مطالعه چالش‌های فراروی سمن‌های حمایتی برای مداخله در مسائل اجتماعی و بهبود وضعیت اقشار آسیب‌پذیر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دکترای جامعه‌شناسی، بررسی مسائل اجتماعی ایران، دانشگاه مازندران

چکیده

این تحقیق با رویکرد برساخت‌گرایی به دنبال پاسخ به این پرسش است که سمن‌های حمایتی برای مداخله در مسائل اجتماعی و بهبود وضعیت اقشار آسیب‌پذیر با چه چالش‌هایی مواجه هستند. روش مورد استفاده نظریه مبنایی و تکنیک جمع‌آوری داده‌ها، مصاحبه عمیق نیمه‌ساخت‌یافته با 23 نفر از فعالان سمن‌ها و مشاهده 34 سمن حمایتی است. طبق یافته‌ها، محوری‌ترین چالش پیش روی سمن‌ها، انجام «اقدامات خُرددامنه و فردگرایانه» است. آنچه منجر به ظهور چنین چالشی می‌گردد، نخست ضعف سمن‌ها در ریشه‌یابی مسائل اجتماعی است. فرایند توانمندسازی اقشار آسیب‌پذیر در سمن‌های حمایتی نیز غالباً کوتاه‌مدت، مقطعی و یک‌بعدی است و از مشارکت بومیان و مردم محلی به‌خوبی استفاده نمی‌شود. عواملی چون قدمت و طول عمر، اندازه، گستره جغرافیایی، حیطه فعالیت و گستره موضوعی سمن‌ها، بر چالش اصلی آنها در حوزه مداخله اثرگذار است. ایجاد علقه عاطفی بین حامیان و افرد آسیب‌پذیر نیز در اینجا قابل ذکر است. همچنین اقدامات آنها کلیشه نادرست نسبت به اقشار آسیب‌دیده به عنوان افرادی متهم، ضعیف و ترحم‌برانگیز را از بین نمی‌برد و اتفاق بزرگی در حوزه بهبود مسائل اجتماعی رقم نمی‌زند. در نهایت نتیجه فعالیت سمن‌ها در این حوزه عمدتاً منجر به ادغام اجتماعی مجدد اقشار آسیب‌پذیر در بدنه جامعه و عدم طرد این اقشار از اجتماع نمی‌گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

study of challenges of social problems intervention to help vulnerable groups in supporting NGOs

نویسنده [English]

  • behnam lotfi khachaki
PHD of Sociology, Mazandaran university
چکیده [English]

Non governmental organizations (NGOs) as an important part of today world, have impressive role all over the world and also in Iran. Main question of research is that “what are challenges of social problems intervention to help vulnerable groups in supporting non governmental organizations?”
Perspective of research is social constructionism which defines social problem as a solvable issue. Main method of research is grounded theory qualitative method with observation and semi-structured profound interview technics for data gathering; 23 interview with NGOs members and observation of 34 social problems oriented NGOs in Tehran province.
Based on analytical findings, most fundamental challenge for NGOs intervention to improve vulnerable groups situation is “micro level and individual activities”. What leads to the emergence of such a challenge is, first, the weakness of NGOs in the rooting of social problems. The process of empowerment vulnerable groups in supporting NGOs is often short-term, cross-sectional and one-dimensional, and is not well-used local and native communities participatin. Factors such as longevity, size, geographical scope, field of activity and thematic scope of NGOs, affect their main challenge in intervention. Also, their actions do not eliminate the stereotype of the public about vulnerable groups as guilty and weak persons, and do not make a good event in improving social problems. finally, the result of NGOs activities in this area is not conducive to the social reintegration of vulnerable groups into the society and does not prevent their isolation and ejection.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Non-governmental organizations
  • social problems
  • social construction
  • vulnerable groups
  • intervention challenges
  • فهرست منابع

    • امیرکافی، مهدی (1396) حاشیه‌نشینی و محلات محروم شهری: چالش‌ها و راهبردها، مجموعه مقالات کتاب تحلیل مسائل و آسیب‌های اجتماعی کشور، نشر پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، صفحات 52-5.
    • امینی، داود (1393)، تدوین قانون جامع حمایتی سازمان‌های مردم‌نهاد؛ مصاحبه با مشاور وزیر کشور و معاون امور سازمان‌های مردم‌نهاد کشور، خبرگزاری مهر.
    • انوری، ابراهیم (1384)، سازمان‌های غیردولتی و حقوق بشر در ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق بشر، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
    • ایمان، محمد تقی (1391)، روش‌شناسی‌تحقیق کیفی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول.
    • پورنجاتی، احمد (1381)، جامعه مدنی و نهادهای مردمی، روزنامه نوروز، ش 373.
    • تویسرکانی، امین (1391)، نقش و جایگاه سازمان‌های مردم‌نهاد در حمایت از بزه‌دیدگان در فرایند دادرسی کیفری؛ مطالعه تطبیقی حقوق ایران و فرانسه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
    • جوانی، فاطمه (1390)، بررسی رابطه دولت و سازمان‌های مردم نهاد با رویکرد شیگتومی و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد تهران شمال.
    • دانش، علی‌اکبر. عزیزاللهی، داود (1387)، نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در مشارکت اجتماعی جوانان، دفتر فنی کیمیا خرد پارس، به سفارش سازمان ملی جوانان.
    • دستان، آزیتا (1384)، نقش سازمان‌های غیردولتی در ارائه کمک‌های بشردوستانه؛ مورد مطالعه زلزله بم، پایان‌نامه کارشناسی ارشد روابط بین الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
    • دهقان، حوریه (1382)، آسیب‌شناسی تطبیقی سازمان‌های غیردولتی در دوران آقای هاشمی و آقای خاتمی؛ با تأکید بر سازمان‌های غیردولتی زنان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
    • رابینگتن، ارل. واینبرگ، مارتین (1386)، رویکردهای نظری هفتگانه در بررسی مسائل اجتماعی، ترجمه رحمت‌الله صدیق سروستانی، انتشارات دانشگاه تهران.
    • رازقی، نادر؛ لطفی خاچکی، بهنام (1397)، تحلیل چالش‌های بقا و پایداری سازمان‌های مردم‌نهادِ فعال در حوزه آسیب‌های اجتماعی؛ با تأکید بر رابطه آنها با دولت، مجله جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، دوره پنجم، شماره 11، 122-93.
    • زند رضوی، سیامک (1396)، کودکان در شرایط دشوار؛ چالش‌ها و راه‌حل‌ها، مجموعه مقالات کتاب تحلیل مسائل و آسیب‌های اجتماعی کشور، نشر پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، صفحات 248-215.
    • سازمان امور اجتماعی کشور (1396)، تحلیل مسائل و آسیب‌های اجتماعی کشور، با همکاری دفتر طرح‌های ملی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، نشر پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
    • سعیدی، محمدرضا (1382)، درآمدی بر مشارکت مردمی و سازمان‌های غیردولتی، انتشارات سمت.
    • سعیدی، علی‌اصغر (1384)، رابطه دولت و سازمان‌های غیردولتی زنان در ایران؛ جستجوی یک همکاری بهینه، مجله پژوهش زنان، دوره 3، شماره 3، صفحات 58-27.
    • سلیمی، حسین (1386)، نگرشی سازه‌انگارانه به هویت ملی در ایران، فصلنامه مطالعات ملی، سال هشتم، شماره 3، صفحات 54-31.
    • شفیعی، نوذر (1380)، جهانی شدن و سازمانهای غیردولتی، فصلنامه مصباح، سال دهم، شماره 37، صفحات 105-77.
    • شیخ‌الاسلام، نجمه (1389)، نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در توانمندسازی زنان در معرض آسیب‌های اجتماعی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد پژوهشگری علوم اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
    • صدر، علی (1385)، سازمان مردم‌نهاد فعال در کشور، روزنامه اطلاعات، شماره 23653.
    • طوسی، ندا (1390)، ارزیابی رویکرد و فعالیت‌های سازمان‌های غیردولتی مرتبط با سازمان بهزیستی شهر تهران در فقرزدایی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
    • عباسی شوازی، محمدجلال (1396)، تحولات و وضعیت جمعیت در جمهوری اسلامی ایران، مؤسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور.
    • فاضلی، نعمت‌الله؛ فیضی، عادله (1391)، برساخت‌ اجتماعی سرطان سینه؛ مطالعه موردی زنان مبتلا به سرطان سینه در شهر تبریز، مطالعات اجتماعی- روان‌شناختی زنان، سال دهم، شماره 2، صفحات 84-51.
    • قاضی طباطبایی، محمود؛ ودادهیر، ابوعلی؛ محسنی تبریزی، علیرضا (1386)، پزشکی شدن به مثابۀ بازی: تحلیلی بر برساخت اجتماعی مسائل انسانی. پژوهشنامه علوم انسانی، شمارۀ 53، صفحات 324-289.
    • کرسول، جان دبلیو (1391)، طرح تحقیق در علوم انسانی و اجتماعی، ترجمه اسماعیل سعدی‌پور، تهران: نشر دوران.
    • گلشن‌پژوه، محمودرضا (1387)، سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی و افزایش توجه بین‌المللی نسبت به وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران از 1360 الی 138٦، پایان‌نامه دکتری روابط بین‌الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
    • لوزیک، دانیلین (1388)، نگرشی نو در تحلیل مسائل اجتماعی، ترجمه سعید معیدفر، انتشارات امیرکبیر.
    • مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری (1396)، آینده‌پژوهی ایران 1396، تهیه شده توسط گروه تحقیقاتی آینده‌بان.
    • مرکز پژوهش‌های مجلس (1392)، سازمان‌های مردم نهاد؛ رکن سوم توسعه پایدار، دفتر مطالعات سیاسی.
    • مرکز ملی رصد اجتماعی کشور (1394)، گزارش وضعیت شاخص‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و امنیتی کشور، تهران: وزارت کشور.
    • معیدفر، سعید (1389)، مسائل اجتماعی ایران؛ جامعه‌شناسی اقشار آسیب‌پذیر، نشر علم.
    • مقیمی، سیدمحمد (1382)، سازمان‌های غیردولتی کارآفرین، مجله فرهنگ مدیریت، سال اول، شماره 3، صفحات 124-95.
    • مقیمی، سیدمحمد (1385)، کارآفرینی در نهادهای جامعه مدنی؛ پژوهشی در سازمان‌های غیردولتی ایران، انتشارات دانشگاه تهران.
    • موسوی، میرطاهر (1391)، درآمدی بر مشارکت اجتماعی، تهران، انتشارات جامعه‌شناسان.
    • مولائی، محسن (1393)، بررسی نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در توانمندسازی کودکان در وضعیّت دشوار؛ با مطالعه منطقة 12 تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد پژوهشگری علوم اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
    • مهدیزاده، منصوره؛ لطفی، بهنام (1396)، تحلیل جامعه‌شناختی آسیب طلاق در استان کرمان، مجموعه مقالات کتاب تحلیل مسائل و آسیب‌های اجتماعی استان کرمان، نشر پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، صفحات 136-89.
    • وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (1396)، اطلس مسائل اجتماعی ایران، تهیه شده در معاونت رفاه اجتماعی، دفتر امور آسیب‌های اجتماعی، دبیرخانه شورای عالی رفاه و تأمین اجتماعی.
    • وزارت کشور (1396)، آمار ثبتی سمن‌های فعال در کشور، تهیه شده در مرکز امور سازمان‌های مردم‌نهاد.
    • ون وری، آلیسون (1386)، بازی مشروعیت؛ جامعه مدنی، جهانی شدن و اعتراض، ترجمه و نشر مرکز مطالعات جهانی‌شدن.

     

    • Bell J. A., S. Hyland, T. Depellegrin, R. Upshur, M. Bernstein and D. Martin (2004); SARS and Hospital Priority Setting: a Qualitative Case.
    • Clark, J. (1997), the state popular participation and the voluntary sector, NGOs states and Donors, new York, martins press.
    • Farington, J. and others (1993), non-government organizations and the states in Asia. First published, London.
    • Febiula, Christina (2011), A Study on Career Development Program in NGO (Non- Governmental Organisation), Chennai, a Case Study, P.S.G.R. Krishnammal College for Women,
    • Hulme, David and Edwards, Michael (1997) NGOs, States and Donors: Too Close for Comfort? Macmillan Press Ltd.
    • Indian express (2011), India: More NGOs, than schools and health centres in: www.OneWorld.net
    • Jenifer. Y, Hsu, C.L. and Hasmath, R. (2015) NGO Strategies in an Authoritarian Context, and their Implications for Citizenship: The Case of the People’s Republic of China, Working Paper Press.
    • Karns, Margaret P (2016), Nongovernmental organization, Encyclopædia Britannica.
    • Lewis, david (2001), the management of non-governmmental development organizations, taylor & francies group.
    • Rodriguez, Alex (2008), Hobbled NGOs wary of Medvedev; Watchdogs are civil lifeline in lawless Russia, in: www. chicagotribune.com
    • Shah, Anup (2005), Non-governmental Organizations on Development Issues, available in:  www.globalissues.org.
    • Shukla, Archna (2010), First official estimate: An NGO for every 400 people in India, New Delhi, in: www.indianexpress.com
    • Spector, Malcom (1977), constructing social problems, menlo park, calif cummings.
    • Strauss, aA and J.Corbin (1994), “grounded theory methodology: an overview”. In N. K. denzin and Y. S. lincon (eds). Handbook of qualitative research. thousand oak, CA: sage.
    • Usaid (2000), new partnership initiative: NGO empowerment, NPI core report.
    • U.S Department of state, (2013), Fact Sheet: Non-Governmental Organizations (NGOs) in the United States, in: www. Humanrights.gov
    • world bank (2016), Non-Governmental Organizations and Civil Society Engagement, Operations Evaluation Department.