جامعه‌شناسی گذار به سیاست سوژه در عصر جهانی‌شدن؛ با نگاهی کوتاه به وضعیت ایران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار جامعه‌شناسی سیاسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

«سیاست سوژه» اصطلاحی است که نخستین بار رابرت فریس طرح و آلن تورن تئوریزه کرد. این سیاست برآیند مدرنیتۀ متأخر است و همگام با دگرگونی­ پارادایمی به بازنمایی جدیدی از امر سیاسی می­انجامد. سیاست سوژه عبارت است از جایابی سوژۀ انسانی در کانون امر سیاسی به نحوی که هدف غایی تمامی سیاستها تحقق وجود سوژه و ابراز آن در سطوح مختلف سازمان اجتماعی باشد. ویژگی کانونی این دوره «بازاندیشگی» و نزاع کانونی آن «بازشناسی» است. فردی­شدنِ تجربۀ امر جمعی با صورت­بندی نوینی از «جامعه» همراه است که لایۀ نخست یا قاعده هرم زندگی جمعی را دستخوش دگردیسی­ کرده است. در لایۀ میانی یعنی در جامعۀ مدنی نیز با فرهنگی­شدن جنبش­های اجتماعی جدید و تمرکز بر حقوق فرهنگی روبرو هستیم. در لایۀ سوم یعنی در ساحت سیاست­ورزی نیز شاهد طرح «سیاست سوژه» هستیم؛ «سیاست زندگی» جایگزین «سیاست رهایی» می­شود. جهانی­شدن به معنای عام­گرایی فزاینده در تجربۀ زیستۀ بشر است که به واسطۀ فشردگی فضا و زمان ممکن می­شود و افزون بر بایسته­ ساختن مواجهه­ای نوین با امر مدرن، ضرورت گذار به سیاست سوژه را دوچندان می­کند. در پایان مقاله ضمن اشاره­ای کوتاه به موقعیت ایران در فرایند گذار جهانی، تحلیلی مختصر از مواجهه با این وضعیت نوپدید ارائه می­شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sociology of Transition to the Politics of the Subject in the Era of Globalization

نویسنده [English]

  • Salman Sadeghizadeh
Assistant Professor in Political Sociology at IHCS
چکیده [English]

 The term “Politics of the Subject” coined by Robert Fraisse and theorized by Alain Touraine denotes some transformations in cognitive or paradigm episteme and gives birth to a new representation of the political. Mentioned transformation is an outcome of new stage of modernity that is late modernity, central attribute of which is “reflexivity” and its central conflict is “recognition”. In today’s world, individualization in experiencing is associated with a new articulation of “society” which has transmuted the deepest layers of public life. Moreover, in the middle layer i.e. in the civil society social movements are being cultural in their nature and their appearance come along with the claims of cultural rights and emphasis on self-identity and self-assertion. At last and in the outer layer i.e. policy-making se see some transformations leading to the politics of subject. In this circumstance, the subject comes to the heart of politics and the “emancipatory politics” gives way to “life politics”. Also the phenomenon of globalization has mandated new understanding of modernity and necessitated the transition to politics of the subject. At the end, Iran situation in this global transition has been delineated and its fundamentals have been explained.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Politics of the Subject
  • Individualization
  • reflexivity
  • life politics
  • emancipatory politics
منابع فارسی
اسپریگنز، توماس(1382)، فهم نظریه­های سیاسی، ترجمۀ فرهنگ رجایی، تهران: آگاه.
افشانی، علیرضا، یاسین خرم­پور و ندا جواهرچیان (1393)، بررسی رابطه فردگرایی و جمع گرایی در جوانان 15 تا 29 سال یزد. فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، سال هشتم. شماره 3. 149-172.
بک، اولریش (1397)، جامعۀ خطر، ترجمۀ رضا فاضل و مهدی فرهمندنژاد. تهران: نشر ثالث.
پناهی، محمدحسین و هادی علویون (1397)، فاصله نسلی در ایران: فراتحلیل و نقد تحقیقات پیشین. فصلنامۀ مطالعات میان فرهنگی، سال سیزدهم، شماره 36، 147-171.
تسلیمی تهرانی، رضا (1397) تحلیل و بررسی جامعه شناختی دین موج سوم پیمایش ارزشها و نگرش های ایرانیان؛ در مجموعه مقالات جستارهایی در ارزشها و نگرشهای ایرانیان، به کوشش خیام عزیزی مهر. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
تورن، آلن (1396)، پارادایم جدید، ترجمۀ سلمان صادقی­زاده. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
تورن، آلن (1398)، برابری و تفاوت: آیا می­توانیم با هم زندگی کنیم؟، ترجمۀ سلمان صادقی­زاده. تهران: نشر ثالث.
تورن، آلن (1399)، دموکراسی چیست؟، ترجمۀ سلمان صادقی­زاده، تهران: نشر ثالث.
حائری، عبدالهادی (1378)، نخستین رویارویی­های اندیشگران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب، تهران: امیر کبیر.
خواجه­نوری، بیژن و پرنیان، لیلا و مازیار جعفری (1392)، مطالعه رابطۀ جهانی شدن فرهنگی با فردگرایی و جمع گرایی جوانان مورد مطالعه: شهر شیراز. جامعه­شناسی کاربردی، شماره: 43-66.
داوری اردکانی (1380) ، تمدن و تفکر غربی، تهران: ساقی.
دوستدار، آرامش (1370)، امتناع تفکر در فرهنگ دینی، پاریس: انتشارات خاوران.
شایگان، داریوش (1378)، آسیا در برابر غرب، تهران: انتشارات امیر کبیر.
فکوهی، ناصر (1381)، بررسی علل و عوامل تقدم مصالح جمعی بر فردی، مجموعه مقالات نخستین همایش اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تهران.
کوهن، توماس (1369)، ساختار انقلاب‌های علمی، ترجمۀ احمد آرام، تهران: سروش.
کاستلز، مانوئل‌(1394). شبکه های خشم و امید: جنبشهای اجتماعی در عصر اینترنت. تهران: نشر مرکز.
گیدنز، آنتونی (1378). تجدد و تشخص، ترجمۀ ناصر موفقیان. تهران: نشر نی.
لش، اسکات (1383)، جامعه­شناسی پست­مدرنیسم. ترجمۀ حسن چاوشیان. تهران: نشر مرکز. 
معدنی، سعید (1391)، جهانی­شدن فرهنگی و تاثیرات آن بر ارزشهای زناشویی و روابط خانوادگی، پایان نامه دکترا، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز. 
معیدفر، سعید و صبوری خسروشاهی، حبیب (1389)، «بررسی میزان فردگرایی فرزندان در خانواده». پژوهشنامه علوم اجتماعی گرمسار، سال چهارم، شماره  4.
هوفستده، گرت (1387)، فرهنگ­ها و سازمان­ها، برنامه­ریزی ذهن، ترجمۀ علی­اکبر فرهنگی و اسماعیل کاوسی، تهران: انتشارات پژوهشکده تحقیقات استراتژیک
 
 
منابع لاتین
Bagehot, Walter. 1964 (orig. ed. 1867). The English constitution. Introduction by R.H.S. Crossman. London: Watts.
Beck, Ulrich, Giddens, Anthony and Lash, Scott (1994), Reflexive Modernization: Politics, Tradition and Aesthetics in the Modern Social Order. Cambridge: Polity Press.
Dumont, Louis. (1977). Homo aequalis. Paris: Gallimard.
Fraisse, Robert (1995), “Pour une politique des sujets singuliers”, in F. Dubet & M. Wieviorka (Sous la direction de), penser le sujet. Autour d'Alain Touraine, Fayard, Paris, pp. 551-564.
Frazer Nancy and Axel Honneth (2003), Redistribution or Recognition?: A Political-Philosophical Exchange. London, Verso.
Harrison, John (1994, August 1-5), Do You Suffer From Paradigm Paralysis?, Retrieved from: http://www.mnsu.edu/comdis/kuster/Infostuttering/Paradigmparalysis.html
Inglehart, R. (2018). Cultural Evolution: People's Motivations are Changing, and Reshaping the World. Cambridge: Cambridge University Press.
Melluci, A. (1989). Nomads of the Present: Social Movements and Individual Needs in Contemporary Society, Edited by J. Keane and P. Mier. Temple University Press.
Touraine, Alain (1988) Return of the actor: Social Theory in Postindustrial Society, Translated by Myrna Godzich, Minneapolis, University of Minnesota Press.
Touraine, Alain (2000), Can We Live Together?: Equality and Difference, Translated by David Macey, Polity press.  
Turnaturi, Gabriella (1994), Flirt, seduzione, amore: Simmel e le emozione. Milan: Anabasi.