تفسیری فراگیر از امنیت اجتماعی در مطالعه موردی ایران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار و عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

چکیده

نظریه‌های امنیت اجتماعی بر هویت، ارزش‌ها و باورهای جامعه به‌عنوان ‌اساس جامعه‌بودگی که انسجام و بقاء جامعه درگرو آن است، تاکید دارند. امنیت اجتماعی، مفهومی زمینه‌مند است که درهر جامعه‌ای با ابتنای بر دغدغه‌های اساسی و انسجام‌بخش آن جامعه صورت‌بندی می‌شود. بنابه‌این مهم امنیت اجتماعی موضوع پژوهش‌های بسیاری در جامعه ایران بوده است. بااین حال تنوع و تفرق یافته‌های پژوهش‌ها که هر یک وجهی از این مفهوم را موضوع تحقیق خود قرار داده‌اند، دستیابی به تعریفی فراگیر از امنیت اجتماعی را ناکام گذاشته است. با این وصف مقاله پیش‌رو با رویکردی توصیفی و تحلیلی و بکارگیری روش فراترکیب، تلاش دارد تا گستره متنوع پژوهش‌های این حوزه را احصاء و نتایج را بصورت نظام‌مند تجزیه و تحلیل کرده و با ترجمه آنها به-یکدیگر، تفسیری جامع‌ از این مفهوم در جامعه ایران را ارائه کند. داده‌ها به شیوه اسنادی جمع‌آوری شد. براساس یافته‌های پژوهش؛ مطالعات امنیت اجتماعی در هشت محور احساس‌امنیت، ارزشهای اسلامی، نیروی انتظامی، فضای شهری، خانواده، زنان، رسانه‌های جمعی و هویت طبقه‌بندی شدند. ارائه تفسیری‌جامع از امنیت‌اجتماعی با جایابی گستره دغدغه‌های اساسی جامعه در ذیل مفهوم بسط یافته هویت-مدرن، اسلامی و ایرانی- پی‌گیری شد. نتیجه این که توازن عناصر هویت‌ساز جامعه ایرانی مبنای امنیت‌اجتماعی و عدم تعادل آنها ناامنی‌اجتماعی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A comprehensive interpretation of Societal security in a case study of Iran

نویسنده [English]

  • Hamid Sajadi
Assistant Professor, Department of Social Studies, Institute for Humanities and Cultural Studies (IHCS)
چکیده [English]

Societal security theories emphasize the identity and values of society as the basis of the social existence on which the cohesion and survival of society depend. Societal security is a contextual concept that has been the subject of many studies in Iran. However, with a diversity of research, each investigating various aspects of the concept, a comprehensive definition of societal security has never been achieved. Adopting a descriptive-analytical approach and using the meta-analysis method, the present article tries to collect the diverse range of researches in this field and systematically analyze the results and provide a comprehensive interpretation of this concept in Iran. Data were collected by a documentary method. According to the findings, societal security studies are categorized into eight themes: the feeling of security, Islamic values, police, urban space, mass media, women, family, and national and ethnic identity. The presentation of a comprehensive interpretation of societal security was followed by placing the scope of the basic concerns of society under the expanded concept of identity - modern, Islamic and Iranian. The result is that the identity elements of Iranian society is the basis of societal security and the imbalance between the layers of identity causes societal insecurity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Societal Security
  • Identity
  • Islamic Values
  • Modern
  • Subjective-Objective
منابع:
الف. کتاب­ها:
1)       افتخاری، اصغر(1392)، امنیت اجتماعی شده بارویکرد اسلامی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2)      بوزان، باری (١٣٧٨). مردم دولتها و هراس، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران، انتشارات مطالعات راهبردی، چا‌پ اول‌.
3)      بیات، بهرام(1388)، احساس امنیت اجتماعی، نشر امیر کبیر، چاپ اول.
4)      ﻋﺼﺎرﻳﺎن ﻧﮋاد‌، ﺣﺴﻴﻦ(1387)، ﺟﺴﺖ وﺟﻮﻳﻲ در ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﭘﻴﺮاﻣﻮن اﻣﻨﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ﺗﻬﺮان: ‫داﻋﺎ. ‌
5)      کارگر، بهمن و سرور‌، رحیم‌(١٣٩٠)، شهر‌، حاشیه و امنیت اجتماعی. انتشارات سازمان جغرافیایی نیرورهای مسلح.
6)      کاظمی‌، اخوان(١٣٨٦)، امنیت در نظام سیاسی اسلام. تهران: انتشارات کانون اندیشه جوان.
7)      ماندل‌، رابرت(1379‌)چهره متغیر امنیت ملی. ترجمه: پژوهشکده مطالعات راهبردی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی
8)      ماندل‌، رابرت(1379‌)چهره متغیر امنیت ملی. ترجمه: پژوهشکده مطالعات راهبردی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی
9)      مجردی، سعید(1391)، تأثیر اینترنت بر امنیت اجتماعی در ایران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
10)   مک­سویئی، بیل(1390)، مقدمه­ای بر جامعه شناسی امنیت، ترجمه محمدعلی قاسمی، محمدرضا آهنی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
11)   میرسندسی، سیدمحمد(1391)، جامعه شناسی تاریخی امنیت در ایران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
12)   نصری، قدیر(1390)، درآمدی نظری برامنیت جامعه‌ای، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
13)   نویدنیا، منیژه(1388)، امنیت اجتماعی، چاپ اول، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی‌.
14)   واثقی، قاسم(1380)، تدابیر و سیره عملی علی(ع)، در تأمین امنیت اجتماعی، تهران: مرکز تحقیقات و پژوهش‌های ناجا.
ب. مقالات علمی- پژوهشی
1)      بزی، خدارحم، کیانی، اکبر و زارعی، یعقوب، بررسی ارتباط اسکان غیر رسمی با افتراق مکانی در افزایش میزان جرم و امنیت اجتماعی شهر بوشهر، رفاه اجتماعی، بهار 1391، شماره 44.
2)      بنی اسد، سعید، پلیس مرزبانی و مولفه های امنیت اجتماعی در مبارزه با قاچاق کالا(مناطق مرزی جنوب کشور)، علوم و فنون مرزی، بهار 1392، شماره 4.
3)      پیلتن، فخرالسادات و مصلی نژاد، ابوالقاسم، بررسی عوامل اجتماعی موثر بر احساس امنیت اجتماعی(مورد مطالعه دانشجویان دختر دانشگاه های شهر جهرم)، مطالعات جامعه شناسی، بهار 1393، شماره 22.
4)      تجری، علی اصغر و انصاری، معصومه، منشأ امنیت اجتماعی از منظر قرآن کریم، مطالعات تفسیری» پاییز 1393، سال پنجم، شماره 19.
5)      ترابی، یوسف و عرافی نظری، عباس، دستاوردها و پیامدهای اجرای طرح امنیت اجتماعی ناجا در شهر تهران از نگاه مطبوعات(سال 87، 86)، پژوهش نامه نظم و امنیت انتظامی، پاییز 1390، شماره 15.
6)      تسخیری، محمد علی، گام های مطلوب برای تحقق امنیت اجتماعی در جهان اسلام، اندیشه تقریب، پاییز 1387، شماره 16.
7)      جهان بین، داریوش، نقش رسانه ها در کنترل امنیت اجتماعی حقوقی دادگستری» تابستان 1382، شماره 43.
8)      حاجی زاده میمندی، مسعود و ترکی، سیمین، بررسی رابطه بین بهره مندی از وسایل ارتباط جمعی و احساس امنیت اجتماعی در بین زنان شهر یزد دانش انتظامی» پاییز 1392، سال پانزدهم، شماره 3
9)      حاجی علی اکبری، کاوه، نقش نوسازی در توسعه نظارت اجتماعی؛ راهکارهای مؤثر بر افزایش هویت، نظارت و امنیت اجتماعی در نوسازی بافت های فرسوده شهری، منظر» زمستان 1392، شماره 25.
10)   حسنوند، احسان و حسنوند، اسماعیل، بررسی عوامل مؤثر بر احساس امنیت اجتماعی جوانان(مطالعه موردی شهرستان سلسله)، پژوهش نامه نظم و امنیت انتظامی، زمستان 1390، شماره 16.
11)   حیاتی، صفر و محصل، رضا، مطالعه و شناخت عوامل مرتبط با میزان احساس امنیت ‌اجتماعی کاربران در شبکه‌های اجتماعی مجازی(مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز)، مطالعات جامعه شناسی» زمستان 1392، شماره 21.
12)   خاک پور، عباس، مدیریت دانش در سازمان های پلیسی با تاکید بر امنیت اجتماعی، دانش انتظامی، پاییز 1391، شماره 57.
13)   خراسانی، محمدمظلوم و اسمعیلی، عطاء، بررسی میزان احساس امنیت اجتماعی زنان شهر مشهد در سال 86، 1385 و عوامل مؤثر بر آن، علوم اجتماعی(دانشگاه فردوسی مشهد)، » پاییز و زمستان 1389، شماره 16.
14)   درویشی، علی و آزادخانی، پاکزاد، نابرابری های شهری تهدیدی برای امنیت اجتماعی شهر ایلام، مطالعات علوم اجتماعی، تابستان 1395، دوره دوم، شماره 2.
15)   رودانی، امین، ناظر حضرت، جعفر و رئیسی وانانی، رضا، بهینگی اجرای طرح ارتقاء امنیت اجتماعی در بوته نظرسنجی از ناحیه افکار عمومی، مطالعه موردی: منطقه 16 شهرداری تهران در سال 1390، مطالعات امنیت اجتماعی» پاییز 1390، شماره 27.
16)   زارع، مریم و محمدی، اصغر، بررسی امنیت اجتماعی در مناطق حاشینه نشین شهری، تحقیقات جدید در علوم انسانی» زمستان 1395، شماره 15.
17)   ساعد، محمد جعفر، پیشگیری از وقوع جرم و کارکرد بسیج در تضمین امنیت اجتماعی، مطالعات راهبردی بسیج، بهار 1386، شماره 34.
18)   سفیری، خدیجه، نقش نهادهای غیر دولتی محله ای در تأمین امنیت اجتماعی، با تکیه بر شهر تهران – مطالعات اجتماعی ایران، زمستان 1387، شماره 4.
19)   سلطانی رنانی، مهدی، حجاب و امنیت اجتماعی، مکاتبه و اندیشه، بهار و تابستان 1393، شماره 48.
20)   سیادت، سعیده و پیرعلی، علیرضا، بررسی و رتبه بندی مولفه های تاثیرگذار بر احساس امنیت اجتماعی ساکنان مناطق مرزی(مورد مطالعه: شهر بوشهر)، علوم و فنون مرزی» بهار 1393 – شماره8.
21)   عزیزی، جلیل و استیری، امیر هوشنگ، بررسی نقش میزان تاثیر احساس امنیت اجتماعی در توسعه فرهنگی مناطق شهری(بندر عباس)، مطالعات علوم اجتماعی، زمستان 1395، دوره دوم، شماره 4.
22)   فولادی، سپهر و همکاران، بررسی احساس امنیت اجتماعی زنان 29، 15 ساله شهر تهران و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن زمستان 1388، شماره 53.
23)   قاسمی، محمد، رسانه های جمعی و امنیت اجتماعی مطالعات امنیت اجتماعی» پاییز و زمستان 1386، شماره های 11 و 12.
24)   قربان زاده سوار، قربان علی، رحمتی، مهدی و قلخانباز، خلیل، جنگ نرم و امنیت اجتماعی، پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی، پاییز و زمستان 1391، شماره 6.
25)   کاظمی سهلوانی، حسن، حجاب و عفاف و نقش آنها در امنیت اجتماعی و خانوادگی از منظر قرآن، کوثر، نیمه دوم بهار و نیمه اول تابستان 92، سال 13، شماره 46.
26)   کریمانی، علی اعظم، رویکرد ایجابی به امنیت اجتماعی و نقش ناجا در تأمین آن، پژوهش نامه نظم و امنیت انتظامی، پاییز 1389، شماره 11.
27)   محمدپناه، امیرحسین و حمیدرضا شیرزاد، عوامل موثر بر شکل گیری پدیده طلاق و تاثیر آن بر امنیت اجتماعی شهر سنندج، پژوهش های انتظامی، اجتماعی زنان و خانواده» بهار و تابستان 1393، دوره دوم، شماره 1.
28)   مرادی پردنجانی، حجت اله و صادقی ده چشمه ای، ستار، تبیین رابطه دیدگاه ارزشی با احساس امنیت اجتماعی(مورد مطالعه دانشجویان دانشگاه اصفهان)، پژوهش های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، بهار 1395، شماره 12.
29)   ملکیان، اکرم، عبداللهی، اسماعیل و یار محمد توسکی، مریم، بررسی تأثیر سکونت‌گاه‌‌های غیررسمی ‌بر احساس امنیت اجتماعی «مطالعه موردی: یحیی آباد آران و بیدگل»، پژوهش های جامعه شناسی معاصر، پاییز و زمستان 1395، شماره9.
30)   منصوره اعظم، آزاده و همکاران(1395)، بررسی رابطۀ بین موقعیت محله و احساس امنیت اجتماعی زنان(مقایسۀ تطبیقی دو محلۀ ونک و سرآسیاب)، زن در فرهنگ و هنر» تابستان 1395، دوره هشتم، شماره 2.
31)   نویدنیا، منیژه، تحلیل رابطه امنیت اجتماعی و هویت ایرانی، جامعه شناسی» پاییز 1385، شماره 7.
32)   هاشمیان فر، علی و کشاورز، زهرا، بررسی جامعه شناختی گستره احساس امنیت اجتماعی در شهر اصفهان، پژوهش های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، پاییز 1391، شماره 3.
ج. پایان نامه­ها:
1)      افشار، زین العابدین(١٣٨٥)، امنیت اجتماعی زنان در تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
2)      آقایی، زهرا(1386)، بررسی تأثیر رسانه‌های جمعی بر احساس امنیت اجتماعی، پایان نامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی، دانشگاه اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه علوم‌ اجتماعی.
3)      باباخانی، فرهاد(1388)، بررسی عوامل موثر بر احساس امنیت اجتماعی در دو سطح خرد و کلان(مطالعه موردی شهر تهران)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
4)      حسینی، فرزانه(١٣٨٧)، بررسی و ارائه شاخص های کالبدی کارکردی مؤثر بر ارتقای امنیت فضاهای‌ عمومی‌ شهری، نمونه موردی: پارک دانشجو، پایان نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس
5)      خادمی، علی(1387)، بررسی عوامل مؤثر بر احساس امنیت اجتماعی(مطالعه تجربی جوانان شهرتهران)، پایان‌نامه‌ کارشناسی‌ ارشد‌، دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی.
6)      خداوردی، لیلا(١٣٩١)، بررسی رابطه بین سلامت روان واحساس امنیت اجتماعی دربین دانش‌ آموزان‌ مقطع متوسط در شهر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد. تهران.
7)      صمدی بگه جان‌، جمیل‌(١٣٨٤)، «امنیت اجتماعی در شهر‌ سنندج‌»، پایان نامة کارشناسی ارشد، رشتة جامعه شناسی دانشکدة علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
8)      طاهری، زهرا(1388‌)، بررسی‌ عوامل‌ اجتماعی موثر بر احساس امنیت اجتماعی شهروندان اصفهانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.
 
د. منابع لاتین:
1)      Wæver, O. (1993‌). Identity‌, migration and the new‌ security‌ agenda in Europe. The University of Michigan, Pinter.
2)      Denis Walsh and Soo Downe(2005), Meta-synthesis method for qualitative research: a literature review, Methodological issues in nursing research, Department of Midwifery, Faculty of Health, University of Central Lancashire, Journal of Advanced Nursing, 50(2), 204–211.
3)      Brimmer, Esther. (2006). From‌ Territorial‌ Security to Societal Security: Implication‌ for‌ the Transatlantic Strategic Outlook. Washington DC: center for transatlantic relation.