آستانگی ایرانی و بازنمایی نمادین مفهوم آلودگی: مطالعه انسان شناختی نظام و رویکرد گفتمانی نمایش «شهر قصه» اثر بیژن مفید

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

پژوهشکده مردم شناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران

چکیده

یکی از رویکردهای گفتمانی موجود در آثار هنری و ادبی عصر پهلوی، نقد شهر مدرن شده و فرهنگ برآمده از آن به­مثابه منبع آلودگی و مسخ است. این رویکرد گفتمانی که طیفی وسیع از گفتارها و نظام­های معنایی آثار هنری و ادبی دوره یاد شده را دربر دارد، خلوص و پاکی روستا و جامعه ماقبل مدرن را در تقابل با تهدیدی جدی می­یابد که فرهنگ بیگانه و آلوده شهری است. یکی از آثار تأثیرگذاری که گستره حضور آن تا زمان حال نیز ادامه یافته و به یکی از آثار زنده در حافظه جمعی و معاصر ایرانیان تبدیل شده، نمایش «شهر قصه» اثر بیژن مفید است. این اثر را می­توان یک اثر میان/چند نسلی دانست که دامنه تأثیر آن از زمان تولید اثر نیز فراتر می­رود. این مقاله ضمن بررسی نظام و رویکرد گفتمانی موجود در این نمایش به مقایسه تطبیقی آن با سایر آثار دوره مذکور می­پردازد و زمینه و بستر گفتمانی تألیف، تولید و تاثیر اثر یاد شده را مورد بررسی قرار می­دهد. به­نظر می­رسد در یک رابطه میان متنی و تعاملی، می توان به معنای گفتمانی همانندی در آثار ادبی-هنری و روشنفکرانه و فلسفی به دلیل دلیل بافت و زمینه اجتماعی مشترک رسید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Anthropological Reflection on Discursive Meanings of “Shahre-e- Ghese”(Lit. The City of Stories) Performance Composed by Bizhan Mofid

نویسنده [English]

  • Alireza Hassanzadeh
Anthropological Research Center, Cultural Heritage and Tourism Research Institute, Tehran, Iran
چکیده [English]

Criticism of modernization and urbanization includes one of discursive approaches produced by artistic and literary works In Pahlavi era. Thiscriticism that is present in a wide range of meaning systems of philosophical, artistic/ literary works, contends rural purity and innocence versus aliened and polluted cultures of modernized cities. One concrete example of this works, whose influence has remained up to now, is the City of Tales performance and play, composed by BijanMofid. This artistic/ literary work is embedded in Iranian people collective and contemporary memory.
 As such this work depicts an inter / multi-generational work that transcends time of its composition. This article is aimed to scrutinize discursive system and meaning of this play and draw a comparison between given play and other works that show a same discursive content and background of creation. It seems a same discursive meaning can be observed as the result of an inter-textual and interactional relationship between Iranian intellectuality and philosophical utterances and literary/artistic expressions through social context and backgrounds.

 
Abrahamian, Ervand  (1982). Iran Between two Revolutions, Princeton and New Jersey: Princeton University Press.
Allen, Elizabeth (2006). A Fallen Idol Is Still A God: Lermontov and the Quandaries of Cultural Transition, Stanford: Stanford University Press.
Ambanasom, Shadrach A. (2009). The Cameroonian Novel of English Expression: An Introduction.  Mancon: African Books Collective.
American Sociological Society (1933). Social Process: Annual Meeting of the American Sociological Society, Volume 27, Chicago: University of Chicago Press.
Antoun, Richard T (2014). Muslim Preacher in the Modern World: A Jordanian Case Study in Comparative Perspective, New Jersey, Princeton: Princeton University Press.
Beeman, William O (2008). The Great Satan Vs. the Mad Mullahs: How the United States and Iran Demonize Each Other, Chicago and London: University of Chicago Press.
Benjamin, Walter (2008). The Work of Art in the Age of Mechanical Reproduction, London: Penguin.
Boroujerdi, Mehrzad (1996). Iran and the West’ the Tormented Triumph of Nativism, New York: Syracuse University Press.
Brown, By David L. and Kai A. Schafft  (2010). Rural People and Communities in the 21st Century: Resilience and Transformation. Malden, MA, Cambridge: Polity.
Bucar, Elizabeth (2017). Pious Fashion: How Muslim Women Dress, Cambridge: Harvard University Press.
Buchan, James (2013).Ways of God: The Revolution in Iran and Its Consequences, New York: Simon and Schuster.
Buck, Christopher (1998). Paradise and Paradigm: Key Symbols in Persian Christianity and the Baha'i Faith, New York: State University of New York Press.
Bui, Tran Quynh Ngoc (2013). “Subjectivity and Ethnicity in Vietnamese Folktale” edited by John Stephens, Subjectivity in Asian Children's Literature and Film: Global Theories and Implications, New York and London: Routledge: pp. 151-162.’
Coelho, Victor Anand (2003). “Picking through Cultures: a Guitarist’s Music History”, in Victor Coelho (ed.), The Cambridge Companion to the Guitar, Cambridge: Cambridge University Press. pp. 3-12.
Douglas, Mary (2013). Purity and Danger: An Analysis of Concepts of Pollution and Taboo. New York and London: Routledge.
Edling, Christoferand Jens Rydgren (2011). Sociological Insights of Great Thinkers: Sociology Through Literature, Philosophy, and Science, California: ABC-CLIO.
Ervin.Alexander M  (2005). Applied Anthropology: Tools and Perspectives for Contemporary Practice, Boston: Allyn and Bacon.
Faus, Joan (2012). Andrew Marvell's Liminal Lyrics: The Space Between, Newark: University of Delaware.
Ferguson, J (1997). “The Country and the City on the Copperbelt”. In Culture, Power Place: Explorations” in. Akhil Gupta and James Ferguson (eds.), Critical Anthropology , Durham, N.C.; Duke University Press, pp. 137–155.
Finnegan, Ruth (2014). Africa's Unwritten Literatures. London: Lulu.com,
Gee, James Paul (2005). An Introduction to Discourse Analysis: Theory and Method. New York: Routledge.
Gee, James Paul (2011). How to Do Discourse Analysis: a Toolkit. New York: Routledge.
Goode,  Erich and Nach-man Yehuda (2016). “The Genealogy  and Trajectory of the Moral Panic Concept”, edited; d by Charles Krinsky, The Ashgate Research Companion to Moral Panics, London and New York: Routledge: pp. 22-36.
Hartman, Sven S (1980). Parsism: The Religions of Zoroaster, Leiden: Brill.
Hassanzadeh, Alireza (2010). “The External Space as a Source of Pollution: Iranian Intellectuality and the Image of the West”. In: International Journal of Humanities, Jahrgang 8, Ausgabe 3, S.87-100.
Hassanzadeh, Alireza and Somayeh Karimi (2018). “Ritual of Holy Healing in Northern Iran: Rebellion Ritual of Spiritual Power”. The Anthropologist 33(1-3): 80-90.
HassanzadehShahkhali, Alireza  (2014). Rituality and Normativity: An Anthropological Study of Public Space, Collective Rituals and Normative Orders in Iran from 1848 to 2011, Amsterdam: Amsterdam University Press.
Hellwarth, Jennife Wynne (2013). The Reproductive Unconscious in Late Medieval and Early Modern England, New York: Routledge.
Heydon, Rachel and Susan O’Neill (2017). “Children Elders and Multimodal Curricula”, in Narey, Marilyn J. (ed.). Multimodal Perspectives of Language, Literacy, and Learning in Early Childhood: The Creative and Critical "Art" of Making Meaning, Pittsburgh, PA:  Springer. Pp. 149-168.
Hillenbrand, Margaret (2007). Literature, Modernity, and the Practice of Resistance: Japanese and Taiwanese Fiction, 1960-1990, Leiden and Boston: BRILL.
Hillyard, Samantha (2007). The Sociology of Rural Life, 0xford and New York: Berg.
Huigen,   P.P. and  Peter Groote (2000). “Reclaiming rural identities”, in Tialda Haartsen (ed.).  Claiming Rural Identities: Dynamics, Contexts, Policies. Assen: Van Gorcum, pp. 145–153.
Hwang, Jinlin (2006). “Authority Over the Body and the Modern Formation of the Body” edited by Peter GueZarrow, Creating Chinese Modernity: Knowledge and Everyday Life, 1900-1940, New York: Peter Lang: pp. 183-212.
Ibrahim, Mir Mohammad (2008). Sociology of Religion, New Delhi: PHI Learning Pvt. Ltd.
Jauss, Hans Robert (1982). Toward an Aesthetic of Reception. Minneapolis: University of Minnesota Press.
Jauss, Hans Robert (1989). Question and Answer: Forms of Dialogic Understanding, Minneapolis, MN:University of Minnesota Press.
Jørgensen, W Marianneand  Louise J Phillips (2002). Discourse Analysis as Theory and Method, London: SAGE.
Kafka, Franz (2002).  The Metamorphosis (Legend Classics), London: Legend Press.
Karimi, Somayeh (2014). Ethnicity and Normativity, Amsterdam: Amsterdam University Press.
Karimi, Somayeh, and Alireza Hassanzadeh (2018). "Horizon of Ethnic Expectation: An Anthropological Study of Ethnic Identity among the Gilak Ethnic Group in Northern Iran." International journal of Critical Cultural Studies 16, no. 3-4 (2018): 1-13.
King, Anthony (2004). The Structure of Social Theory. New York: Routledge.
Lacey, Henry C (2000).  “Baraka Amiri” edited by William L. Andrews, Frances Smith Foster, Trudier Harris, The Concise Oxford Companion to African American Literature, Tokyo: Oxford University Press: 25- 27.
Laisram, P.P (2003). “Hahhi Baba: Ideological Basis of the Persian Picaro”. Sachidananda Mohanty (ed.) Travel Writing and the Empire, New Delhi:Katha. Pp. 22-41. 
Landy, Marcia (1991). British Genres: Cinema and Society, 1930-1960, New Jersey: Princeton University Press.
Lane, Nancy (1994). Understanding Eugène Ionesco, California: University of South Carolina Press.
Lawn, Chris (2006). Gadamer: A Guide for the Perplexed, London: A&C Black.
Lee, Kwang-Sae (2006). East and West: Fusion of Horizons, New Jersey:  Homa&Sekey Books.
Lenin, Vladimir I (2008). Lenin on Literature and Art, Maryland: Wild Side Press.
Lu, Tonglin (1993). “Red Sorghum: Limits of transgression” in edited by Kang Liu, Xiaobing Tang, Politics, Ideology, and Literary Discourse in Modern China: Theoretical Interventions and Cultural Critique, Durham: Duke University Press, pp. 188-193.
McCracken, Grant David (1998). Culture and Consumption: New Approaches to the Symbolic Character of Consumer Goods and Activities, Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.
Meštrović, Stjepan Gabriel (1993). Emile Durkheim and the Reformation of Sociology, Boston: Rowman& Littlefield.
Mirsepassi, Ali (2000). Intellectual Discourse and the Politics of Modernization: Negotiating Modernity in Iran. Cambridge: Cambridge University Press.
Naficy, Hamid (2011). A Social History of Iranian Cinema, Volume 2, Durham and London: Duke University Press.
Nietzsche,  Friedrich Wilhelm (2014). Twilight of the Gods: Nietzsche Contra Wagner, translated by Walter Kaufmann, R. J. Hollingdale, Createspace Independent Publication.
Nojoumian, A.A (2019). “Constructing Childhood inModern Iranian Children’s Cinema : A Cultural History”, edited by CasieHermansson, Janet Zepernick, The Palgrave Handbook of Children's Film and Television. Springer Shop: pp. 279-295.
Paz, Octavio (1985). The Labyrinth of Solitude: Life and Thought in Mexico. New York: Grave Press.
Raber, Karen (2013). Animal Bodies, Renaissance Culture, Pennsylvania: University of Pennsylvania Press.
Redfield, Robert (1991). The Folk Society, New York: Irvington Publishers.
Rodenas.A.M (1994). “Literature and politics in Cuban Revolution: the historical Image”. Albert James Arnold, Julio Rodríguez-Luis, J. Michael Das (eds.), A History of Literature in the Caribbean: Hispanic and Francophone Regions, Amsterdam:  John Benjamins Publishing, pp. 283-294.
Salunke, Vilas (2010). Basics of Literary Criticism. Pune: Diamond Publications.
Schafft, Kai A. and Alecia Youngblood Jackson (2010). Rural Education for the Twenty-first Century: Identity, Place, and Community in a Globalizing World, Pennsylvania: Penn State Press.
Schnall, Simone (2013). “Disgust “in  Harold Pashler (ed.).Encyclopedia of the Mind, Volume 1, Los Angeles and London: Sage Publication. pp. 253-255.
Scott, Karen (2012). Measuring Wellbeing: Towards Sustainability? New York: Routledge.
Segal, Charles (1993). Euripides and the Poetics of Sorrow: Art, Gender, and Commemoration in Alcestis, Hippolytus, and Hecuba</i. Durham and London: Duke University Press.
Sharma, Rajendra Kumar (2004). Rural Sociology, New Delhi: Atlantic Publishers & Distributors.
Shelemay, Kay Kaufman (1938). Music As Culture. Michigan: Garland.
Spengler, Oswald (2018). The Decline of the West, Volume 1, Creative Media Partners, LLC
Stephenson, Marcia (1999). Gender and Modernity in Andean Bolivia, Austin: University of Texas Press.
Tamimdari, Aḥmad (2002). The Book of Iran: A History of Persian Literature : Schools, Periods, Styles and Literary Genres, Tehran: Alhoda.
Thompson, Kenneth. 2004.  Emile Durkheim. London and New York: Routledge.
Tuner, V.W (1988). The Anthropology of Performance, New York:  Paj Publications.
Turner, V.W (1968). “Myth and Symbol”, in David L. Sills (ed.). International Encyclopedia of the social sciences, Vol. 10. New York: New York: The Macmillan Company and the Free Press.
Turner, Victor Witte (1967). The Forest of Symbols: Aspects of Ndembu Ritual, Ithaca and London: Cornell University Press.
Wagner, C. Peter (2006). The Church in the Workplace: How God's People Can Transform Society, Ventura: Gospel Light Publications.
Wang, Min (2013). The Alter Ego Perspectives of Literary Historiography: A Comparative Study of Literary Histories by Stephen Owen and Chinese Scholars , Cambridge: Springer Science & Business Media.
Wilcox, Clifford (2006). Robert Redfield and the Development of American Anthropology, Lanham and New York: Lexington Books.
Wilson, James (1979).  The Great Core Curriculum Debate: Education as a Mirror of Culture. New Rochelle: Transaction Publishers.
Yarshater,  Ehsan (2004). Encyclopedia Iranica: Iran II: Iranian History - Iran V : Peoples of Iran, London: Routledge & Kegan Paul.
 
Ziolkowski, Theodore (2018). The Mirror of Justice: Literary Reflections of Legal Crises. New Jersey: Princeton University Press.
ابن عربی، محی الدین (1392). انسان کامل. تهران: جامی.
اعتماد، گیتی (.ب 1377). "تغییرات شبکه در شهرهای ایران" در فرخ حسامیان، گیتی اعتماد و محمدرضا حائری (ویراستاران)، شهرنشینی در ایران، تهران، آگه. صص. 149-152
اعتماد، گیتی (الف1377). "مهاجرت در ایران در دهه­های اخیر" در، در فرخ حسامیان، گیتی اعتماد و محمد رضا حائری (ویراستاران)، شهر نشینی در ایران، تهران، آگه. صص. 69-112
افراشته رادباز قلعه، محمد علی (1374). شعرهای گیلکی افراشته، تهران: گیلکان.
ایرج میرزا (1353). دیوان ایرج میرزا، تصحیح محمد جعفر محجوب، تهران: رشدیه.
آرین پور، یحیی (1387). از صبا تا نیما، تاریخ 150 ساله (ج دوم)، تهران: زوار
آل احمد، جلال (1341). غرب زدگی، تهران: رواق.
آیت الله خمینی، روح الله  ( 1385). انسان شناسی، تهران: موسسه نشر و تنظیم آثار امام
آیت الله خمینی،روح الله (2000). آداب الصلاه،تهران: موسسه نشر و تنظیم آثار امام.
حسامیان، فرخ (1377). "شهر نشینی، مرحله گذار" در فرخدحسامیان،گیتی اعتماد و محمدرضا حائری (ویراستاران)،شهرنشینی در ایران، تهران: آگه. صص. 17-68.
حسامیان، فرخ، گیتی اعتماد، محمد رضا حائری (1377). "مقدمه"،در فرخ حسامیان،گیتی اعتماد و محمدرضا حائری (ویراستاران)،شهرنشینی درایران، تهران: آگه. صص. 2-13.
حسن زاده، علیرضا (1381). افسانه زندگان، تهران: باز و بقعه
حسن زاده، علیرضا (1386)." انسانی که انسان است و گاو نیست"، نشریه کندوج، موزه باز گیلان، شماره 3، صص. 23-41.
حسن زاده، علیرضا (1387). " خوراک و رشد اندیشه انسانی"، در علیرضا حسن زاده (ویراستار)، خوراک و فرهنگ، تهران: مهرنامگ.
حسن زاده، علیرضا (1395). کودکان و جهان افسانه، تهران: افکار
حسن زاده، علیرضا و عنایت الله مرادی روفچاهی (1382). " پیوند گنوسیسم و فمنیسم در شعر فروغ فرخزاد"، در علیرضا حسن زاده و محمد میرشکرایی (ویراستاران)، زن و فرهنگ؛ تهران: نی. صص.806-789
حقوقی، محمد (1393).  فروغ فرخزاد: شعرفروغ فرخزاد از آغاز تا امروز، شعرهای برگزیده، تفسیر و تحلیل موفقترین شعرها، تهران: نگاه
دولت آبادی، محمود (1357). گاواره بان، تهران: انتشارات ستاره
ساعدی، غلامحسین (1397). عزداران بیل، تهران: آگاه.
شایگان، داریوش (1355). بت های ذهنی و خاطره ازلی. تهران: امیرکبیر.
شایگان، داریوش (1356). آسیا در برابر غرب. تهران: امیرکبیر.
شریعتی، علی (1387). انسان، تهران: الهام و بنیاد علی شریعتی.
شریعتی، علی (1388). حج. تهران: الهام و بنیاد علی شریعتی.
شریعتی؛ علی (1357). بازگشت به خویشتن، تهران: حسینیه ارشاد
فاضل، نعمت الله (1391).مردم نگاری هنر: جستارهای جامعه شناختی و انسان شناختی در زمینه ادبیات، شعر، نقاشی، فیلم، موسیقی، عکاسی و هنر، تهران: فخراکیا.
 فاضل، نعمت الله (1394).تجربه تجدد: رویکردی انسان شناختی به امروزی شدن فرهنگ ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
فاضل، نعمت الله (1396). ابعاد سیاسی فرهنگ در ایران: انسان شناسی، سیاست و جامعه در قرن بیستم، مترجم: وحید شوکتی آمقانی، تهران: سبزان.
فرخزاد، فروغ (1383). دیوان فروغ فرخزاد، تهران: آیدین
فرخزاد، فروغ (1990). ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد، تهران: مرواید.
فردید، احمد (2002). دیدار فرهی و فتوحات آخرالزمان. تهران: نظر.
مسکوب، شاهرخ،(1391). داستان ادبیات و سرگذشت اجتماع، تهران: فرزان روز
مشفق کاظمی (1340). تهران مخوف، تهران: امیرکبیر.
مطهری، مرتضی (1397). مساله حجاب، تهران: صدرا..
مطهری، مرتضی (2007). انسان کامل، تهران: صدرا.
یوشیج، نیما (1349). مرقد آقا، تهران: سازمان مرجان