آسیب شناسی گفتمان معرفت شناسانه روشنفکری دینی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

چکیده

واقعیت آن است که هندسه معرفتی سروش ملغمه ای از مکاتب و فلسفه های غربی و شرقی است و همین امر کار را برای ارزیابی کارنامه فکری او دشوار می کند. سروش در دوره اول فکری خویش به جنگ مارکسیزم می رود و در ادامه حیات فکری خویش متأثر از اندیشه های فیلسوفان علم تئوری قبض و بسط تئوریک شریعت را صورتبندی می کند و دست آخر با ارائه نظریه «بسط تجربه نبوی» و «صراط های مستقیم»، گسست کامل خویش را از کتاب و سنت به مثابه دورکن رکین منابع دینی اعلام می کند و با توشه گیری از آراء غزالی و دیدگاههای متفکران هرمنوتیک و فلسفه علم به جنگ تز ایدئولوژیک کردن دین و اسلام فقاهتی می رود که ما حصل این تتبعات، رویکرد همدلانه او به سکولاریزم است. فرضیه مقاله بیان می دارد که نحله روشنفکری دینی به پیش قراولی سروش با دل کندن از متن مقدس و بهره گیری از منابع برون دینی دچار نوعی گسست از منابع درون دینی شده و به ظن قوی می توان گفت که روشنفکری دینی در دهه دوم و سوم انقلاب اسلامی، رویکردی سکولار داشته و هویت خویش را در تقابل با دین و سنت شکل بخشیده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Pathology of Religious Intellectual Epistemic Discourse

نویسنده [English]

  • hossein roohani
Assistant Professor, Department of Political Science, University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Soroush's epistemic construction is an amalgamation of Western and Eastern schools of thought and philosophies, making it difficult to evaluate his intellectual career. In his early intellectual life, Soroush fights with Marxism and in the rest of his intellectual era, influenced by the thoughts of the philosophers of science, he formulates the “expansion and reduction theory of religion”. Finally, by presenting the theory of "expansion of prophetic experience" and "straight paths", he declares his complete break from the Holy Book (Quran) and the Tradition as two pillars of religious sources. Feeding from Ghazali's opinions and the views of hermeneutic thinkers and philosophy of science, he fights with the thesis of ideologicalizing the religion and jurisprudent Islam, which result in his empathetic approach to secularism. The research hypothesis states that the development of religious intellectualism forerun by Soroush by separating from the Holy Book and using extra-religious sources has suffered a kind of break from religious sources. So, it can be said that religious intellectualism in the second and third decades of the Islamic Revolution has a secular approach and has shaped its identity in opposition to religion and Tradition.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Falsification
  • expansion of prophetic experience
  • expansion and reduction theory of religion
  • religious knowledge
منافع فارسی
پدرام، مسعود. (1383). روشنفکران دینی و مدرنیته در ایران پس از انقلاب. تهران: نشر گام نو.
خسروپناه، عبدالحسین. (20/4/1385). آسیب شناسی دین پژوهی به روایت نوگرایان. www.Mhekmat.ir
سروش، عبدالکریم. (1357). فلسفه تاریخ، تهران: نشر حکمت.
سروش، عبدالکریم. (1360). دانش و ارزش: پژوهشی در ارتباط علم و اخلاق، تهران: نشر یاران.
سروش، عبدالکریم. (1366). تفرج صنع، تهران: نشر سروش.
سروش، عبدالکریم. (الف 1371)، قبض و بسط، تهران: نشر صراط.
سروش، عبدالکریم. (ب 1371). پارادوکس مدرنیسم، کیهان هوایی، سال 12، شماره 275، ص 44-43.
سروش، عبدالکریم. (1374). "آنکه بنام بازرگان بود نه به صفت"، ماهنامه کیان: شماره 23، ص 53-52.
سروش، عبدالکریم. (1382). بسط تجربه نبوی، تهران: نشر صراط.
سروش، عبدالکریم. (1389). نهادناآرام جهان، تهران: نشر صراط.
عضدانلو، حمید.(1383). ادوارد سعید، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی.
غفاری، حسین. (1368). نقد نظریه شریعت صامت، تهران: نشر حکمت.
کاجی، حسین. (1378). کیستی ما از نگاه روشنفکران. تهران: نشر روزنه.
کاظمی، عباس. (1383). جامعه شناسی روشنفکری دین در ایران، تهران: نشر طرح نو.
محمدی، مجید. (1374). دین شناسی معاصر. تهران: نشر قطره.
میری، سید جواد.(27/7/1393). مطهری یک نوفارابین است. http://farhangemrooz.com/news/23339/
نبویان، سید محمود. (1381). پلورالیزم دینی. تهران: نشر موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
نصری، عبدالله (1382). گفتمان مدرنیته، تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
هاشمی، محمدمنصور. (1385). دین اندیشان متجدد، تهران: نشر فرهنگ اسلامی
هوردون، ویلیام. (1368). الهیات پروتستان، مترجم کیکاووس میکائیلیان: تهران: نشر علمی- فرهنگی.
منابع لاتین
Miller, David. (1985). Ed. Popper Selection, Princeton: Princeton University Press.
Popper, Karl, (1963). Conjection and Refutation. London: RoutLedge.
Quine, Willard van Orman. (1951). Two Dogmas of Empiricism, In The Philosophical Review. No.60, PP. 20-43.