عادتواره‌ی " منفعت طلبی شخصی" در ساختار سیاسی‌-‌اداری ایران معاصر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکتری، رشته جامعه‌شناسی مسایل اجتماعی، دانشگاه الزهرا،

2 دانشیار رشته جامعه شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه الزهرا

3 دانشیار رشته جامعه شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه الزهرا،

4 استاد رشته جامعه شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه تهران

چکیده

یکی از وجوه کمتر پرداخته شده‌ی فساد در ساختار سیاسی‌-‌‌ اداری ایرانِ معاصر جنبه عادتواره‌ای آن است. این مسئله به عنوان یکی از عوامل اثر گذار در فرآیند توسعه، در تاریخ معاصر ایران به شکلی پایدار جریان داشته است؛ به همین جهت پژوهش حاضر با تمرکز بر دولت پهلوی اول که خط فاصلِ نمودِ نوگرایی در ساختار دولت در ایران معاصر است، و بر اساس نظریه فرآیندی نوربرت الیاس و با استفاده از روش تاریخی‌تحلیلی، به بررسی منفعت طلبی شخصی(یکی از مولفه‌های اصلی فساد سیاسی) در ساختار سیاسی ایران معاصر پرداخته است. بررسی مصادیق این رفتار در دولت‌های سلسله قاجار و پهلوی، نشان از گستردگی (تعدد) آن در تمام سطوح قدرت و تداوم آن در دوره‌های بررسی شده دارد. این یافته‌ها در کنار توجه به این نکته که این رفتار در دولت‌های پهلوی -که از طریق نوگرایی مناسبات و فرماسیون دولت را تغییر دادند- نیز تداوم یافته است، گواه این است که منفعت طلبی شخصی عادتواره‌ای است که همپای تحولات ساختار دولت به سمت نوگرایی تغییر نکرده و در نتیجه الزامات عادتواره‌ای آن همچنان بازتولید کننده‌ی این رفتار در ساختار سیاسی- اداری ایران معاصر بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The habit of "self-interest" in the political-administrative structure of contemporary Iran

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Zandi 1
  • S.Yahghob Mousavi 2
  • Ali Rajablou 3
  • Saeed Moidfar 4
1 . PhD student, Sociology of Social Issues, AlZahra University
2 Associate Professor of Sociology, Department of Social Sciences, AlZahra University
3 Associate Professor of Sociology, Department of Social Sciences, AlZahra University
4 .Professor of Sociology, Department of Social Sciences, University of Tehran
چکیده [English]

Abstract
One of the less discussed aspects of corruption in the political-administrative structure of contemporary Iran is its habitual aspect. This issue, as one of the influential factors in the development process, has been going on in a stable way in the contemporary history of Iran; For this reason, the current research, focusing on the first Pahlavi government, which is the dividing line of the appearance of modernity in the structure of the government in contemporary Iran, and based on Norbert Elias's process theory and using the historical analytical method, investigates personal gain (one of the main components of political corruption). ) in the political structure of contemporary Iran. Examining examples of this behavior in the governments of the Qajar and Pahlavi dynasties shows its prevalence (multiplicity) at all levels of power and its continuity in the investigated periods. These findings, along with paying attention to the point that this behavior has continued in the Pahlavi governments - which changed the relations and formation of the government through modernization - also prove that personal interest is a habit that goes hand in hand with the changes in the structure of the government towards modernization. did not and as a result its habitual requirements have continued to reproduce this behavior in the political-administrative structure of contemporary Iran.
 
Key words: personal interest, atawarah, habitual requirements, political structure, modernization
 
Extended abstract
It is important to deal with political corruption in various research fields, including in relation to the issue of development. One of the main components of political corruption is "personal gain" and deviation from the pattern or rule related to political power must be for the personal benefit of the holder of political power to be considered political corruption (Golmohammadi, 2012). One of the issues related to political corruption in the public and scientific environment of Iran is the politicized view that this issue (political corruption) and in fact the hidden personal gain in it by highlighting the role of individuals (politicians and government officials) ) and explains based on their individual characteristics. Acknowledging the fact that individual characteristics such as class origin and character, personality type, the person's position in the power pyramid, etc. are effective on the personal interest of individuals in the government structure, it is stated that the mere or excessive emphasis, on the role of individuals and their individual characteristics prevents the understanding of the complex process of the occurrence of this behavior in the political-administrative structure, because the importance of dealing with the structure (network of mutual dependencies) that through behavioral-emotional patterns (social habits) not only allows the occurrence It gives people this behavior, but it is less likely to lead them to this behavior. The current research aims to investigate the personal interest in the political-administrative structure of contemporary Iran (among politicians and government officials) by focusing on the first Pahlavi government, which is the dividing line of modernism in the government structure in contemporary Iran. In fact, the question in this research is: How is the existence of personal gain in the political-administrative structure whose formation has been changed by modernizing measures explained? For this purpose and in accordance with the theory of Norbert Elias that "later states arose from previous formations and configurations" (Elias, 2012: 244), first the examples of this behavior in the states of the Qajar dynasty (without considering the constitution as a stream of modernization in The structure of the late Qajar states made some changes), and then we examine the modernist states of the first and second Pahlavi. This research is based on interpretative paradigm, and it was done with case-oriented approach and historical-analytical method. In this method, research is based on a type of context, temporality and causal conditions. The most fundamental difference that the historical-analytical method has with other methods is the type of research data and the way they are used. Although many sociologists and historians doubt the necessity of narrative in historical sociology, historical sociology recommends emphasizing the connection of a historical process that may not exist to reality, and this implies that the present includes the past; That is, the past that we intend to know more about is how the present has been reconstructed (Hamilton et al., 2008: 112). Based on this, historical analysis does not mean the use of data related to the past, but the narration of the sequence of events and contextual, temporal and processual analysis of historical events. Examining the examples shows the extent and continuity of personal gain in the political structure of the examined governments. Based on the extent (multiplicity) of this behavior, we concluded that this behavior is ongoing in the political structure of contemporary Iran as a habit that carries habitual requirements, and it should be explained accordingly. Based on its continuity, especially in the Pahlavi governments, which created a transformation in the relations and formation of the government with the strategy of modernization, we concluded by citing Elias' theory that this behavior (personality structure) has not changed along with the changes that happened in the government structure. , and as a result, its habitual requirements have persisted. The importance of explaining personal gain from the habitual aspect that leads to a more accurate understanding of the complex process of the occurrence of this behavior in the political structure of contemporary Iran is important because it is a necessary step in the direction of more targeted and correct intervention to correct this behavior.

کلیدواژه‌ها [English]

  • personal interest"
  • addiction"
  • habitual requirements"
  • political structure"
  • "
  • modernism"
  • کتابنامه :

    • اسکاچپول، تدا(1388). بینش و روش در جامعه شناسی تاریخی، ترجمه هاشم آقاجری، تهران: نشر مرکز.
    • افشار، زین العابدین(1399). بررسی جامعه شناختی علل ناکارآمدی سیاست ها و برنامه های ضدفساد در ایران بعد از انقلاب، به سفارش مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، تهران: کتاب راهبرد.
    • اعتماد السلطنه، محمد حسن خان(1348). خلسه مشهور به خوابنامه، به کوشش محمود کتیرایی، تهران: چاپخانۀ میهن.
    • اعتماد السلطنه، محمد حسن خان(1345). روزنامه خاطرات اعتماد السلطنه، به کوشش ایرج افشار، تهران: نشر امیرکبیر.
    • الیاس، نوربرت(1392). چیستی جامعه شناسی، ترجمه غلامرضا خدیوی، تهران: انتشارات جامعه شناسان.
    • الیاس، نوربرت(1395). درباب فرایند تمدن(بررسی‌هایی در تکوین جامعه‌شناختی و روانشناختی آن)، ترجمه غلامرضا خدیوی، تهران: انتشارات جامعه شناسان.
    • امانت،عباس (1400). تاریخ ایران مدرن، بخش پنجم، ترجمه م. حافظ، caffeine bookly.com.
    • انواری، ابراهیم؛ صلاح منش، احمد؛ شیخ انصاری، مجید؛ مرادی، مهوش (1395). " آیا تعامل میان فساد و آزادسازی مالی بر رشد اقتصادی تأثیر گذار است؟ شواهدی از کشورهای صادر کننده نفت(OPEC)"، نشریه پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، شماره 24، ص 128-115.
    • ایزدی، علی محمد(1382). چرا عقب مانده‌ایم؟ جامعه‌شناسی مردم ایران، تهران: نشر علم.
    • ایوانف، ولادیمیر الکسی ویچ(1392). فارسی در گویش بیرجند، ترجمه محمود رفیعی، تهران: هیرمند.
    • آبراهامیان،یرواند(1389). تاریخ ایران مدرن، ترجمه محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
    • آبراهامیان،یرواند(1393). ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
    • آوری، پیتر(1371). تاریخ معاصر ایران ( از تاسیس سلسله پهلوی تا کودتای 28 مرداد 1332)، جلد دوم، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: موسسه انتشارات عطائی.
    • آوری، پیتر(1371). تاریخ معاصر ایران (از کودتای 28 مرداد تا اصلاحات ارضی)، جلد سوم، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: موسسه انتشارات عطائی.
    • بازرگان، مهدی(1357). سازگاری ایرانی، تهران: هوستون، دفتر پخش کتاب.
    • برهانی، مینا(1391)،"بررسی علل تقدم نفع فردی بر جمعی در موقعیت های دو راهی اجتماعی (با تاکید خاص بر پدیده استفاده از انرژی الکتریکی به صورت رایگان و غیرمجاز در شهر کرمان)". (پایان نامه کارشناسی ارشد رشته علوم اجتماعی گرایش پژوهشگری، دانشگاه مازندران، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی).
    • بلیکی، نورمن(1387). طراحی پژوهش های اجتماعی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
    • بوردیو، پیر (1381). کنشهای ورزشی و کنشهای اجتماعی، ترجمه محمدرضا فرزاد، فصلنامه ارغنون، شماره 20، ص 246-227.
    • جمال‌زاده، محمدعلی(1345). خلقیات ما ایرانیان، تهران:کتاب فروشی فروغی.
    • جمالی اسگویی، سید جمال؛ بخشایشی اردستانی، احمد؛ بنی هاشمی، میر قاسم(1399). " اقتصاد سیاسی فساد در جمهوری اسلامی ایران"، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال بیست و هفتم، شماره یکصد و یک، ص 58-33.
    • حکیمی، محمود(1365). داستان هایی از عصر ناصرالدین شاه، تهران: نشر قلم.
    • حسیبی، رباب(1371). "قحطی و گرانی در سال 1287و1288 قمری"، مجله گنجینه اسناد، شماره 7و8، ص 63-47.
    • خدیوی، غلامرضا(1391). " عاملیت و ساختار از منظر جامعه شناسی فرآیندی نوربرت الیاس"، نشریه مطالعات جامعه شناختی ایران، دوره 2، شماره 6، صفحات 151-135.
    • داداشی، علیرضا (1390). " مبارزه با فساد اداری در ایران: اقدامات انجام شده و چند راهکار پیشنهادی"، نشریه راهبرد توسعه، شماره 27، ص 220-208.
    • درخشانی، علی اکبر(1386). متن کامل خاطرات سرتیپ علی اکبر درخشانی، به کوشش شیدان درخشانی، مجموعه تاریخ شفاهی ایران دانشگاه هاروارد، تهران: نشر صفحه سفید.
    • راسل، برتراند(1387). جهانی که من می شناسم، ترجمه روح الله عباسی، تهران: نشر امیرکبیر.
    • رائین، اسماعیل (1373). حقوق بگیران انگلیس در ایران، چاپ نهم، تهران: چاپخانه علمی.
    • رجب زاده، هاشم (1376) ."وصف خلقیات ایرانیان در سفرنامه های ژاپنیان"، نامه فرهنگستان، شماره 9، ص 171-162.
    • رضاقلی، علی(1377). جامعه‌شناسی نخبه‌کشی؛ قائم مقام، امیرکبیر و مصدق: تحلیل جامعه‌شناختی برخی از ریشه‌های تاریخی استبداد و عقب‌ماندگی در ایران، چاپ ششم، تهران: نشر نی.
    • ریگین، چارلز (1388). روش تطبیقی فراسوی راهبرد کمی و کیفی، ترجمه محمد فاضلی، تهران: نشر آگاه.
    • ساعی، علی(1386). روش تحقیق در علوم اجتماعی (با رهیافت عقلانیت انتقادی)، تهران: نشر سمت.
    • ساعی، علی(1390)."منطق تحلیل تطبیقی تاریخی با رویکرد تحلیل بولی"، نشریه علوم اجتماعی (دانشگاه علامه طباطبایی)، شماره 54، ص 164-127.
    • سریع القلم، محمود(1386). فرهنگ سیاسی ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
    • سلمانی، فاطمه (1399)، "بررسی علل ترجیح منافع فردی بر جمعی در بین شهروندان تهرانی". ( پایان نامه کارشناسی ارشد رشته پژوهش علوم اجتماعی، دانشگاه خوارزمی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی)
    • سمیعی اصفهانی، علیرضا؛ شفیعی سیف آبادی، محسن؛ یعقوب نیا، حسن(1397). " فرهنگ سیاسی و تأثیر آن بر رفتار نخبگان و توسعه سیاسی در دوره پهلوی دوم"، فصلنامه جامعه شناسی سیاسی ایران، سال اول، شماره اول، ص 129-105.
    • سیاح، محمدعلی(1346). خاطرات حاج سیاح یا دوره خوف و وحشت، به کوشش حمید سیاح و تصحیح سیف الله گلکار، تهران: نشر امیرکبیر.
    • شمسی، فرهاد(1397)، " بررسی زمینه های اجتماعی گرایش به سوی منفعت طلبی فردی در بین شهروندان شهر تبریز در سال 1397". (پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جامعه شناسی، دانشگاه تبریز، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی)
    • عباس زاده مرزبالی، مجید (1396). " شکل گیری دولت رانتینر و تأثیر آن در فروپاشی رژیم پهلوی دوم"، نشریه راهبرد توسعه، شماره 52، ص 83-46.
    • عظیمی، فخرالدین(1400). هویت ایران، تهران: انتشارات آگاه.
    • علم، امیر اسدالله(1371). گفتگوهای من با شاه، ترجمه گروه مترجمان، تهران: انتشارات طرح نو.
    • علیخانی، بهروز(1395). " نگاهی به زمینه های اجتماعی – روانی شکست حکومت مشروطه و به قدرت رسیدن رضاخان در ایران"، مجله جامعه شناسی ایران، دوره شانزدهم، شماره 1 و 2، ص 54-31.
    • علیزاده بیرجندی،زهرا و ناصری، اکرم(1399). " باز روایت تاریخِ فرهنگی – اجتماعی دوره قاجار بر مبنای اشعار عامیانه آن دوره"، فصلنامه علمی تاریخ نامه ایران بعد از اسلام، سال یازدهم، شماره 24،ص 169-145.
    • فاضلی، حبیب اله و رجبی، هادی(1401). " نهاد حامی پروری و سقوط پهلوی دوم در چارچوب رویکرد نهاد گرایی جدید"، فصلنامه دولت پژوهش، سال هشتم، شماره 29، ص 120-88.
    • فراستخواه، مقصود(1394). ما ایرانیان؛ زمینه‌کاوی تاریخی و اجتماعی خلقیات ایرانی، تهران: نشر نی.
    • فرجی، مهدی(1395). نوربرت الیاس و تحلیل تمدنی، تهران: ناشر پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات.
    • فردوست، حسین(1374). ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی.
    • فروند، ژولین(1368). جامعه شناسی ماکس وبر، ترجمه عبدالحسین نیک گهر، تهران: دایزن.
    • فوران، جان(1394). مقاومت شکننده(تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سالهای پس از انقلاب اسلامی)، ترجمه احمد تدین، تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
    • قادری، طاهره ، و القونه، زهرا (1396)، " بررسی فردگرایی خودخواهانه و عوامل مرتبط با آن در بین دانشجویان دانشگاه شیراز". فصلنامه علوم اجتماعی، سال 26 ،شماره 79، ص 31-1.
    • قاضی مرادی، حسن(1387). در پیرامون خودمداری ایرانیان (پژوهشی در روانشناسی اجتماعی مرم ایران)، تهران: انتشارات اختران.
    • کاتوزیان،محمدعلی همایون(1372). اقتصاد سیاسی ایران (از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی)، ترجمه محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز.
    • کاتوزیان،محمدعلی همایون(1388). تضاد دولت و ملت (نظریه ی تاریخ و سیاست در ایران)، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
    • کاتوزیان،محمدعلی همایون(1379). رژیم های سلطانی: مورد رژیم پهلوی در ایران"، مترجمان امیرمحمد حاجی یوسفی و محمد سعید قا ئنی نجفی، مجله اطلاعات سیاسی – اقتصادی، شماره های 153 و 154.
    • گرافلند، یوهان (1392). "نفع شخصی"، ترجمه محمدتقی جان محمدی، نشریه الکترونیکی جستارهای مبین، سال اول، شماره 6، ص 11-1.
    • گل محمدی، احمد(1392). " آسیب شناسی دولت در ایران در دوره پهلوی: فساد سیاسی به روایت اسناد"، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال هشتم، شماره دوم، ص 78-49.
    • لاجوردی، حبیب(1986-1985). پروژه تاریخ شفاهی ایران، جلد اول، دانشگاه هاروارد.
    • مجدالدین، اکبر(1383). " نوربرت الیاس بنیان گذار جامعه شناسی فرآیند"، مجله شناخت، شماره 41و 42، صفحات148-131.
    • محلاتی، محمدعلی(1346). خاطرات حاج سیاح، به کوشش حمید سیاح، تهران: نشر ابن سینا.
    • محیط طباطبایی، محمد(1363). مجموعه آثار میرزا ملکم خان، تهران: انتشارات علمی.
    • مراغه ای، زین العابدین (1384)، سیاحت نامه ابراهیم بیگ، ج 1، تهران: آگاه.
    • مرتب،یحیی؛ کشافی نیا، وحید؛ عباسی، مصطفی؛ واثقی، محمد؛ فلاحیان، مهدی(1399). تعارض منافع در بخش عمومی، تهران: نشر شفافیت و پیشرفت.
    • مستوفی، عبدالله (1362). شرح زندگانی من (تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه)، جلد سوم، تهران: نشر زوار.
    • معیدفر، سعید؛ احمدی، حسین(1389). " فساد سیاسی و ثبات سیاسی "، نشریه جامعه شناسی ایران، دوره یازدهم، شماره 4، صفحات 81-56.
    • مکی، حسین(1374). " تاریخ بیست ساله"، جلد 6، تهران: انتشارات علمی.
    • ناطق، هما(2537). از ماست که برماست، تهران: انتشارات آگاه.
    • نجم آبادی،افسانه(1995). حکایت دختران قوچان (از یاد رفته های انقلاب مشروطه)، سوئد: نشر باران.
    • نراقی، حسن(1380). جامعه‌شناسی خودمانی؛ چرا درمانده‌ایم، تهران: اختران.
    • همیلتون، گری جی، رندال کالینز و دیگران(1387). تاریخ نگاری و جامعه شناسی تاریخی، ترجمه هاشم آقاجری، تهران: نشر کویر.
    • هنیش، ناتالی(1389). جامعه شناسی نوربرت الیاس، ترجمه عبدالحسین نیک گهر، تهران: نشر نی.
    • هیوز، استوارت(1369). آگاهی و جامعه، ترجمه عزت الله فولادوند، تهران: آموزش انقلاب اسلامی.
    • Bolton, G., & Ockenfels, A. (2000). ERC: a theory of equity, reciprocity, and competition. American Economic Review, 90, 166–193.
    • Barbalet, Jack. (2012). self-interest and the theory of action, The British Journal of

    sociology, volume 63. Issue 3.

    • Connolly, John & Dolan, Paddy(2012). “Re-theorizing the ‘Structure–Agency’ Relationship: FigurationalTheory, Organizational Change and the Gaelic Athletic Association”, Organization, 20( 4): 491 - 511.
    • CROPANZANO, RUSSELL & GOLDMAN, BARRY & FOLGER, ROBERT (2005). “Self-interest: defining and understanding a human motive”. Journal of Organizational Behavior, 26: 985–991.
    • De Vaal, A. & Ebben, W. (2011). “Institutions & The Relation between Corruption & Economic Growth”. Review of Development Economics, 15(1), 108-123.
    • Ehrlich, I. & Lui, F. T. (1999). “Bureaucratic Corruption& Endogenous Economic Growth”. Journal of Political Economy, 107(6), 270-293.
    • Fehr, E., & Ga¨chter, S. (2002). Altruistic punishment in humans. Nature, 415, 137–140.
    • Glaeser, E. L. & Saks, R. E. (2006). “Corruption in America”. Journal of Public Economics, 90(6-7), 1053-1072.
    • Glanville, Luke (2016).” Self-Interest and the Distant Vulnerable”. Ethics & International Affairs, 30, no. 3: 335-353.
    • Kahneman, D., Knetsch, J. L., & Thaler, R. H. (1986). Fairness and the assumptions of economics. Journal of Business, 59, 285–300.
    • Krieken, Robert van (2017).” Norbert Elias and Figurational Sociology”, The Wiley Blackwell Encyclopedia of Social Theory. Edited by Bryan S. Turner.
    • Krieken, Robert van (2019).”Nobert Elias and organizational analysis: towards process-figurational theory”, London: Routledge.
    • Mastrantonio, Monica(2021).” The Question of Time for Norbert Elias: Challenges of an interdisciplinary concept and approach towards time”, Exchanges: The Interdisciplinary Research Journal, 9(1):67-76.
    • Mauro, P. (1995). “Corruption & Growth”. Quarterly Journal of Economics, 110(3), 681- 712.
    • Mauro, P. (2002). “The Persistence of Corruption & Slow Economic Growth”. IMF Working Papers, No. 213.
    • Mo, P. H. (2001). “Corruption & Economic Growth”. Journal of Comparative Economics 29 (1), 66-79.
    • Quintaneiro, Tânia (2006). ”The concept of figuration or configuration in Norbert Elias sociological theory”, Teoria & Sociedade, vol.2, Selected edition, pp. 0-0. ISSN 1518-4471.
    • Simons, Robert (2019). “Self-Interest: The Economist’s Straitjacket”. Harvard Business School.
    • Stevenson, Angus & Christine A. Lindberg (2010). new oxford dictionary.
    • Webster, Merriam (2016). Merriam-webster dictionary.