تبیین و تحلیل وضعیت سرمایه اجتماعی در ایران دوره صفویه با تکیه بر نظریه اعتماد پیوتر زتومکا

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه اصفهان

2 استاد گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

چکیده

ایران در دوره صفویه بویژه درعهد شاه عباس اول  ( 1038-978 ق / 1629-1571م ) رشد سیاسی، فرهنگی واقتصادی قابل توجهی را تجربه کرد.لذا با توجه به اهمیت اعتماد و سرمایه اجتماعی درتوسعه پایدار، در این جستار تلاش شده است با تکیه برنظریه اعتماد زتومکا، وضعیت سرمایه اجتماعی ایران اواخر دوره صفوی بررسی شده و به این پرسش پاسخ داده شود که آیا نظام اقتصادی ایران دوره صفویه امکان و ظرفیت‌های فرهنگی-اجتماعی لازم جهت استمرار رونق اقتصادی و حتی گام نهادن در مسیر نظام سرمایه داری را داشته است ؟ بر این اساس در این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع  تاریخی از طریق بررسی و تحلیل شاخصه های اعتماد زتومکا، وضعیت سرمایه اجتماعی در ایران دوره صفویه مورد واکاوی قرارگرفت. یافته‌های این پژوهش نشان می دهد رواج ترکیبی از عوامل زمینه ای اجتماعی و فرهنگی همچون تقدیرگرایی، فساد مالی، رشوه، نفاق، حال­گرایی و عدم خطر پذیری به عنوان کاهنده‌های اعتماد وسرمایه اجتماعی در این دوره عمل کرده‌اند. از این رو چنین می توان نتیجه گرفت که سرمایه اجتماعی پایین ظرفیت‌ لازم را برای ورود ایرانیان به مدار توسعه فراهم نمی کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining and analyzing the status of social capital and public trust in Safavid Iran Analysis of the role of trust culture in the economic system of Safavid Iran

نویسندگان [English]

  • reza rouhani 1
  • Ali Akbar Kajbaf 2
1 Ph.D candidate of the History of the Islamic Iran, university of isfahan
2 Professor, Department of History, university of isfahan
چکیده [English]

The Safavid rule(907-1135 AH/1502-1722 AD) fell in spite of its initial prosperity and as a result of internal invasion of the Cholzai Afghan in (1135 AH 1722 AD). In this article by explaining and analyzing the characteristics of public trust , and examining the status of public trust and confidence in Safavid Iranian society, an attempt is made to answer the question of whether the economic system of Svafid Iran had the necessary conditions and cultural and social capacities necessary  for sustainable growth and development and even becoming a step in the path of  a capitalist system? Based on this , in this research with descriptive-analytical approach and using the sources and documents of library history and by explaining and analyzing the characteristics of trust, the possibility of sustainable growth and the development of the Iranian economy in the Sfavid period has been studied based on Zetomka’s theory. In this factor study, the findings of this study show that the prevalence of a combination of social and cultural factor such as density, corruption, bribery, hypocrisy, modernism and the lack of risk and the main effective components in reducing trust and social capital in this periods have been considered. The research finding indicates that it can be concluded the economic system of Safavid period in terms of fragile status of low social capital and low social trust and as a result of low social participation, public trust lacks the necessary capacity to keep Iranians in development orbit and continuation of the prosperity and the facilities necessary for sustainable growth and development did not provide.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Safavid
  • economic system
  • culture
  • social capital
  • public trust
آرهال، جان و مری جوینتس(1390) . فرهنگ از دیدگاه جامعه شناختی، ترجمه فریبرز مجیدی،تهران: انتشارات سروش.
اخضری، علی، کجباف،  علی اکبر( بهار 1392) . "  نگرشی بر آسیب های اقتصادی ایران عصر صفوی " ، فصلنامه پژوهش­های تاریخی ،1392 ، ش  1، صص 45-38.
آصف ،محمد هاشم ( رستم الحکما ) (1348 ) . رستم التواریخ ، تصحیح محمد مشیری ، طهران : چاپ تابان.
اولئاریوس، آدام (1379) . سفرنامه آدام اولئاریوس، ترجمه حسین کرد بچه، تهران: انتشارات هیرمند.
بهار، مهرداد (1355) . بررسی فرهنگی اجتماعی زورخانه‌های تهران ، تهران: نشر شورای عالی فرهنگ و هنر .
تاجبخش، کیان (گردآورنده) (1384) . سرمایه اجتماعی: اعتماد، دموکراسی و توسعه ، ترجمه افشین خاکباز و حسن پویان، تهران: شیرازه .
ترکمان، اسکندر بیک (1355) . تاریخ عالم آرای عباسی ، تصحیح ایرج افشار ، اصفهان : کتابفروشی تأیید .
جعفریان، رسول (1372) . علل برافتادن صفویان (مکافات نامه) ، تهران: نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
چلبی ، مسعود (1375) .جامعه شناسی نظم ، تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی ، تهران : نشر نی.
حافظ، خواجه شمس الدین محمد (1385).دیوان حافظ ، تصحیح غنی و قزوینی ، تهران : نشر دوران.
خواجگی اصفهانی، محمد بن معصوم (1368) . خلاصه السیر ، زیر نظر ایرج افشار ، تهران : انتشارات علمی.
دلاواله، پیترو (1380) . سفرنامه پیترو دلاواله ، ترجمه محمود بهفروزی ، تهران : نشر قطره.
روح الامینی ، محمود (1374) . زمینه فرهنگ شناسی ، چاپ دوم  ، تهران : انتشارات دانشگاه پیام نور.
روملو، حسن (1349) . احسن التواریخ ، به اهتمام دکتر عبدالحسین نوایی ، تهران : بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
زتومکا، پیوتر  (1386) . اعتماد، نظریه جامعه شناختی ، ترجمه غلامرضا غفاری ، تهران : نشر شیرازه .
سانسون (1377) . وضع کشور ایران در عهد شاه سلیمان صفوی ، ترجمه محمد مهریار ، اصفهان : سازمان رفاهی تفریحی شهرداری .
سرگزی،حسینعلی و غلامرضا خوش فر و موسی کریمف ( 1390 )." تاثیر سرمایه اجتماعی در فرهنگ سازمانی در مراکز آموزش عالی دولتی و غیر دولتی ایران (مورد استان گلستان)" ، فصلنامه علمی پژوهشی جامعه پژوهی فرهنگی، سال دوم، ش اول، صص 51-78 .
سعدی، مصلح الدین (1381) . کلیات سعدی ، تصحیح بهاالدین خرمشاهی ، تهران : نشر دوستان .
سلیم، محمدنبی  (1397) .  « سیاست اقتصادی صفویه و تاثیر آن بر سقوط دولت » ، فصلنامه  پژوهش های علوم تاریخی، ش  2 ،  صص۹۷-۱۱۶.
شاردن، ژان (1374) . سفرنامه شاردن ، ترجمه اقبال یغمایی ، تهران : نشر توس.
شهبازی، ایرج ( 1399). " سیمای جامعه ایرانی در آیینه دیوان حافظ" ، فصلنامه علمی پژوهشی جامعه پژوهی فرهنگی، سال یازدهم،شماره دوم،صص 119-145.
صائب تبریزی، محمدعلی (1364) . دیوان صائب تبریزی ، به کوشش محمد قهرمان، تهران : انتشارات علمی فرهنگی.
طباطبایی، سید جواد (1392) . سقوط اصفهان به روایت کروسینسکی ، تهران : نشر مینوی خرد.
عاملی، شیخ بهاالدین (1382) . نان و حلوا، تصحیح سعید نفیسی ، تهران: انتشارات جامی .
عنبری،موسی (1390 ) . جامعه شناسی توسعه (از اقتصاد تا فرهنگ ) ، تهران : انتشارات سمت .
فوران ، جان ( 1374 ) . مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سالهای پس از انقلاب اسلامی، ترجمه احمد تدین، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
فیگوئروا، دن گارسیادسیلوا (1363 ). سفرنامه فیگوئروا (سفیر اسپانیا در دربار شاه عباس اول )،ترجمع غلامرضا سمیعی، تهران: نشرنو
کاشفی، حسین بن واعظ (1350) . فتوت نامه سلطانی ، به اهتمام دکتر محمد جعفر محجوب، تهران : نشر بنیاد فرهنگ .
کروسینسکی، تادوزیودا (1396 ). سفرنامه کروسینسکی ،ترجمه ساسان طهماسبی ،قم : مجمع ذخایر اسلامی، کتابخانه . موزه ملی ملک .
کمپفر، انگلبرت (1360) . سفرنامه کمپفر ، ترجمه کیکاوس جهانداری ، تهران: انتشارات خوارزمی.
کوین، بروس (1393) . مبانی جامعه شناسی ، ترجمه غلامعباس توسلی و رضا فاضل ، تهران : انتشارات سمت.
گرنفل ، مایکل (1393) . مفاهیم کلیدی پیر بوردیو ، ترجمه محمد مهدی لبیبی ، تهران : مرکز نشر افکار.
مرعشی صفوی، میرزا محمد خلیل (1362) . مجمع التواریخ ، تصحیح دکتر عباس اقبال ، تهران : کتابخانه سنایی.
منجم یزدی، ملأ جلال الدین (1366) . تاریخ عباسی (روزنامه ملأ جلال) ، به کوشش سیف اله وحید ، تهران .
ناظم هروی(1374 ). دیوان ناظم هروی، تصحیح محمد قهرمان ، مشهد : موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
نویدی، داریوش (1386) . تغییرات اجتماعی- اقتصادی در ایران عصر صفوی ، ترجمه هاشم آغاجری ، تهران : نشر نی.
نیومن، آندرو(1392) . ایران عصر صفوی، نوزایی امپراطوری ایران ، ترجمه بهزاد کریمی ، تهران : نشر نقد افکار.
واصفی، محمود بن عبدالجلیل( 1350 ) . بدایع الوقایع، تصحیح و الکساندر بلدروف، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
وبر، ماکس (1373) . اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری ، ترجمه عبدالکریم رشیدیان ، تهران : انتشارات علمی و فرهنگی.
هابز گراهام و نیکول جی شافر (1387) . مبانی مفهومی سرمایه اجتماعی ، ترجمه محمد مهدی شجاعی باغینی و دیگران ، تهران : نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
یونگ، الکه (1390) . فرهنگ و اقتصاد ، ترجمه سهیل سمی و زهره حسین زادگان ، تهران: نشر ققنوس.
 
منابع انگلیسی:
Arrow, Kenneth (1979) . Gifts and Exchanges, in philosophy and public Affairs , NO.1.
 
Dahrendorf, R (1990) .Reflections on the Revolution in Europe , NewYork : Times Books.
 
Hodgson.G.M (2006) . What are institution?  Jornal of Economic.
 
Peter.E.Russell (1970) . Prince Henry the Navigator in the Islamic World and West , Edited by Archibald.R.Lewis , NewYork.