تحلیل نسبت تفکر نقّاد و تفکر خلّاق با تحول علوم انسانی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار فلسفه و روش شناسی/ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

این مقاله به تحلیل نسبت تفکر خلّاق و تفکر نقّاد با مسألۀ تحول علوم انسانی می‌پردازد و از این‌رو پس از اشاره به ویژگی‌های اندیشۀ سیستمی، اندیشۀ عمیق، قدرت طبقه‌بندی، اندیشۀ منضبط، و اندیشۀ خلّاق، یکی از نقاط مشترک نقد و خلاقیّت را در مسألۀ نوآوری دانسته و جریان تحول علوم انسانی را به آن گره می‌زند. سپس با پذیرش این فرض که تفکر خلّاق مانند تفکر نقّاد، امری ذاتی و غیرآموزشی نیست، از نحوۀ تقدّم و تأخّر این دو پرسش می‌کند و به مؤلفه‌ها و شاخصه‌های این دو سنخ تفکر میپردازد.با توجه به مؤلفه‌های بیست‌وچهارگانۀ، مقاله مدعی است که می‌توان از رویکرد تقدّم تفکر خلّاق بر تفکر نقّاد دفاع کرد چراکه اکثر شاخصه‌های تفکر نقّاد، در ادامه و تکمیل شاخصه‌های تفکر خلّاق قرار داشته و از سوی دیگر شاخصه‌های تفکر خلّاق، از قابلیت تبدیل و تعمیق با ویژگی‌های تفکر انتقادی برخوردارند.

در نهایت تفکر خلّاق در قلمرو علوم انسانی، مقدمه تفکر انتقادی و آن نیز مقدمه تحول علوم انسانی قلمداد شده است و بر این برنهاد تاکید می‌شود که روند تدریجی و دَوَرانی این دو بر یکدیگر تأثیر می‌گذارد. اهمیت نقد فراگیر در حوزۀ علوم انسانی به معنای توجه به فراگیری مؤلفه‌های بیست‌وچهارگانۀ تفکر انتقادی در این زمینه است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing the relationship between critical thinking and creative thinking with the evolution of human sciences

نویسنده [English]

  • sayyed hossein hosseini
Assistant Professor of Philosophy and Methodology/ Research Institute of Humanities and Cultural Studies
چکیده [English]

This article analyzes the ratio of creative thinking and critical thinking; It also refers to the issue of the evolution of human sciences. After referring to the five characteristics of 1. Systemic thought, 2. Deep thought, 3. Classification, 4. Disciplined thought, and 5. Creative thought, sees "criticism" and "creativity" as one of the common points in the issue of innovation. Then, by accepting the assumption that creative thinking, like critic's thinking, is not a non-educational matter, the question is asked about the progress and delay of these two. To answer this question, it deals with the components and characteristics of these two ways of thinking. According to the twenty-four components that drive the difference between creative thinking and critical thinking, this article claims that the approach of advancing creative thinking over critical thinking can be defended because most of the important features of critical thinking are in the continuation and completion of creative thinking. On the other hand, the characteristics of creative thinking have the ability to transform and deepen with the characteristics of critical thinking.
Finally, creative thinking in the realm of humanities is the introduction to critical thinking and critical thinking is also the introduction to the change and development of humanities and the gradual process of the relationship between these two influences each other. The importance of comprehensive criticism in the field of humanities means paying attention to the inclusion and comprehensiveness of the twenty-four components of critical thinking.

کلیدواژه‌ها [English]

  • critical thinking
  • creative thinking
  • human sciences
  • methodology. critique
 
منابع
آریایی نیا، مسعود، 1388، درآمدی بر علوم انسانی انتقادی، تهران، انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
آقابابایی، ناصر، 1399، مقدمه ای برتفکر نقادانه و آموزش آن، تهران، انتشارات سمت.
استین، موریس، 1397، جامعه شناسی در محکمه جامعه شناسان، ترجمه لطیف عیوضی، تهران، انتشارت ترجمان علوم انسانی.
پوپر، کارل ریموند، 1389، اسطوره چارچوب در دفاع از علم و عقلانیت، ترجمه علی پایا، تهران، طرح نو.
پل، ریچارد و دیگران، 1396، ماهیت و کارکردهای تفکر نقادانه و خلاقانه ، ترجمه مهدی خسروانی، تهران، فرهنگ نشر نو.
تونلی، جورجیو و دیگران، 1397، جستارهایی درباره عقلانیت، گزینش و ویرایش موسوی خوینی­ها، تهران، انتشارات ترجمان.
حسینی، سید علی اکبر، 1394، دفتر تربیت، جلد اول، تهران، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
حسینی، سیّد حسین،1392، نهضت تولید علم و کرسی‌های نظریه‌پردازی، تهران، انتشارات آوای نور.
----------، 1394، نقد در تراز جهانی، جلد اول، تهران، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
----------، 1396الف، منظومه نقد پژوهی، فصلنامه کلام فلسفه و عرفان، سال 4، شماره 15 و 16.
----------، 1396ب، نقد؛ مقدمه تحول، خبرگزاری آنا، 23 دی، کد خبر 335735.
----------،1397الف، علوم انسانی در ایران؛ وضعیت کنونی و راهکارهای ارتقاء آن با بهره‌گیری از الگوی تحلیل درونی/ محیطی، نشریه علمی پژوهشی پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، سال 18، شماره 2.
----------، 1397ب، از علم دینی تا توسعۀ فرهنگی در کرسی‌های نظریه‌پردازی، تهران، انتشارات جامعه‌شناسان.
----------، 1397ج، تحلیل الگوی نقد علمی، دوفصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای عقلی نوین، شماره 4.
----------، 1399الف، روش - مسأله - نقد، تهران، انتشارات نقد فرهنگ.
----------، 1399ب، پرسش ـ نقد فلسفی، تهران، انتشارات نقد فرهنگ.
---------- ،1401، الگوی نقد، تهران، انتشارات نقد فرهنگ.
راین، آلن (1367)، فلسفه علوم اجتماعی، ترجمه عبدالکریم سروش، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
دورتیه، ژان فرانسوا (1386)، علوم انسانی؛ گسترۀ شناخت‌ها، ترجمه مرتضی کتبی، جلال‌الدین رفیع و ناصر فکوهی، تهران، نشر نی.
دیلتای، ویلهلم (1388)، مقدمه‌ای برعلوم انسانی، ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی، تهران، انتشارات ققنوس.
سروش، عبدالکریم، (1366)، تفرج صنع، تهران، انتشارات سروش.
فروند، ژولین (1372)، نظریه‌های مربوط به علوم انسانی، ترجمه علی محمد کاردان، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
گولدنر، آلوین، 1368، بحران جامعه شناسی غرب، ترجمه فریده ممتاز، تهران، شرکت انتشار.
مایرز، چت، 1386، آموزش تفکر انتقادی، ترجمه خدایار ابیلی، تهران، انتشارات سمت.
وبر، ماکس، 1392، روش‌شناسی علوم اجتماعی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران، نشر مرکز.
واربرتون، نایجل، 1388، اندیشیدن (فرهنگ کوچک سنجشگرانه اندیشی)، ترجمه محمد مهدی خسروانی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
هاسکینز، گرگ آر و دیگران، 1397، جامعه، فرهنگ و تفکر نقاد، ترجمه مریم آقازاده و دیگران، تهران، نشر اختران.
Hitchcock, David, 2018, critical thinking, Stanford encyclopedia of philosophy.
Popper, Karl r, 1994, the myth of the framework, Routledge, London and New York.