عوامل و انگیزه‌های جامعه‌شناختی ورود طلاب به حوزة علمیه

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جامعه‌‌شناسی، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه تهران

2 کارشناس ‌‌ارشد پژوهش‌گری علوم اجتماعی، دانشگاه تهران

چکیده

حوزة علمیه یکی از مهم‌ترین نهادهای دینی جامعة ایرانی است که برخی افراد با قصد و انگیزة طلبه‌‌شدن وارد آن می‌‌شوند. انتخاب طبلگی یکی از مهم‌ترین انتخاب‌‌های جوانان با نتایج و پیامدهای دامنه‌‌داری است که، به‌رغم وجود دیگر امکان‌‌ها و انتخاب‌‌ها، برخی این مسیر را برای زندگی خود در پیش می‌‌گیرند، اما چه عواملی زمینه‌‌ساز اجتماعی تصمیم جوانان برای طلبه‌‌شدن را رقم می‌‌زند و آنان با کدام انگیزه‌‌ها به دنیای طلبگی روی می‌‌آورند؟ این مطالعه با روش کیفی و با استفاده از نظریة زمینه‌‌ای به جست‌وجوی پاسخ‌ می‌‌پردازد. به همین منظور، با 54 نفر از طلاب شاغل به تحصیل در حوزة علمیة قم مصاحبة عمیق صورت گرفته است. یافته‌‌های پژوهش حاکی از آن‌اند که دو صورت از عوامل درونی و بیرونی در پیدایش انگیزه‌‌های افراد برای طلبه‌‌شدن مؤثرند؛ عوامل درونی به قرارگرفتن روحانیت در موضع گروه مرجع جوانان و بسترها و شبکه‌‌های معنوی‌‌ای اشاره دارد که آنان در آن زیست می‌‌کنند. عوامل بیرونی شامل زیست در شبکة روحانیت و همچنین افراد مذهبی تأثیرگذار است. در مجموع این عوامل چهار انگیزة مختلف را برای طلبه‌‌شدن در افراد پدید می‌‌آورند که شامل انگیزه‌‌های علمی، معنوی، اجتماعی، و ابزاری است تا در نهایت آنان تصمیم به طلبه‌‌شدن می‌‌گیرند. در نهایت، این یافته‌‌ها در قالب یک مدل نظری علّی/ فرایندی ارائه شده‌‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Social elements and motivations in entering of Tollab to Howzeh-ye Elmieh

نویسندگان [English]

  • Sara Shariati 1
  • Yaser Foroughi 2
چکیده [English]

Howzeh-ye Elmieh is one of the most important religious institutions in Iran in which people enter to be Talabe. To be Talabe is one of the important options and paths which some people, aware of its vast consequences, select in their life. Which social factors underlay such a decision, and which motivations persuade them to enter to the new world of being a Talabe? This study, by a qualitative approach and method of grounded theory, seek to answer these questions. For this purpose, 54 of Tollab in Howzeh Elmieh of Qom were deep interviewed. Findings show that two kinds of internal and external elements are effective on persons who decide to be Talabe. Internal elements refer to the image which they have of Roohaniat as a social reference group, and spiritual social contexts and networks in which they live. External elements include living in the atmosphere of those networks, and also effective religious people. It can be said that four kinds of motivations, included of scientific, spiritual, social and instrumental ones, motive a person to decide finally to be a Talabe. These results are presented in a causal/process-based model. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Howzeh-ye Elmieh
  • Tollab
  • grounded theory
  • Tollab’s social motivations

مراجع

آرون، ر. (1387). مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌‌شناسی، ترجمة باقر پرهام، تهران: علمی و فرهنگی.
ابوالحسنی، ع. (1380). کارنامة شیخ فضل‏الله نوری، ج 1، تهران: عبرت.
استراوس، ا. و ج. کربین (1390). مبانی پژوهش کیفی، فنون و مراحل تولید نظریة زمینه‌‌ای، تهران: نشر نی.
اسلامی‌‌تنها، ا. (1389). «بررسی جامعه‌شناختی نگرش دانش‌آموخته‌‌گان حوزوی به لباس روحانیت»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه باقرالعلوم (ع)، دانشکدة علوم سیاسی و اجتماعی.
ذاکری، ر. (1388). «بررسی و اولویت‌بندی عوامل بازدارندة فعالیت‌های ورزشی در اوقات فراغت طلاب حوزة علمیة قم»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور مرکز تهران، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی.
ربانی خوراسگانی، ع. (1381). «نقش مورد انتظار از روحانیت جامعة ایران»، (بررسی موردی در دو حوزة علمیة قم و مشهد)، پایان‌‌نامۀ کارشناسی ‌‌ارشد، دانشگاه اصفهان.
رفیع‌‌پور، ف. (1380). توسعه و تضاد؛ کوششی در جهت تحلیل علل پیدایش انقلاب اسلامی و مسائل اجتماعی ایران، تهران: شرکت‌‌ سهامی انتشار.
سلیمانیه، م. (1390). «بررسی ویژگی‌‌های جامعه‌‌شناختی نمونة نوعی محصل علوم دینی در حوزة علمیة قم (طلاب دورة سطح)»، پایان‌‌نامة کارشناسی ‌‌ارشد، دانشگاه تهران، دانشکدة علوم اجتماعی.
فلیک، اووه (1388). درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمة هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
کوزر، ل. (1385). زندگی و اندیشة بزرگان جامعه‌‌شناسی، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: علمی.
گیدنز، آ. (1378). تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ترجمة ناصر موفقیان، تهران: نشر نی.
مطهری، م. (1368). ده گفتار، تهران: صدرا.
موسوی خمینی، ر. (1374). روحانیت و حوزه‌‌های علمیه از دیدگاه امام خمینی، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
وبر، م. (1384). اقتصاد و جامعه، ترجمة ع. منوچهری، م. ترابی‌‌نژاد و م. عمادزاده، تهران: سمت.
 
Atkinson, P. et al. (2007). Handbook of Ethnography, London: Sage Publications.
Creswell, J. (2003). Research Design: Quantitative, Qualitative, and Mixed Methods, London: Sage Publications.
Depoy, E., and L. Gitlin (2005). Introduction to Research: Understanding and Applying Multiple Strategies, St. Louis: Mosby Press.
Erlandson, David (1993). Doing Naturalistic Inquiry, London: Sage Publications.
Hammersley, Martin (1997). Ethnography: Principles in Practice, New York: Routledge Press.
Neuman, Lawerenc (2006). Social Research Methods: Quantitative and Qualitative Approaches, London: Allyn and Bacon.
Punch, K. (2005). Introduction to Social Research: Quantitative and Qualitative Approaches, London: Sage Publications.
Strauss, Glaser (1998). Anselm and Barney, Basics of Qualitative Research, London: Sage Publications.
Wolcott, H. (2008). Writing up Qualitative Research, London: Sage Publication.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار