فراتحلیل مطالعات ناظر به برساخت اجتماعی بدن در جامعه ایرانی (مورد کاوش: مقالات علمی‌پژوهشی داخلی 1395-1386)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی

2 استادیار جامعه شناسی دانشگاه هرمزگان

3 کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی دانشگاه هرمزگان

چکیده

مطالعه بازنمایی اجتماعی و زیبایی­شناسنانه بدن در حوزه عمومی از رایج­ترین دستورکارهای پژوهشی دهه اخیر در ایران بوده است. پراکندگی نتایج مطالعات، ضرورت فراتحلیل پژوهش­های ناظر به ساخت اجتماعی بدن را با به­منظور رسیدن به تصویری نسبتاً جامع از آورده­ها و چالش­های مطالعاتی آشکار می­سازد. هدف مطالعه، شناسایی و سنخ­بندی متغیرهای معطوف به ساخت اجتماعی بدن در جامعه ایرانی است. پرسش اصلی مطالعه این است که در پژوهش­های داخلی 1395-1386 پدیده مدیریت بدن در نسبت با چه متغیرهایی مورد توجه محققان علوم اجتماعی قرار گرفته است؟ فراتحلیلِ 29 مقاله پژوهشی منتخب نشان می­دهد بدن­های طبیعی­زیست­شناختی کنش­گران اجتماعی متأثر از 48 متغیر در چهار سنخ اجتماعی، فرهنگی، زمینه­ای و روان­شناختی، به نوعی مصنوع اجتماعی فرهنگی بدل شده­اند. متغیرهای اجتماعی در 8/57% موارد بیشترین فراوانی، و متغیرهای فرهنگی در 2/27% موارد کمترین فراوانی را دارا هستند؛ در 2/78% پژوهش­ها، متغیرهای روان­شناختی توجه پژوهشگران را به خود جلب نموده­اند؛ بدین­سان، متغیرهای اجتماعی، و روان­شناختی، بیشترین اهمیت، و متغیرهای زمینه­ای و فرهنگی اهمیت کمتری نزد نویسندگان پژوهش­های مرور­شده داشته­اند. فقدان راهکار اجرایی در 2/78% مطالعات و امتناع پژوهش­گران داخلی از مطالعه چگونگی برساخته­شدن اجتماعی بدن از منظر نسبت­گزینی آن با ابعاد مختلف گفتمان مسلط دینی و سیاسی محوری­ترین وجه مغفول در پژوهش­های فراتحلیل­شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Meta-analysis of the studies regarding social construction of body in Iranian society (Case study: native research papers 2008-2017)

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Ekhlasi 1
  • Yaser Rastegar 2
  • Zahra Rasekhi 3
1 Faculty member of Allameh Tabatab'i University
2 Assistant Professor of Sociology, Hormozgan University
3 M. A of Social Research Hormozgan University
چکیده [English]

The study of the social as well as aesthetic representation of body in public sphere has been one the most popular research agenda during the recent decade in Iran. Dispersion of the research results regarding the mentioned representation clearly divulge the necessity of performing a meta-analysis of the studies oriented toward the social construction of the body. Consequently, a relatively comprehensive image of the achievements as well as the challenges relating to the stated topic can be perceived. The purpose of the present study is to numerate the variables related to the body management and suggest a typology of them. The main question tried to be answered is “Which variables have attracted the attention of Iranian social studies researchers studying the phenomenon of body management?” Meta-analysis of 29 purposefully selected research papers show that the biological as well as natural bodies of the social actors have been changed into to a kind of social construction through the impact of 48 independent variables. Generally speaking, these mentioned variables can be categorized in terms of four types including social, cultural psychological and demographic ones as well. Social variables have the highest frequency of usage in 57/8% of the meta-analyzed studies while cultural variables have the lowest frequency of usage in 27/2% of the mentioned studies. In 78/2% of the reviewed studies, researchers have emphasized the impact of psychological variables on the social construction of the body. To put it differently, it can be concluded that lower levels of significance have been attached to the social and cultural variables than those allocated to psychological and demographic ones in the studies reviewed in this research paper. The absence of offering practical solutions related to mechanisms of the social construction of the body as well as neglection of the types and forms of relation between social construction of the body and different aspects of dominant of religious-political discourse are the two important dimensions missed by the authors of the purposefully selected research papers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social construction of the body
  • Sociology of boy
  • mass media
  • Meta-analysis
  • Social acceptance of body

مراجع

  1. اخلاصی، ابراهیم(1397)، درآمدی بر جامعه­شناسی بدن، تهران: انتشارات جامعه­شناسان

    بوردیو، پی­یر(1395)، تمایز: نقد اجتماعی قضاوت­های ذوقی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر ثالث

    جمادی، سیاوش(1388)، صنعت فرهنگ و رسانه های تکنیکی، ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت شماره 4، (پیاپی 40)، صص. 9-14

    جنکینز، ریچارد(1381)، هویت اجتماعی، ترجمه تورج یاراحمدی، تهران: نشر و پژوهش شیرازه

    ذکایی، محمدسعید(1385)، فرهنگ مطالعات جوانان، تهران: نشر آگه

    راجرز، نایجل و تامپسون، مل(1397)، فیلسوفان بدکردار، ترجمه احسان شاه­قاسمی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات امیرکبیر

    راسخ، کرامت الله، میری، معصومه و ماجدی، سید مسعود (1389)، بررسی نگرش زنان نسبت به مدیریت بدن (مطالعه موردی دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی شیراز)، زن و مطالعات خانواده، سال سوم، شماره دهم، 57-82.

    سلطانی بهرام، سعید؛‌ علیزاده اقدم، محمد باقر و کوهی، کمال(1389). ارتباط سرمایه فرهنگی با مدیریت بدن دانشجویان دانشگاه تبریز، رفاه اجتماعی، سال دوازدهم، شماره 47.

    شویده، کریستین و فونتن، اولیویه (1385)، واژگان بوردیو، ترجمه مرتضی کتبی، تهران: نشرنی.

    فوکو، میشل(1385)، پیدایش کلینیک، دیرینه­شناسی ادراک پزشکی، ترجمه یحیی امامی، تهران: انتشارات نقش و نگار

    فوکو، میشل(1388)، مراقبت و تنبیه، تولد زندان، ترجمه نیکو سرخوش وافشین جهان­دیده، تهران: نشر نی.

    کرمی، محمدتقی و جمالی، سحر (1394)، تجربه ها و انگیزه های دختران از مدیریت بدن در شهرستان رضوانشهر، مطالعات راهبردی زنان، دوره 18، شماره 69، صص. 137-173

    گافمن، اروینگ (1386): داغ ننگ، چاره اندیشی برای هویت ضایع شده،  ترجمه مسعود کیانپور، تهران: نشر مرکز.

    گیدنز، آنتونی(1378)، تجدد و تشخص؛ جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ترجمه ناصرموفقیان، نشرنی، تهران.

     

    Shilling, Chris (1993), Body and Social Theory, London: Sage Publication

    Wellington, A. Christine & Bryson, R. John (2001), At Face Value: Image Consultancy Emotional Labour and Professional Work, Sociology, Vol.35, No. 4.

     

     

     

     

     

     

     

     

     

    پیوست (1): مشخصات کتاب­شناختی مقالات مورد استفاده در فراتحلیل

    1. احمدی، عزت الله، عدلی پور، صمد، افشار، سیمین و بنیادی، لیلی (1395)، تبیین جامعه شناختی مدیریت بدن و ارتباط آن با عوامل اجتماعی و فرهنگی در میان دختران و زنان شهر تبریز، پژوهش نامه زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هفتم، شماره اول، صص. 29-50
    2. ادیبی سده، مهدی و جلالی اکردی، سیدهادی (1392)، مدیریت بدن و هویت اجتماعی، (مورد مطالعه: جوانان دختر و پسر شهر ساری)، مطالعات جامعه شناختی جوانان، سال سوم، شماره نهم، 9-22
    3. ادیبی سده، مهدی و جلالی اکردی، سیدهادی (1394) مدیریت بدن و هویت ملی جوانان (نمونه مورد مطالعه: جوانان شهر ساری)، جامعه شناسی مطالعات جوانان، سال پنجم، شماره هفدهم، 9-32
    4. بابایی فرد، اسدالله، منصوریان راوندی، فاطمه و ذوالفقاری، نفیسه (1395)، عوامل اجتماعی فرهنگی مؤثر در مدیریت بدن در میان شهر کاشان.، مطالعات راهبردی زنان، شماره 71، 51-74
    5. براتلو، فاطمه و خودی، مرجان (1394)، عوامل مؤثر فردی بر نگرش زنان نسبت به مدیریت بدن، مدیریت فرهنگی، سال نهم، 113-123.
    6. چاوشیان، حسن(1381)، بدن به مثابه رسانه هویت، جامعه شناسی ایران، دوره 4، شماره 4، صص57-75.
    7. حیدری چروده، مجید و کرمانی، مهدی (1390)، رابطه باورهای زیباشناختی با تصویرذهنی از بدن و نحوه مدیریت ظاهر در جوانان (مورد مطالعه: جوانان 18 تا 30 ساله ساکن شهر مشهد)، مطالعات اجتماعی ایران، شماره 12، 30-49
    8. خواجه نوری، بیژن و پرنیان، لیلا (1393)، مطالعه ارتباط بین جهانی شدن فرهنگی و مدیریت بدن مطالعه موردی: زنان شهر کرمانشاه، جامعه شناسی کاربردی، سال بیست و پنجم، شماره سوم، 163-180.
    9. خواجه نوری، بیژن، روحانی، علی و هاشمی، سمیه (1390)، سبک زندگی و مدیریت بدن، جامعه­شناسی زنان، سال دوم، شماره چهارم، زمستان.
    10. راسخ، کرامت الله، میری، معصومه و ماجدی، سید مسعود (1389)، بررسی نگرش زنان نسبت به مدیریت بدن (مطالعه موردی دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی شیراز)، زن و مطالعات خانواده، سال سوم، شماره دهم، 57-82.
    11. رستگار خالد، امیر و کاوه، مهدی (1392)، زنان و پروژه زیبایی، (مطالعه معانی ذهنی عمل جراحی زیبایی)، زن در توسعه و سیاست، دوره یازدهم، شماره چهارم، 453-478.
    12. رضایی، احمد، اینانلو، مینا و فکری، محمد (1389)، مدیریت بدن و ارتباط آن با عوامل اجتماعی در بین دختران دانشگاه مازندران، مطالعات راهبردی زنان، دوره 12، 141-170
    13. رقیبی مهوش و میناخانی، غلام­رضا (1390)، ارتباط مدیریت بدن با تصویر بدنی و خودپنداره، دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، سال دوازدهم، شماره چهارم، 72-81.
    14. سفیری، خدیجه، سیدمیرزایی، سیدمحمد و آزادی ایگدر، حکیمه (1392)، بررسی جامعه شناختی مقایسه مدیریت بدن بین زنان و مردان، زن و جامعه، سال چهارم، شماره سه، 47-62.
    15. سلطانی بهرام، سعید؛‌ علیزاده اقدم، محمد باقر و کوهی، کمال(1389). ارتباط سرمایه فرهنگی با مدیریت بدن دانشجویان دانشگاه تبریز، رفاه اجتماعی، سال دوازدهم، شماره 47.
    16. شکربیگی، عالیه و امیری، امیر (1390)، مدیریت بدن و مقبولیت اجتماعی(مطالعه دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی و پیام نور شهر زنجان)، جامعه­شناسی مطالعات جوانان، سال دوم، شماره سوم، 85-108
    17. علمی، محمود و باقری زنور، بهارک (1392)، بررسی رابطه پایگاه هویت و مدیریت بدن در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، مطالعات علوم اجتماعی ایران، 38(پیاپی)، دوره 10، شماره 3، 216-241
    18. علمی، محمود، صباغ، صمد و افتخاری، سروه (1389)، تعیین رابطه بین ابعاد سبک زندگی و مدیریت بدن در میان دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی بوکان، مطالعات جامعه شناسی، سال دوم، شماره هفتم، 23-40.
    19. فتحی، سروش و رشتیانی، آذر (1392)، اندامهای مشابه در جهان مشابه؛ بررسی نقش جهانی شدن در مدیریت بدن، مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال پنجم، شماره سوم، صص. 79-88.
    20. قادرزاده، امید، قادرزاده، هیرش و حسن­پناه، حسین (1391)، تاثیر مصرف رسانه­های جمعی بر مدیریت بدن زنان، زن و جامعه، سال سوم، شماره سوم، 125-154.
    21. کرمی، محمدتقی و جمالی، سحر (1394)، تجربه ها و انگیزه های دختران از مدیریت بدن در شهرستان رضوانشهر، مطالعات راهبردی زنان، دوره 18، شماره 69، صص. 137-173
    22. محمودیان، حسین، کوچانی اصفهانی، مسعود و مقدس، سعید (1394)، مصرف رسانه، مدیریت بدن و رفتار باروری، (مورد مطالعه: زنان معلم یاسوج، راهبرد فرهنگ، شماره سی و یکم، 173-196.
    23. مختاری، مریم و عنایت، حلیمه (1390)، نقش نگرش های جنسیتی در پیدایش تصور بدنی زنان، (مطالعه موردی: زنان تحت عمل جراحی زیبایی در شیراز)، زن در توسعه و سیاست، شماره سوم، 67-88.
    24. مقصودی، سوده، آراسته، مژده و تندولی، سمیرا (1392)، بررسی عوامل مؤثر بر گرایش زنان و دختران دانشجو به آرایش چهره (مورد مطالعه: دانشگاه­های شهر کرمان)، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره دوم، شماره2، 295-314.
    25. موحد، مجید، غفاری­نسب، اسفندیار و حسینی، مریم (1389)، آرایش و زندگی اجتماعی دختران جوان، زن در توسعه و سیاست(پژوهش زنان)، شماره یک، 79-105.
    26. موحد، مجید، محمدی، نوراله و حسینی، مریم (1390)، مطالعه رابطه بین رسانه ها، تصویر بدن و عزت نفس با عمل و تمایل به آرایش، مطالعات زنان، شماره دوم، 133-159.
    27. مهدوی، سیدمحمدصادق، و اسفجیر علی­اصغر(1389)، بررسی میزان تمایل به مدیریت بدن و کنترل اندام و عوامل مؤثر برآن، مجله تخصصی جامعه شناسی، سال اول، 131-144
    28. مهدی زاده، شراره و رضایی، فاطمه (1393)، نقش متغیرهای میانجی در تاثیرگذاری تلویزیون­های ماهواره­ای بر مدیریت بدن دختران و زنان جوانان، مطالعات توسعه اجتماعی  فرهنگی، دوره سوم، شماره دوم، 185-202.
    29. میرزایی سیدمحمد، زنجانی، حبیب الله و قربانعلی پور، سحر (1392)، بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر گرایش زنان به مدیریت بدن در ایران طی سه دهه اخیر، مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال پنجم، شماره چهارم، 99-114.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار