نظام ارتباطی و هنجاری اجتماع علمی در علوم انسانی ایران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

استادیار جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

هدف این مقاله شناسایی فضای اجتماع علمی در علوم انسانی ایران است. یافته‌های پژوهش، با کاربست رویکرد کیفی، بر پایة دو رکن اصلی معرفِ اجتماع علمی، یعنی نظام ارتباطی و نظام هنجاری افراز شده است. مفاهیمی از جمله «نامنسجم و ناپایدار»، «ضعف کنش‌گران»، «غلبه میدان سیاست بر میدان علم» و «رابطه ویژه قدرت - مشروعیت» برای توصیف نظام ارتباطی اجتماع علمی و مفاهیم «نقد پذیری اندک»، «جامعه‌پذیری ناقص»، «تخصیص نامتناسب منابع» و «مسئولیت گریزی از نقش‌های حرفه‌ای» نیز برای توصیف نظام هنجاری اجتماع علمی در علوم انسانی ایران احصا شده‌اند. خصلت‌هایی که در ترکیب یا تعامل با یکدیگر ظرفیت اجتماع علمی در علوم انسانی ایران را هم در توسعة دانش روزآمد و کاربردی و هم در تأثیرگذاری بر جامعه به محاق برده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Communicative and normative system of scientific community in the humanities of Iran

نویسندگان [English]

  • Mahdi Omidi
  • Masoumeh Qarakhani
Assistant professor of Sociology, Allameh Tabataba’I university
چکیده [English]

This study aims to identify the space of scientific community of the humanities in Iran. Using a qualitative approach, the research findings were divided and Extracted based on communicative and normative dimensions of the scientific community. The notions such as "incoherent and unstable", "Weakness of actors", "dominance of politics over science", and "special relationship between power and legitimacy" are among the prominent characteristics of communicative system of scientific community in the humanities of Iran. The "weakness of criticism", " incomplete socialization", "disproportionate allocation of resources", "avoiding to take the responsibility of professional roles" are also considered as the prominent characteristics of normative system of scientific community in the humanities of Iran. These notions in combination or interaction with each other have concealed the potential of the scientific community in the humanities of Iran both in developing the up-to-date and applied knowledge, and it has also hindered the impact of knowledge on society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Scientific community
  • Communicative system
  • Normative system
  • Scientific communication
  • Science norms

مراجع

منابع
ابراهیمی، قربانعلی(1372). «اجتماع علمی: ساختار و هنجارهای آن». رهیافت؛ شماره 5. شورای پژوهش‌های علمی کشور، صص30-40.
ابراهیمی، قربانعلی و عباس بهنویی گده(1391). «بررسی جامعه شناختی چالش‌های اجتماع علمی دانشگاه». پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی. بهار 91. شماره 63، صص1 – 24.
اعتماد، شاپور(1378). ساختار علم و تکنولوژی در ایران و جهان. تهران: نشر مرکز.
بوردیو، پیر (1386) علم علم و تامل پذیری، ترجمه یحیی امامی، تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور
خالقی، نرگس (1387) «اخلاق پژوهش در حوزه علوم اجتماعی»، فصلنامه اخلاق در علم و فناوری،سال سوم، شماره 1 و 2،صص83 – 92.
جلیلی، مهناز ، محمدجواد زاهدی مازندرانی و فرهنگ ارشاد (1396) بررسی وضعیت اجتماع علمی استادان علوم اجتماعی شهر تهران (با اتکا بر نظریة میدان پیر بوردیو)، مسائل اجتماعی ایران، سال 9، شمارة 2، صص 5 – 26.
خسروخاور، فرهاد(1384). اجتماع علمی در ایران از دید پژوهشگران نخبه. مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
ذاکرصالحی، غلامرضا (1389) تقلب علمی، جنبه‌های اجتماعی و حقوقی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
رفیع پور، فرامرز(1381).موانع رشد علمی در ایران و راه حل های آن. تهران: شرکت سهامی انتشار
شارع پور، محمد؛ تقی آزاد ارمکی و صادق صالحی(1380). روند جهانی جامعه شناسی: تحلیلی از اجتماع علمی. پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی. سال اول شماره سوم.
عباداللهی چندانق، حمید و زهرا خستو(1391). اجتماع علمی در دانشگاه های ایران: مطالعه موردی دانشکده های علوم اجتماعی دانشگاه های علامه طباطبایی و تهران. مجله جامعه شناسی ایران. شماره 4، صص24 – 59.
فاضلی، نعمت الله(1382). مطالعه‌ای تطبیقی بر علل ناکارآمدی آموزش دانشگاهی: مقایسه‌ای میان ایران و بریتانیا. نامه انسان شناسی. دوره اول. شماره سوم، صص93 – 132.
فراستخواه، مقصود(1386). «بررسی جایگاه و ساز و کارهای اخلاقیات حرفه گری علمی در نظام تضمین کیفیت آموزش عالی». فصلنامه اخلاق در علم و فناوری. شماره 1.
قاضی‌طباطبایی، محمود و ودادهیر، ابوعلی (1380). سوگیری هنجاری و اخلاقی در پژوهش‌های دانشگاهی: مطالعة تطبیقی امور مربوط به دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌های ایران. نشریة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، شمارة 180 و 181، صص187 – 226.
قاراخانی، معصومه (1391) «سیاست‌های رفاهی اعضای هیأت علمی در ایران»، فصلنامه علوم اجتماعی، دوره21، شماره 66، 126 – 168.
قاراخانی، معصومه و سیدآیت‌الله میرزایی (1393). اخلاق علم در فضای آموزش علوم اجتماعی ایران. مطالعات جامعه‌شناختی، دورة 21، شمارة یک، صص 119-89.
قاراخانی، معصومه و سیدآیت‌الله میرزایی (1394) فضای هنجاری آموزش علوم اجتماعی در ایران (مطالعه موردی دانشگاه‌های دولتی تهران)، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 69، صص 107 – 128.
قاراخانی، معصومه و سیدآیت‌الله میرزایی (1396). اخلاق علم در فضای علوم اجتماعی ایران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول.
قانعی‌راد، سید محمد امین(1383).گفتگوهای پیش الگویی در جامعه شناسی ایران.مجله جامعه شناسی ایران. دوره 5 شماره 1، صص5 – 29.
قانعی‌راد، سید محمد امین(1385.الف). تعاملات و ارتباطات در جامعه علمی(بررسی موردی رشته علوم اجتماعی). تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
قانعی‌راد، سید محمد امین(1385.ب). وضعیت اجتماع علمی در رشته علوم اجتماعی. نامه علوم اجتماعی. شماره 27، صص27 – 56.
قانعی‌راد، سید محمد امین و فرهاد خسروخاور(1390). جامعه شناسی کنشگران علمی در ایران. تهران: علم
قانعی‌راد، سیدمحمدامین (1382) «روش‌شناسی و خلاقیت علمی» در ناهمزمانی دانش روابط علم و نظام‌های اجتماعی – اقتصادی در ایران، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، صص: 211- 234.
قانعی راد، سید محمدامین. (1385 الف)،«وضعیت اجتماع علمی در رشته علوم اجتماعی»، نامه علوم اجتماعی، شماره 27، صص: 27 – 56.
قانعی‌راد، سید محمدامین و حسین ابراهیم‌آبادی (1389) «تاثیر ساختار اجتماعی آموزش بر علملکرد دانشجویان »، فصلنامه انجمن آموزش عالی  ایران، سال دوم، شماره 4،صص1 – 28.
قانعی‌راد، سید محمدامین و فرهاد خسروخاور (1390) جامعه‌شناسی کنشگران علمی در ایران، تهران: نشرعلم، چاپ اول.
قانعی‌راد، سید محمدامین؛ معصومه قاراخانی و سید آیت الله میرزایی (1397) «سیاست انجمن‌های علمی در صیانت از اخلاق حرفه ای علم در ایران»، فصلنامه مطالعات جامعه شناختی، دورة 12، شماره 2، صص. 83 – 110.
قانعی‌راد، سید محمدامین؛ معصومه قاراخانی و سید آیت الله میرزایی (1399) انجمن‌های علمی و اخلاق علم در ایران، تهران: آگاه، زیرچاپ. 
کنوبلاخ، هوبرت (1390) مبانی جامعه شناسی معرفت، ترجمه کرامت اله راسخ، تهران: نی.
مرتون، رابرت(1372). علم و ساختار اجتماعی دموکراتیک. هومن پناهنده. دفتر دانش. سال 1، شماره 4.
مرجایی، سیدهادی (1391) بررسی وضعیت اخلاق علم در دانشگاه‌های دولتی وابسته به وزارت علوم تحقیقات و فناوری ایران، موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
معیدفر، سعید (1384). آسیب‌شناسی دانشجویان دانشگاه تهران. تهران: باشگاه دانشجویی دانشگاه تهران.
معیدفر، سعید؛ سید آیت‌الله میرزایی و معصومه قاراخانی (1387) «نامه علوم اجتماعی: روندها و رویه‌ها»، نامه علوم اجتماعی. شماره 35، صص. 133- 195.
منصوری، رضا (1389) توسعه علمی ایران، تهران: نشر اطلاعات.
نورشاهی، نسرین (1389) بررسی ابعاد و عوامل موثر بر کیفیت زندگی کاری اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های دولتی ایران و ارایه راه‌کارهایی برای ارتقای آن»، موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
ودادهیر، ابوعلی و محمود قاضی طباطبایی(1378). سوگیری هنجاری در علم و تحقیقات آکادمیک. سمینار دانشگاه، جامعه و فرهنگ اسلامی. تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
Hagstrom,W,Q(1975) the scientific community.London and Amsterdam:Fefer and Simons press.
 Lotfalian, Mazyar (2009).  The Iranian Scientific Community and Its Diaspora after the Islamic revolution. Anthropological Quarterly, Vol. 82, No.1.
 Malterud, K. (2001) Qualitative research: standards, challenges and guidelines. The Lancet. Vol 358.
 North, Douglass (1990). Institutions, Institutional change and Economic performance. Cambridge University Press
Patton , M , Q .(2002) Qualitative evaluation and research methods . Lindon: Sage.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار