی بازار مبتنی بر قابلیت شکل­گیری و ثبت خاطره جمعی. نمونه موردی: بازار خان یزد. نشریه باغ نظر، (39).
  10. حبیب، فرح(1385). کندوکاوی در معنای شکل شهر. فصلنامه هنرهای زیبا شماره، (25). 14-5.
  11. حبیبی، رعنا سادات(۱۳۸۷). تصویرهای ذهنی و مفهوم مکان. نشریه هنرهای زیبا،(35). 50-39.
  12. حسینی کومله، مصطفی. ستوده علمباز، فاطمه(1392). نقشحافظهجمعیدرباززندهسازیبافتهایشهری: ارائهراهکاردرخصوصناحیهتاریخیلاهیجان. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، (18)4. 92-79.
  13. جلیلی، ژاله(1384). بازتولید عرصه عمومی در شهر با تکیه بر هویت و حافظه جمعی، نمونه موردی میدان بهارستان. رساله کارشناسی ارشد. دانشکده هنرهای زیبا. دانشگاه تهران.
  14. داوودی، ﻋﻠﻲ اﺻﻐﺮ(1391). ﻧﻘﺶ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺟﻤﻌﻲ در ﺑﺮوز ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﻗﻮﻣﻲ، ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﺮان. ﺳﺎل ﺳﻴﺰدﻫﻢ، (1و2). 
  15. ذکائی، محمدسعید(1391). مطالعات فرهنگی و مطالعات حافظه، مجله مطالعات اجتماعی ایران،(5)4. 96-72.
  16. رازجویان، محمود(1376). نگاهی به ائتلاف معماری و علوم رفتاری در نیم قرن گذشته. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
  17. زاهد، سید سعید(1394). جامعه شناسی هنر از نگاهی نو. شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
  18. سامی، علی(1363). شیراز. شیراز: انتشارات نوید.
  19. سلطانی، علی. زرگری مرندی، ابراهیم و نامداریان، احمدعلی (1392). شکلگیری،تقویتوماناییخاطرهدرفضاهایشهری؛نمونه موردی:محورشهیدچمرانشیراز. مجله مسکن و محیط روستا، (141).
  20. ﺳﻌﻴﺪی،ﺳﻴﺘﺎ (1374). ﺑﺮرﺳﻲ و ﻓﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ و آﺳﻴﺐ ﺷﻨﺎﺳﻲ رﻧﮓ در ﻧﻘﺎﺷﻲ اﻳﺮاﻧﻲ دوره ﺻﻔﻮی«اراﺋﻪ ﻳﻚ روش ﺣﻔﺎﻇﺘﻲ در ﻣﻮرد رﻧﮓ ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻫﺎی رو ﻛﺎﻏﺬ(ﻛﺎرﺑﺮد ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ ﻫﻴﺪروژن ﺑﺮ روی رﻧﮓ ﺳﻔﻴﺪآب ﺷﻴﺦ». ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ ﻣﺮﻣﺖ. داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺮدﻳﺲ. دانشگاه هنراﺻﻔﻬﺎن. 
  21. سیروس صبری، رضا (1382). منظر شهری. فصلنامه معماری ایران، (13). 27-16.
  22. شفیعی، فاطمه. اسفندیاری پور، هوشنگ (1384). جلوه‌گاههنرومعماریدرارگکریم‌خانی. شیراز: سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان فارس.
  23. ﻋﺒداﻟﻠﻬﻲ ﭼﻨﺬاﻧﻖ، ﺣﻤﻴﺪ. ﻳﺰدان ﻋﺎﺷﻮری، ﻓﺎﻃﻤﻪ(1392). ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ اﻳﺮان در ﺣﺎﻓﻈﻪ ی ﺟﻤﻌﻲ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ای ﺑﻴﻦ ﻗﻮﻣﻲ. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ، (20)2. 82-43.
  24. ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ ﺑﺮوﺟﻨﻲ، ﺣﻤﻴﺪ (1372). ﭼﺴﺐ و ﺑﺴﺖ در ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻫﺎی ﺳﻪ ﭘﺎﻳﻪ ای، ﻣﺮﻣﺖ ﺗﺎﺑﻠﻮی ﺗﺎﺟﮕﺬاری ﺣﻀﺮت ﻣﺮﻳﻢ ﻣﺘﻌﻠﻒ ﺑﻪ ﻛﻠﻴﺴﺎی واﻧﻚ اﺻﻔﻬﺎن. ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺮﻣﺖ. داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺮدﻳﺲ. دانشگاه هنر اﺻﻔﻬﺎن.
  25. فلاحی، علیرضا. اصلانی، فرشته (1394). بازسازی محله بازار پس از زلزله­ی سال 1382 بم با رویکرد خاطره­ی جمعی. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، (4).
  26. کارمونا، متیو(1391). مکانهای عمومی فضاهای شهری ابعاد گوناگون طراحی شهری. چاپ دوم. ترجمه : فریبا قرائی و همکاران. تهران: دانشگاه هنر تهران.
  27. ﻛﺎﻇﻤﻲ، ﻛﺎﻇﻢ(1388). ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺟﻤﻌﻲ وﻗﺎﻳﻊ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ اﻳﺮان. ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ داﻧﺸﮕﺎﻫﻴﺎن داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻴﺮاز و ﺣﻮزوﻳﺎن ﺣﻮزه ﻋﻠﻮم دﻳﻨﻲ ﺷﻴﺮاز. رﺳﺎﻟﻪ دﻛﺘﺮی.  اﺳﺘﺎد راﻫﻨﻤﺎ زاﻫﺪ زاﻫﺪی. داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻴﺮاز.
  28. ﻛﺎﻇﻤﻲ، ﻛﺎﻇﻢ. ﻣﺼﻄﻔﻲ ﭘﻮر، ﻋﻠﻲ(1393). ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺟﻤﻌﻲ ﻗﻮم ﻛﺮد و راﺑﻄﻪ آن ﺑﺎ ﻧﮕﺮش ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﻫﻮﻳﺘﻲ (ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردی ﺷﻬﺮ ﺑﻮﻛﺎن). ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﺮان، (15)1.
  29. کمالی سروستانی، کوروش (1384). دانشنامهآثارتاریخیفارس. شیراز: موسسه فرهنگی و پژوهشی دانشنامه فارس با همکاری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.
  30. کمری، علیرضا(1386). آناتومی حافظه پژوهی. موسسه دانش و اندیشه معاصر، زمانه (64). 38-37.
  31. گوهری، انوشه .ایرانی بهبهانی، هما و صالحی، اسماعیل(1395). روش شناختی ادراک منظر شهری در ارتباط با ذهنیات و خاطرات جمعی، مطالعه موردی محله تجریش، نشریه محیط­شناسی، (42)1.
  32. لنگ، جان (1386). آفرینش نظریه معماری (نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. ترجمه علیرضا عینی فر . تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  33. میرشمسی، فرشته­السادات(1393). بررسی ویژگی­های نقاشی­دیواری در آثار معماری زندیه. پایان نامه کارشناسی ارشد. اساتید راهنما: فتح‌الله زارع‌خلیلی و محمدصادق میرزاابوالقاسمی. دانشکده هنر و معماری دانشگاه شیراز. دانشگاه شیراز.
  34. میرمقتدایی، مهتا (1388)، معیارهـایسـنجشامکـانشکل­گیری،ثبـتوانتقـالخـاطراتجمعـیدر شـهر (مطالعـهموردیتهران)، مجله هنرهای زیبا، (37).
  35. میزر، لاورنس اس. گلن گامست و ا.جی.گارینو (1384). پژوهش چند متغیری کاربردی. ترجمه دکتر حسن پاشا شریفی و همکاران. انتشارات نشر آگاه.
  36. ﻧﻮراﻳﻲ، ﻣﻬﺮداد (1383). ﻫﻮﻳﺖ و ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺟﻤﻌﻲ، اﻃﻼﻋﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻗﺘﺼﺎدی، (207 و 208).
  37. وﻃﻦ دوﺳﺖ، ﻋﺒﺪاﻟﺮﺳﻮل. ﺑﻬﺸﺘﻲ، ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ و ﻧﻴﺮی، ﭘﺮﺳﺘﻮ(1392). ﺳﻴﺮی در ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺑﺎزﺳﺎزی و ﻣﺮﻣﺖ ﺳﻨﺘﻲ ﻧﻘﺎﺷﻲﻫﺎی دﻳﻮاری در اﻳﺮان ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ آﺛﺎر ﺷﺎﺧﺺ. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎغ ﻧﻈﺮ، (10)27.
  38. اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان(1390). تزئینات نقاشی کلیسای بیت اللحم. بازیابی شده از:

 http://isfahancht.ir/newsfa.aspx?p=25&aiuid=77622664-f896-4e60-98af-5e3d89a79f88

  1. 39.    اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان(1395). مرمت نقاشی­های اتاق چهارشنبه سوری کاخ چهلستون. بازیابی شده از:

http://www.chtn.ir/Default.aspx?tabid=84&articleType=ArticleView&articleId=111193

  1. ایسنا) 1395). مرمت نقاشی‌های دیواری سرسرای کاخ مرمر. بازیابی شده از:

 http://www.isna.ir/news/95040107416

 

ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﺎرﺟﻲ  

  1. Conti, A., & Glanville, H. (2007). A History of the Restoration and Conservation of Works of Art. Oxford: Butterworth-Heinemann.
  2. Daley, M.(27 May 2013). The Sistine Chapel Restorations: Part I ~ Setting the Scene, Packing Them In. ARTWATCH UK Online. Available from: http://artwatch.org.uk/the-sistine-
  3. De Jong, J. (2005). Damnatio Memoriae ER Varner: Mutilation and Transformation. Damnatio Memoriae and Roman Imperial Portraiture. (Monumenta Graeca et Romana 10.) Pp. x+ 340, pls. Leiden and Boston: Brill, 2004. Cased, € 199, US $249. ISBN: 90-04-13577.
  4. Gaetani, C., & Santamaria, U. (2000). The laser cleaning of wall paintings. Journal of Cultural Heritage, 1, S199-S207.
  5. Gombrich, Ernst. (1962). Dark Varnishes: Variations on a Theme from Pliny, The Burlington Magazine, Feb., Vol. 104, No. 707, pp.51-55 
  6. Halbwachs, M. (1992). On collective memory. University of Chicago Press.
  7. ICOMOS (2003). principles for the preservation and conservation/restoration of wall paintings, 5th and final draft for adoption at the ICOMOS General Assembly, Victoria Falls. URL:http://www.international.icomos.org/victoriafalls2003/ wall_eng .htm.
  8. Keck. Sh. (1984). Some Picture Cleaning Controversies: Past and Present. Journal of the American Institute for Conservation.Vol. 23, No. 2 (Spring, 1984), pp. 73-87
  9. Koller, Manfred. (2000). Surface Cleaning and Conservation. Retrieved from http://www.getty.edu/conservation/publications_resources/newsletters/15_3/feature.html
  10. Mora, P., Mora, L., & Philippot, P. (1984). The conservation of wall paintings. Butterworth & Co.
  11. Munoz-Vinas, S. (2012). Contemporary theory of conservation. Routledge.
  12. Muir, Kimberley Hamilton Scotland. (2007). Wounded masterpieces: Restoring works of art when damage carries meaning. Ph.D dissertation, Queen's University. Canada
  13. Nasar, J. L. (1997). New developments in aesthetics for urban design. In Toward the Integration of Theory, Methods, Research, and Utilization (pp. 149-193). Springer, Boston, MA.
  14. Olick, Jeffry K. (1998). Social Memory Studies: From Collective memory to the Historical Sociology of Mnemonic Practices.Social Annual Review. Vol: 24. pp: 105-140
  15. Petrie, Lee Kathryn. (1997).The controversy surrounding the cleaning and conservation of Michelangelo's frescoes on the ceiling of the Sistine Chapel. M.A dissertation, Advisor:  Hoeniger, Cathleen, Queen's University. Canada.     
  16. Philippot, P. (1976). Historic preservation: Philosophy, criteria, guidelines. In Preservation and conservation: principles and practices. Proceedings of the northamerican international regional conference, Williams burg, september10-16 1972 (pp. 367-382). The preservation press.
  17. Rachel Morrison, Abigail Bagley-Young, Aviva Burnstock, Klaas Jan van den Berg and Henk van Keulen. (2007). An Investigation of Parameters for the Use of Citrate Solutions for Surface Cleaning Unvarnished Paintings. Studies in Conservation. Vol. 52, No. 4 .pp. 255-270
  18. Radstone, S. (2008). Memory Studies: For and Against. Memory Studies, No (1)
  19. Rhyne .Charles S. (2006). Clean Art? .Journal of the American Institute for Conservation. Vol. 45, No. 3 (Fall - Winter, 2006), pp. 165-170
  20. Richardson. John. (1983). New York Review of Books. Crimes Against the Cubists Issue. Cubist Painting; drawing by David Levine In an article on the great Picasso retrospective at the Museum of Modern Art
  21. Schwartz, Kazuya Fukuoka, Sachiko Takita-Ishii. (2005). Collective Memory: Why Culture Matters in The Blackwell Companion to the Sociology of Culture. Edited By: Mark d. Jacobs & Nancy Weiss Hanrahan. USA: Blackwell publishing.
  22. Schwartz, B., & Schuman, H. (2005). History, commemoration, and belief: Abraham Lincoln in American memory, 1945-2001. American Sociological Review, 70(2), 183-203.
  23. Wasserman, J. (2003). Leonardo da Vinci's Last Supper: The Case of the Overturned Saltcellar. Artibus et Historiae.Vol. 24, No. 48 (2003), pp. 65-72

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار