عاملیت‌های نامتجانس در جامعه‌شناسیِ بیش‌ازانسان: واکاوی جایگاه عاملیت در رویکردهای بیش‌ازانسان در جامعه شناسی، با تاکید بر نظریه کنشگر-شبکه

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری،جامعه‌شناسی، دانشگاه اصفهان

2 استاد تمام، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه اصفهان

3 استادیار، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)

4 استادیار، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه اصفهان

چکیده

یکی از مباحث بسیار محبوب و شناخته‌شده در ادبیات جامعه‌شناسی نوین، رویکردهایی هستند که تحت عنوان "بیش‌ازانسان" مطرح شده‌اند. گستره‌ی این دیدگاه‌ها بسیار وسیع هستند؛ از جامعه‌شناسی کلاسیک گابریل تارد و مونادولوژی او و نظریات دولوز و گتاری پیرامون اتصال و هم‌پیوندی امور در جامعه، تا سلسله نظریات و رویکردهایی با عنوان مادیگرایان جدید که توسط کسانی ازجمله هاراوی، باراد، برایدویتی و جان بنت نمایندگی می‌شوند، و در نهایت برخی از رویکردهای حیطه علم‌‌وفن‌آوری و به‌طورویژه نظریه کنشگر-شبکه، که مطرح‌ترین چهره آن برونو لاتور است، همگی را می‌توان در ذیل این رویکرد قرار داد. چیزی که تمامی این رویکردها را به‌هم نزدیک کرده است، گریز از عاملیت‌بخشیِ صرفاانسانی و نیل و میل به‌سوی ارایه‌ی عاملیت‌های نامتجانس است که کنشگری در جامعه را محدود به انسان نمی‌دانند و هم‌چنین همگی از دوگانگی‌هایی چون سوژه و ابژه، انسان و طبیعت، ساختار و عاملیت و... می‌گریزند. اما منظور از عاملیت‌های نامتجانس چیست؟ پس از واکاوی مهم‌ترین ابعاد این رویکردها، که با روش مطالعات اسنادی صورت گرفت، درنهایت با ارایه مدلی مفهومی، سعی می‌شود به این پرسش پاسخ داده شود. در میان اشتراکاتی که پیرامون مفهوم و چیستی عاملیت در تمامی این رویکردها می‌توان برشمرد، تجانس و چند وجهی بودن مهم‌ترین ویژگی آن است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Heterogeneous Agencies in More-Than-Human Sociology; Analysis the Place of Agency in Approaches of More-Than-Human Sociology by Focusing on Actor-Network Theory

نویسندگان [English]

  • Davoud Zahrani 1
  • Ali Rabbanikhorasgani 2
  • Rahman Sharifzadeh 3
  • Ali Ghanbaribarzian 4
1 Ph.D. candidate, Sociology, University of Isfahan
2 Professor, Faculty of Social Science and Humanities, University of Isfahan
3 Assistant professor, Assistant professor, Research Institute for information science and technology (IranDoc)
4 Assistant professor, Faculty of Social Science and Humanities, University of Isfahan
چکیده [English]

One of the popular and well-known discussions in the literature of new sociology is a group of approaches known and presented as “More-than-human”. These approaches include many theories and attitudes, from classic sociology of Gabriel Tarde, and his theory as Monadology, and Deleuze- Guattari’s approach related to Assemblage and relation and connection of everything in society, to some approaches as “New Materialism’, which were explained by Harway, Barad, Braidotti, Benet, and finally to some approaches in STS particularly Actor-Network theory, which its most well-known character is Bruno Latour. What made all these approaches close to each other is avoiding of recognizing agency just for humans, and their desire to distribute agencies over heterogeneous actors and entities. What does agencies and heterogeneous agencies really mean in these approaches? Analyzing the most important more-than-human theories and approaches, this paper tries to clear the meaning of this concept presenting a conceptual model.

کلیدواژه‌ها [English]

  • More-than-human Sociology
  • New Materialism
  • Actor-Network
  • Assemblage
  • Agency

مراجع

منابع
-زمان­جمشیدی، محمدزمان؛ شریف­زاده، رحمان (1396). ریزوم-شبکه؛ بررسی تطبیقی هستی­شناسی ژیل دولوز و برونولاتور، دوفصلنامه فلسفی شناخت، 77/1 ، 159-184.
-شریف­زاده، رحمان، (1397)، مذاکره با اشیا، نشرنی.
-شریف­زاده، رحمان؛ مقدم حیدری، غلامحسین (1394). از ساخت اجتماعی معرفت تا ساخت جمعی واقعیت: لاتور در مقابل بلور، روش­شناسی علوم انسانی، 21، 83.
-حسنی، محمدحسین؛ ذکایی، محمدسعید؛ طالبی، ابوتراب؛ انتظاری، علی (1396). مفهوم­سازی سبک زندگی فرهنگی، جامعه­پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 8، (1)، 23-44.
-صدرالحفاظی، سیدعلی؛ ریخته­گران، محمدرضا (1397). دولوز:میل و بازگشت قانون در متافیزیک شدن، فلسفه، 46، 1، 97-115.
 
- Ahmed, J. U. (2010). Documentary Research Method: New Dimensions. Indus Journal of Management and Social Sciences. Volume 4. Pp 1-14.
-Bennet, J. (2004). The force of things, Political theory, 32 (3), 347-372, DOI: 10.1177/0090591703260853.
-Barad, K. (1996). Meeting the universe halfway: realism and social constructivism without contradiction. In: Nelson, L.H. and Nelson, J. (eds.) Feminism, Science and the Philosophy of Science. Dordrecht: Kluwer, pp. 161–194.
-Barad, K. (2003). Posthumanist performativity: toward an understanding of how matte comes to matter. Signs, 28(3): 801–831. https://doi.org/10.1086/345321 https://www.jstor.org/stable/10.1086/345321.
- Braidotti, R. (2013). The Posthuman. Cambridge: Polity.
-Braidotti, R. (2011). Nomadic Theory. New York: Columbia University Press. In: Fox, N J. & Alldred, Pam. (2017), Sociology and the New materialism; Theory, Research and Action, London, Sage.-
-Callon, M.; Latour, B. (1981). Unscrewing the big Leviathan: how actors macrostructure reality and how sociologists help them to do so. In: Advances in Social Theory and Methodology: Toward an Integration of Micro- and Macro-Sociologies, edited by K. Knorr-Cetina and A.V. Cicourel, 277-303.
-Coole, D.;Frost, S. (2010). Introducing the New Materialisms. In: New materialisms:
Ontology, agency, and politics,edited by D. Coole and S. Frost. Duke University
Press Books.
- Deleuze, G.; (1988). Spinoza: Practical Philosophy. San Francisco: City Lights.
- Deleuze, G.; Guattari, F. (1988) A Thousand Plateaus. London: Athlone.
- Deleuze, G.; F. Guattari. (1997 [1980]). Tausend Plateaus. Kapitalismus und Schizophrenie. Berlin: Merve.
-Denzin, N.K. (1989). The Research Act (3rd edn). Englewood Cliff, NJ: Prentice Hall.
- Deleuze, G.; Guattari, F. (10th printing: 2000/ first: 1983). Anti-Oedipus; Capitalism and Schizophrenia, United State of America, University of Minnesota Press Minneapolis.
-Deleuze, G.; Guattari, F. (1984). Anti-Oedipus: Capitalism and schizophrenia. London: Athlone. In: Fox, N J. & Alldred, Pam. (2017). Sociology and the new materialism; Theory, Research and Action, London, Sage.
-Giddens, A. (1981). A contemporary critique of historical materialism. London: Macmillan. In: Fox, N J. & Alldred, P. (2017), Sociology and the new materialism; Theory, Research and Action, London, Sage.
-Giddens, A.; Pierson, C. (1998). Conversations with Anthony Giddens: Making Sense of Modernity. Stanford CA: Stanford University Press.
-Giddens, A.; Pierson, C. (1998). Conversations with Anthony Giddens: Making Sense of Modernity. Stanford CA: Stanford University Press.
-Haraway, D. (1997) Modest_Witness@Second_Millennium. Femaleman_Meets_ Oncomouse. New York: Routledge.
- Høstaker, R. 2014. A Different Society Altogether: What Sociology Can Learn from Deleuze, Guattari, and Latour, Cambridge Scholars Publishing.
-Latour, B. (1996). On actor-network theory. A few clarifications plus more than a few Complications, Soziale Welt, Vol.47.
-Latour, B. (1987). Science in Action, How to Follow Scientists and Engineers Through Society, Cambridge, Mass: Harvard University Press.
-Latour, B. (1999). Pandora’s Hope: Essays on the Reality of Science Studies. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
-Latour, B. (2002). Gabriel Tarde and the End of the Social in: Patrick Joyce (ed) The Social in Question. New Bearings in History and Social Sciences, Routledge, London.
-Latour, B. (2005). Reassembling the Social: An Introduction to ActorNetwork-Theory. Oxford/New York: Oxford University Press.
-Latour, B. (2012). The whole is always smaller than its parts: a digital test of Gabriel Tardes' monads, Br J Social. Dec; 63(4).

- Lupton, D., Waston, A. (2020). Towards more-than-human digital data studies: developing research-creation methods. Qualitative Research 1–18. https://doi.org/10.1177/1468794120939235.

- Margulis, L.; Sagan, D. (1995) What Is Life?, Berkeley: University of California Press, 50. In: Bennet, J. (2004). The force of things, Political theory, 32 (3), 347-372, DOI: 10.1177/0090591703260853.
-Kissmann, U.t.; Loon, J. (2019), Discussing New Materialism; Methodological Implications for the Study of Materialities, Spring Vs, London. https://doi.org/10.1007/978-3-658-22300-7
- De Landa,M. (2000). A Thousand Years of Nonlinear History (New York: Swerve Editions, 2000), 16. In: Bennet, J. (2004). The force of things, Political theory, 32 (3), 347-372, DOI: 10.1177/0090591703260853.
- Fox, N J.; Alldred, P. (2015). New materialist and social inquiry: designs, methods and the research-assemblage, International Journal of Social Research Methodology. 18:4, 399-414, DOI: 10.1080/13645579.2014.921458
- Fox, N J.; Alldred, P. (2017). Sociology and the New materialism; Theory, Research and Action, London, Sage.
- Merleau-Ponty, M. (1968 [1964]). The Visible and the Invisible. (Edited by Claude Lefort and translated by Alphonso Lingis). Evanston: Northwestern University Press.
- Merleau-Ponty, M. (1968 [1964]): The Visible and the Invisible. (Edited by Claude Lefort and translated by Alphonso Lingis). Evanston: Northwestern University Press.
-Serres, M. (1995). The Natural Contract. Trans. Elizabeth MacArthur and William Paulson. Ann Arbor: University of Michigan Press.
-Serres, M. (2014). Times of Crisis: What The Financial Crisis Revealed Stewart, W, D; Kamnis, M, A (1984), Secondary Research: Information Sources and Methods. CA: Sage.
-Tarde, G. (2012). Monadology and sociology / Gabriel Tarde ; translated by Theo Lorenc with afterword and notes. Re.press, Melborn, Australia.
-Taylor, C. A.; Ivinson, G. (2013). Material feminisms: New directions for education. Gender and Education, 25, 665–670. In: Nick J. Fox & Pam Alldred (2017), Sociology and the New materialism; Theory, Research and Action, London, Sage.
Tonkonoff. S. (2017). From Trade to Deleuze and Facault, Palgrave Studies in Relational Sociology, DOL 10.1007/978-3-319-5519_2.
-Pyyhtinen ,O. (2016). More-than-Human Sociology; A New Sociological Imagination: Palgrave Provocations.
-Warfield, K. (2016). Making the Cut: An Agential Realist Examination of Selfies and Touch, Social Media+ Society, April-June 1-10, sagepub.co.uk/journalsPermissions.nav 10.1177/2056305116641706.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار