بازشناسی شاخص های شکل دهنده نظم اجتماعی و فرهنگی در شهر ایرانی _ اسلامی (مقایسه تطبیقی بازار تاریخی تبریز و پاساژهای پیرامون)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار شهرسازی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

 در شهر ایرانی_اسلامی، نظم اجتماعی و فرهنگی یا برگرفته از اصول و تعالیم دین مبین اسلام بوده یا هماهنگ با تعالیم اسلامی بوده که در زندگی روزمره مسلمانان جاری می­باشند بطوریکه رعایت این اصول و حقوق در شهر اسلامی به­عنوان جزئی از عقاید و حقوق مسلم برای مسلمانان پذیرفته می­شود. مهمترین قاعده تنظیم کننده روابط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در شهر اسلامی نظم اجتماعی همان قوانین و احکام شریعت که به رفتارها، تعاملات و امورات مسلمانان در شهر اسلامی نظم می­بخشد. این مقاله که با هدف تبیین اصول، مبانی و ویژگیهای نظم اجتماعی در شهر اسلامی و با استفاده از روش تحقیق تحلیل کیفی محتوای متون در بخش نظری و روش تحقیق پیمایشی در مطالعه موردی انجام شده است که از طریق توزیع 750 پرسشنامه میان کسبه و بازاریان با گویه­های مربوط به نظم اجتماعی و استفاده از طیف لیکرت به مقایسه تطبیقی بازار تاریخی و پاساژهای پیرامون آن پرداخته است. یافته­های بخش نمونه موردی نشان می­دهد که گویه­های مربوط به نظم اجتماعی از دیدگاه کسبه و بازاریان و مراجعین بازار تاریخی نسبت به پاساژهای پیرامون آن از امتیاز بیشتری برخوردار می­باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Recognition the Indicators of Social and cultural order in Iranian-Islamic city (comparative comparison of Tabriz historical market and surrounding passages)

نویسنده [English]

  • Asghar Molaei
Assistant Professor of Urban Design, Faculty of Architecture and Urban Design, Tabriz Islamic Art University
چکیده [English]

In Islamic city, social order or based on the principles and teachings of religion is an expression of Islam or in harmony with Islamic teachings that are current in the everyday lives of Muslims, so that observance of these principles and rights in the Islamic city as part of certain beliefs and rights Muslims are accepted. The most important rule regulating social, cultural and economic relations in the Islamic city of social order is the laws and decrees of the Shari'ah that regulate the behaviors, interactions and affairs of Muslims in the Islamic city. Social order must be significant in terms of how people are present in the community, trade, shopping, and consumption, work and leisure. This article aims to explain the principles, foundations and characteristics of social order in Islamic city using the method of research, qualitative analysis of the content of the texts in the theoretical part and the survey research method in the case study, which is distributed through the distribution of 750 questionnaires among the merchants and marketers with The social order categories and the use of the Likert spectrum are comparative comparisons between the historical market and the passages around it. The findings of the case study section show that the items related to social order from the point of view of the merchants, marketers and clients of the historical market are more than the passages around it. Neighborhood interaction and social monitoring, the participation of marketers in different events and their coordinated actions on various occasions such as mourning, vow and ehsan are considered as Islamic models and the social order of historical markets. In contrast to those contemporary passages, which are Western-style commercial centers, many of these patterns are low in social order, and they overcome consumerism, profitability and passage.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Order
  • Unity
  • Islamic city
  • cultural order
  • social order

مراجع

-                    اخوت، هانیه. الماسی فر، هانیه. بمانیان، محمدرضا. (1390). معماری و شهرسازی سنّتی در کشورهای اسلامی. انتشارات هله، تهران.
-                    فرج، ابراهیم (1390): طراحی الگوی سعادت­محور مصرف، دو فصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، سال چهارم، شماره اول، صص 67-91.
-                    سعیدی، علی و زاهدی­وفا، محمدهادی (1390): رهیافتی اسلامی به نقش رفتارهای مصرفی در ایجاد و گسترش بحران­های اقتصادی، دو فصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، سال چهارم، شماره اول، صص 121-141.
-                    کلانتری خلیل­آباد، حسین، حقی، مهدی و دادخواه، محسن (1393): مولفه­های اجتماعی الگوی شهرسازی ایرانی و اسلامی، فصلنامه علمی و پژوهشی نقش جهان، سال چهارم، شماره یک، صص17-26.
-                    کیانی، محمد یوسف. (1365). شهرهای اسلامی، نظری اجمالی به شهر و شهرنشینی. فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران.
-                    دانشپور، سید عبدالهادی و روستا، مریم (1392): چارچوب مفهومی اجتماع پایدار در جهان­بینی اسلامی و سنت شهرسازی مسلمانان، فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهشهای معماری اسلامی، سال اول، شماره اول، صص 9-24.
-                    حمزه­نژاد، مهدی، معین­مهر، صدیقه و سعادت­جو، پریا (1393): بررسی اجتماع­پذیری فضاهای تجاری در رویکرد اسلامی، فصلنامه علمی و پژوهشی مطالعات شهر ایرانی اسلامی ، شماره 18، صص 25-38. 
-                    ابراهیمی دینانی، محمدحسین، نظم الهی و رابطه آن با نظم بشری، مقاله(سخنرانی) ارائه شده در نوزدهمین همایش ملی حکیم ملاصدرا، با محوریت موضوع "فلسفه و نظم عمومی"،1394.
-                    اعوانی، غلامرضا، نظم اجتماعی، نظم جهانی و نظم الهی، مقاله(سخنرانی)  ارائه شده در نوزدهمین همایش ملی حکیم ملاصدرا، با محوریت موضوع "فلسفه و نظم عمومی"،1394.
-                    بمات، نجم­الدین (1387): اصطلاحات و تشبیهات معماری در قرآن، ترجمه محمدحسین حلیمی، مجموعه مقالات کنگره معماری و شهرسازی ایران، ارگ بم-کرمان، جلد اول، سازمان میراث فرهنگی، تهران.
-                    بیات، بهرام (1393): رویکرد اسلامی به شهر؛ ویژگیهای شهر اسلامی، فصلنامه علمی و پژوهشی نظریه­های اجتماعی متفکران مسلمان، سال چهارم، شماره اول، بهار و تابستان 1393، صص 137-167.
-                    پورجعفر، محمدرضا و دیگران(1394): « انواع شهر اسلامی و اشاراتی به نحوه شاخص­سازی در راستای شهر آرمانی اسلامی»، فصلنامه پژوهشهای معماری اسلامی، تهران، سال سوم، شماره هشتم، صص 3-21 .
-                    خامنه­ای، سیدمحمد، نظم تشریعی و تکوینی، مقاله(سخنرانی) ارائه شده در نوزدهمین همایش ملی حکیم ملاصدرا، با محوریت موضوع "فلسفه و نظم عمومی"، مجموعه چکیده مقالات برگزیده همایش، 1394.
-                    دانشپور، سید عبدالهادی و روستا، مریم (1392): چارچوب مفهومی اجتماع پایدار در جهان­بینی اسلامی و سنت شهرسازی مسلمانان، فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهشهای معماری اسلامی، سال اول، شماره اول، صص 9-24.
-                    راپاپورت، ایمس (1385): منشاء فرهنگی مجتمع­های زیستی (بخش آخر در کتاب تاریخ شکل شهر)، ترجمه راضیه رضازاده، تهران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، چاپ چهارم، صص 409-445.
-                    خالدیان، ستار و دیگران (1393): تبیین جایگاه اسلام در روند شهرنشینی و سازمان فضای شهری ایران، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره هفدهم، صص 5-18.
-                    سلطان­زاده، حسین (1386): بازارهای ایرانی، انتشارت دفتر پژوهشهای فرهنگی، تهران، چاپ چهارم.
-                    سلطان­زاده، حسین (1393): تاریخ مختصر شهر و شهرنشینی در ایران از دوره باستان تا سال 1355 ه.ش، انتشارت چهارطاق، تهران، چاپ اول.
-                    ابوالحسنی، سید رحیم (1387): ثبات و تحول در جامعه شناسی سیاسی فارابی، مجله سیاست، صص 17-43.
-                    جوادی آملی، عبدالله (1390): فطرت در قرآن، قم، مرکز نشر اسراء.
-                    ربانی، رسول (1385): جامعه­شناسی شهری، باهمکاری فریدون وحیدا، اصفهان، دانتشارات دانشگاه صفهان با همکاری سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی، چاپ دوم.
-                    کلینی، محمدبن­یعقوب(1401): اصول کافی، تحقیق علی­اکبر غفاری، بیروت، ج 1، ص 58، حدیث 19.
-                    بمات، نجم­الدین (1369):شهر اسلامی، ترجمه محمدحسین حلیمی و منیژه استامبولچی،تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-                    طباطبایی، سیدمحمدحسین (1376): ادراکات اعتباری علامه طباطبایی و فلسفه فرهنگ، تدوین: علی اصغر مصلح، انتشارات روزگار نو، تهران.
-                    طباطبایی، محمدحسین(1387): معنویت تشیع به ضمیمه چند مقاله دیگر، گرداوری توسط محمد بدیعی با مقدمه علامه حسن­زاده آملی، قم، انتشارات تشیع ، چاپ چهارم، صص 75-79
-                    طباطبایی، محمدحسین(1360): تفسیر المیزان، ج 5، انتشارات ، صص 12-17.
-                    حکیم، سلیم بسیم (1381): شهرهای عربی-اسلامی، اصول شهرستزی و ساختمان، ترجمه محمد حسین مالکی و عارف اقوامی مقدم، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول.
-                    لیتکوهی، ساناز و سنجری، سپیده (1393): مقایسه معیارهای کیفیت زندگی شهری در نظریات معاصر و مفاهیم استخراج شده در خصوص شهر اسلامی بر مبنای علل چهارگانه معماری ، فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهشهای معماری اسلامی، سال اول، شماره دوم، صص 41-64.
-                    مشکینی، ابوالفضل (1394): تدقیق مفهومی و تشریح راهکارها و شاخص­های تحقق­سنجی چهار اصل مسجدمحوری، محله­محوری، درون­گرایی و طبیعت­گرایی در شهر ایرانی اسلامی، فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهشهای معماری اسلامی، سال سوم، شماره هشتم، صص 18-34.
-                    فارابی، ابونصر محمد (1393): اندیشه­های اهل مدینه فاضله، سید جعفر سجادی، تهران، کتابخانه طهوری، چاپ اول.
-                    رئیسی، محمدمنان (1395): تحلیلی میان­رشته­ای از تحولات کالبدی_فضایی بازارها و مراکز تجاری معاصر ایران با تاکید بر متون دینی، فصلنامه مطالعات میان­رشته­ای در علوم انسانی، دوره هشتم، شماره 2، صص 99-118.
-                    مولائی، اصغر و پیربابایی، محمدتقی (1397): بازشناسی فضاهای مذهبی به عنوان عناصر نشانه­ای بنیادین در ساختار شهرهای ایران، نمونه موردی شهرری، فصلنامه علمی و پژوهشی مدیریت شهری، شماره 51، صص 258-243. 
-                    مولائی، اصغر (1397): مبانی نظم اجتماعی در شهر اسلامی بر اساس شریعت اسلامی، دو فصلنامه علمی و پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی، شماره 20، صص 76-49.
-                    مولائی، اصغر و آیشم، معصومه (1397): جایگاه عوامل اجتماعی در ساختار شهرهای ایرانی، فصلنامه علمی و پژوهشی مدیریت شهری، شماره 53، صص 140-121.
-                    مولائی، اصغر (1396): تبیین مبانی شهر اسلامی بر اساس احکام ثابت، فصلنامه علمی و پژوهشی فلسفه دین، دوره 14، شماره 4 ، صص 878-855.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار